Δέκα συνθέσεις/δίσκοι που με έχουν επηρεάσει βαθύτατα

1. Igor Stravinsky - The Rite of Spring

Για μένα η ιεροτελεστία της άνοιξης είναι το πιο σημαντικό ορχηστρικό έργο του εικοστού αιώνα. Είναι ένα «πολύχρωμο» έργο στο οποίο συνυπάρχουν διάφορα ηχοχρώματα. Εδώ χρησιμοποιούνται διάφορες τεχνικές όπως π.χ. πολυτονική γραφή (όπου χρησιμοποιούνται πάνω από μια τονικότητες την ίδια χρονική στιγμή) και υπέρθεση ρυθμικών/μελωδικών μοτίβων (ostinati) αδιαφορώντας για τις μετρικές αλλαγές. Όπως έγραψε, νομίζω, ο Pierre Boulez, ο Stravinsky είναι ο πρώτος συνθέτης ο οποίος γράφει ρυθμό, καθώς συνήθως στη δυτική παράδοση την πρωτοκαθεδρία έχει η μελωδία και η αρμονία. Αυτό που μ’αρέσει στο Stravinsky είναι ότι μπορεί κανείς να παρακολουθήσει σαν ακροατής τι συμβαίνει μουσικά – σε αντίθεση με αρκετές μοντέρνες τεχνοτροπίες και τεχνικές όπου χρησιμοποιούνται πολλά έξυπνα κόλπα τα οποία μπορεί να αντιληφθεί κανείς μόνο αν μελετήσει σε βάθος την παρτιτούρα.

2. Krzysztof Penderecki - Threnody for the Victims of Hiroshima

Το πρώτο πράγμα που συμβαίνει όταν ακούς αυτή τη σύνθεση (η οποία είναι γραμμένη για 52 έγχορδα) είναι ότι σου τινάζει τα μηνίγγια. Σήμερα αυτός ο ήχος είναι γνώριμος στα αυτιά μας λόγω των soundtracks ταινιών τρόμου. Βρισκόμαστε στις αρχές της δεκαετίας του ‘60. Ο Penderecki αναζητούσε ένα τρόπο έκφρασης ο οποίος να είναι μοντέρνος αλλά να μη βασίζεται στο σειραϊσμό. Στον δωδεκαφθογγισμό-σειραϊσμό (αρχές της δεκαετίας του 1920) τα δώδεκα τονικά ύψη διατάσσονται σε μια σειρά η οποία χρησιμοποιείται η ίδια ή με διάφορες μεταμορφώσεις για όλη τη μουσική σύνθεση. Το αποτέλεσμα είναι ατονικό και κάπως πιο αφηρημένο. Πολλοί συνθέτες πειραματίστηκαν με αυτό τον τρόπο γραφής και σε κάποιες περιπτώσεις έχει προκαθοριστεί μέχρι και ο ρυθμός ή οι δυναμικές (ολικός σειραϊσμός). Για να ξεφύγει από τον σειραϊσμό ο Penderecki αποφάσισε να «απελευθερώσει τον ήχο πέρα από κάθε παράδοση» δίνοντας έμφαση στο ηχόχρωμα και στη δημιουργία ηχητικών μαζών. Στην παρτιτούρα δεν υπάρχουν μέτρα και ρυθμοί παρά μόνο συμβάντα τα οποία απεικονίζονται γραφικά και λαμβάνουν χώρα στο χρόνο (σημειώνεται ο χρόνος σε δευτερόλεπτα). Ο Penderecki όταν άκουσε τη σύνθεση του (την οποία αρχικά είχε ονομάσει ‘8'37"’), και τη συναισθηματική ένταση που προκαλεί, αποφάσισε να τη συνδέσει με κάποιο πραγματικό γεγονός

3. Philip Glass - Einstein on the Beach

Πρόκειται για την πρώτη όπερα του Philip Glass από την τριλογία που αφορά ανθρώπους της επιστήμης, της πολιτικής και της θρησκείας, και, όπως μαρτυρά ο τίτλος της, αφορά τον Einstein. Είναι ένα έργο το οποίο γράφτηκε για το μουσικό σύνολο του Glass. Με αυτό το έργο κλείνει ένα κεφάλαιο στη μινιμαλιστική μουσική του Philip Glass και ανοίγει ένα άλλο (κατά την άποψή μου, ως επί το πλείστον όχι τόσο ενδιαφέρον). Δεν υπάρχουν τραγουδιστές/σολίστες παρά μόνο χορωδία η οποία τραγουδά ρυθμούς ή νότες (σολφέζ). Οι μοναδικοί στίχοι απαγγέλλονται και/ή είναι προ-ηχογραφημένοι. Το σόλο βιολί αναπαριστά τον Einstein. Η βασική τεχνική που χρησιμοποιεί ο Glass σε αυτή την μινιμαλιστική περίοδο είναι η επανάληψη μοτίβων/φράσεων στις οποίες προσθαφαιρεί αξίες και δημιουργεί σύνθετους και πολύπλοκους ρυθμούς. Το Einstein on the Beach είναι η αποκορύφωση αυτής της προσέγγισης. Εδώ ο ρυθμός έχει την πρωτοκαθεδρία και η μελωδία και η αρμονία έχουν δευτερεύοντα ρόλο. Για να ακούσει κανείς αυτή τη μουσική πρέπει να προσέχει τις λεπτομέρειες και τις μικροπαραλλαγές στην ενορχήστρωση. Αν δεν κάνει κάτι τέτοιο θα έχει την εντύπωση ότι επί δεκαπέντε λεπτά ακούει το ίδιο πράγμα και δε νομίζω να αντέξει τις τεσσεράμιση (!) ώρες του έργου.

4. Dmitri Shostakovich - String Quartet No. 8

Πρόκειται μάλλον για το πιο γνωστό κουαρτέτο εγχόρδων του Shostakovich. Είναι αφιερωμένο «στα θύματα του φασισμού και του πολέμου» και γράφτηκε σε μόλις τρεις μέρες. Πρόκειται για ένα πολύ προσωπικό έργο στο οποίο χρησιμοποιείται η μουσική υπογραφή του συνθέτη (ένα μοτίβο τεσσάρων φθόγγων με το οποίο ξεκινά το έργο), η οποία έχει χρησιμοποιηθεί σε διάφορα έργα του. Χρησιμοποιούνται επίσης θέματα και μελωδίες από άλλες συνθέσεις του. Αυτό που πάντα μου κάνει εντύπωση στη μουσική του Shostakovich είναι πόσο ξεκάθαρη και απλή φαίνεται η γραφή του στην παρτιτούρα. Ωστόσο, όταν ακούω τη μουσική του, ακούγεται περισσότερο πλούσια και πολύπλοκη απ’ότι θα περίμενε κανείς. Η μουσική έχει αρκετά έντονα συναισθηματικές στιγμές. Το τέταρτο μέρος του κουαρτέτου χρησιμοποιείται και στον ‘Αστακό’ του Λάνθιμου.

5. Christopher Rouse – Flute Concerto

Πρόκειται για τον αγαπημένο μου Αμερικανό συνθέτη, ο οποίος έχει τιμηθεί με δυο βραβεία Grammy, το ένα μετά θάνατον. Θα μπορούσα να βάλω μάλλον την πιο γνωστή του σύνθεση στη λίστα, το Gorgon. Πρόκειται για μια ατονική σύνθεση πολύ έντονη ρυθμικά η οποία μετά από λίγο σε πονοκεφαλιάζει (με την καλή έννοια). Αντίθετα, αποφάσισα να βάλω το κονσέρτο του για φλάουτο. Εδώ ο Rouse κάνει κάτι που μου αρέσει πολύ (και κάτι που έχουν κάνει πολλοί συνθέτες): μπλέκει τεχνοτροπίες. Περιέχει, τόσο απλές μελωδικές και αρμονικές ιδέες (κυρίως επηρεασμένες από κέλτικη μουσική) όσο και πολύ πιο σύνθετα μοντέρνα ηχοχρώματα. Ακούστε π.χ. το τρίτο μέρος της σύνθεσης όπου περιέχει την πιο κλισέ αρμονική ακολουθία που υπάρχει μαζί με μια πολύ πιο σύνθετη, ατονική γραφή.

6. Nirvana – Nevermind

Πρόκειται για δίσκο τον οποίο ξέρουμε όλοι. Με τα ακούσματα αυτά πολλοί μεγαλώσαμε. Εδώ που θέλω να σταθώ είναι σε αυτό που λένε κάποιοι μουσικοί, ότι δηλαδή η μουσική των Nirvana είναι υπερεκτιμημένη. Οι περισσότεροι μουσικοί κριτικάρουν την μουσική των Nirvana από την σκοπιά των κιθαριστικών μερών (που δεν είναι καθόλου δύσκολα και δε νομίζω ότι χρειάζεται να είναι). Ωστόσο θα πρέπει να κρίνει κανείς τη μουσική στο σύνολό της. Με άλλα λόγια συχνά οι κιθαρίστες ξεχνάνε ότι και η μελωδική γραμμή της φωνής είναι επίσης κομμάτι του τραγουδιού. Εγώ θα έλεγα ότι οι φωνητικές γραμμές του Cobain είναι αρκετά περίτεχνες και πολύ, πολύ αποτελεσματικές. Εκεί θεωρώ ότι βρίσκονταν το μεγαλύτερο του ταλέντο, και απ' όσο ξέρω εκεί έδινε την περισσότερη έμφαση (και κάποιες φορές την λιγότερη προσοχή στους στίχους – O Grohl ισχυρίζεται ότι τον είδε πολλές φορές να γράφει στίχους λίγο πριν ηχογραφήσουνε). Οι Nirvana για μένα έδωσαν μια ξεκάθαρη στυλιστική πρόταση καθως κατάφεραν να συνδυάσουν αρμονικά τις επιρροές τους: punk, pop (μεγάλη επιρροή οι Beatles για τις φωνητικές γραμμές) + το παιχνιδι με τις δυναμικές στον ηχο (ήρεμο κουπλέ, εκρηκτικό ρεφραίν) που "κλέψαν" από τους Pixies. Το αν αρέσει αυτό σε κάποιους ή όχι είναι άλλη ιστορία. Προσωπικά, το στίγμα του καλλιτέχνη είναι κάτι το οποίο εκτιμώ και σέβομαι πάρα πολύ, ακόμη και σε καλλιτέχνες οι οποίοι δεν μου αρέσουν. Όλα αυτά στο ‘Nevermind’, ίσως με λίγο πιο «καλογυαλισμένο» (όσον αφορά την παραγωγή) απ’ ότι θα ήθελαν τα μέλη του συγκροτήματος.

7. dEUS – The Ideal Crash

Πρόκειται για το πιο ώριμο άλμπουμ που είχανε βγάλει οι δαιμόνιοι Βέλγοι μέχρι εκείνη τη χρονική στιγμή. Ενώ τα πρώτα δυο (αριστουργηματικά) άλμπουμ περιέχουν μεγάλες ηχητικές αντιθέσεις και πλήθος «ακατέργαστων» επιρροών, εδώ οι διαφορετικές μουσικές ιδέες είναι πιο αρμονικά δεμένες (από ποπ, ροκ, πιο dissonant ιδέες, χαοτικά φινάλε μέχρι και στοιχεία από trip hop). Εϊναι το αγαπημένο μου άλμπουμ τους. Θυμάμαι είχε πάρει λίγο καιρό να το εκτιμήσω πλήρως. Είναι από τους δίσκους οι οποίοι περιχύνουν σιγά σιγά το γλυκό τους δηλητήριο. Όλα τα κομμάτια του δίσκου είναι εξαιρετικά. Προσωπικά θα ξεχώριζα το «Let's See Who Goes Down First», το οποίο ξεκινά με χαλαρή διάθεση και στην πορεία εξελίσσεται σε εφιάλτη (μουσικά και στιχουργικά) καθώς ο κύριος χαρακτήρας του κομματιού στην πορεία καταλήγει σε απελπιστική/χαοτική κατάσταση, χωρίς να μας αποκαλύπτεται τι ακριβώς του έχει συμβεί. Μετά από χρόνια έχω αρχίσει να πιστεύω ότι αφορά καταχρήσεις του Tom Barman (frontman) - αλλά ποιος ξέρει; Είχα την τύχη να τους δω live στο Fuzz όταν κάναν περιοδεία για τον εορτασμό των είκοσι χρόνων από την κυκλοφορία του δίσκου.

8. Sonic Youth – A Thousand Leaves

Αν κανείς επέλεγε κάποιον δίσκο των Sonic Youth, μάλλον δε θα ήταν αυτός. Θυμάμαι πήγαινα ακόμη σχολείο όταν είχα αγοράσει το cd στα τυφλά. Δεν είχα ακούσει πιο πριν Sonic Youth ούτε είχα κάποια επαφή με avant garde ή noise. Μου έκανε τρομερή εντύπωση αυτό που άκουσα – από τις μελωδίες του «Sunday» μέχρι τις dissonant ιδέες του «Female Mechanic Now On Duty» και του «The Ineffable Me» ως τους μακροσκελείς αυτοσχεδιασμούς του «Hits of Sunshine (For Allen Ginsberg)». Φυσικά όλα αυτά τα έχουν κάνει και σε άλλους δίσκους τους οι Sonic Youth, αλλά για μένα τότε αυτά τα ακούσματα ήταν πρωτόγνωρα – και γι’αυτό με έχουν σημαδέψει. Όπως και να έχει πρόκειται για έναν δίσκο τον οποίο ακούω πολύ ευχάριστα ακόμη και σήμερα.

9. The New Tony Williams Lifetime – Believe it

Πρόκειται για τον αγαπημένο μου fusion δίσκο. Είναι μια από τις μπάντες του θρυλικού drummer – Tony Williams. Ο λόγος για τον οποίο είναι στη λίστα είναι επειδή παίζει ο αγαπημένος μου κιθαρίστας – ο Allan Holdsworth. Ο Holdsworth είναι γνωστός για το τεχνικό, αεράτο/legato παίξιμο (μάλιστα χρησιμοποιεί μια ιδιαίτερη παραλλαγή της τεχνικής) και για τις ασυνήθιστες επιλογές όσων αφορά τις νότες που παίζει όταν αυτοσχεδιάζει. Από τα 80s και έπειτα ο ήχος του Holdsworth (όντας και Band Leader) «ξέφυγε» και έγινε πιο «εξωγήινος», κάτι που έχει να κάνει και με τις ασυνήθιστες αλληλουχίες συγχορδιών που χρησιμοποιεί στις συνθέσεις του. Στο «Believe it» βρισκόμαστε στα 70s, πρίν ο ήχος του Holdsworth πάρει αυτόν το δρόμο. Έτσι, εδώ ακούγεται λίγο πιο κατανοητός και βατός στο αυτί (παρόλο που παίζει και εδώ πολύ εντυπωσιακά). Αγαπημένα του δίσκου είναι το «Fred» (σύνθεση του Holdsworth), το «Red Alert» (σύνθεση του Tony Newton - μπασίστας) και το «Proto-Cosmos» (σύνθεση του Alan Pasqua - πληκτράς). Αυτά τα κομμάτια τα είχε ενσωματώσει και στο ρεπερτόριό του ο Alan Holdsworth μέχρι το τέλος της ζωής του. Το «Proto-Cosmos» έχει διασκευαστεί από πολλούς. Θρυλικός δίσκος.

10. Jim Jall - Jim Hall Live!

Πρόκειται για έναν live δίσκο στον οποίο παίζουν οι Jim Hall (κιθάρα), ο Don Thompson (μπάσο) και Terry Clarke (τύμπανα). Είναι ένας δίσκος τον οποίο δεν ακούω και πολύ συχνά. Όταν τον ακούω συνήθως είναι με συνοδεία αλκοόλ. Αυτό που θαύμαζα και θαυμάζω εδώ είναι το πώς μόλις δύο μελωδικά όργανα και ένας κρουστός ακούγονται τόσο πλούσια. Σε σημεία στον δίσκο έχεις την εντύπωση ότι παίζει μια πολυμελής μπάντα. Αυτό ήταν το πιο σημαντικό μάθημα που πήρα από αυτό το live άλμπουμ. Αγαπημένο κομμάτι είναι το κομμάτι που ανοίγει τον δίσκο, το «Angel Eyes» (σύνθεση των Matt Dennis, Earl Brent).

(Ο Απόστολος Σιώκης γεννήθηκε στα Τρίκαλα Θεσσαλίας στις 23 Μαρτίου 1985. Αποφοίτησε από το Τμήμα Μηχανικών Υπολογιστών και Πληροφορικής του Πανεπιστημίου Πατρών το 2009. Έλαβε το μεταπτυχιακό του και το διδακτορικό του από το ίδιο τμήμα το 2011 και 2017 αντίστοιχα. Παράλληλα με τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο Πατρών σπούδασε Αρμονία, Αντίστιξη, Φούγκα και Σύνθεση υπό την καθοδήγηση του Βίκτωρα Νικολάου στο ωδείο Μότσαρτ στην Πάτρα. Έχει ολοκληρώσει ένα σεμινάριο 300 ωρών με τίτλο «Music For Image» στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο (H.O.U.) και ένα 5μηνο σεμινάριο με τίτλο «Music of the 20th Century» στο Εργαστήρι Jazz Αυτοσχεδιασμού του Ανδρέα Παπαγιαννακόπουλου. Έχει γράψει μουσική για θέατρο και ταινίες μικρού μήκους και έχει συνεργαστεί με τη Συμφωνική Ορχήστρα Νέων Τρικάλων και το Μουσικό Σχολείο Τρικάλων. Η σύνθεσή του «Three piano miniatures» έλαβε τιμητική διάκριση στον διεθνή διαγωνισμό σύνθεσης «The Contemporary Piano 2020» από την ΑΝ ART ARTISTRY.

https://www.youtube.com/@apostolossiokis444

https://apostolossiokis.com/)