Αφιερωτήρια Αντρέα Φραγκιά, Τάσου Λειβαδίτη, Μήτσου Αλεξανδρόπουλου -

Θέματα Λογοτεχνίας, τεύχος 40 (Ιανουάριος - Απρίλιος 2009)
Αφιέρωμα Αντρέας Φραγκιάς.

Πέρα από δω δεν υπάρχει τίποτα. Ούτε πριν αλλά ούτε και μετά είναι δυνατόν να υπήρχε ή να γίνει κάτι άλλο που να μην είναι ίδιο με τούτο έγραφε στον εφιαλτικό Λοιμό ο Αντρέας Φραγκιάς, που τιμάται εδώ με πλήρες αφιέρωμα. Αρκούσαν τέσσερα μυθιστορήματα (που μαζί μ' ένα θεατρικό, πλήθος δημοσιογραφικών κειμένων και ανέκδοτων γραπτών αποτελούν την "επίσημη" εργογραφία του) για να αποτελέσει έναν από τους σημαντικότερους μεταπολεμικούς συγγραφείς, που ξεκίνησε από την ρεαλιστική γραφή (Άνθρωποι και Σπίτια, Καγκελόπορτα) και περνούσε ολοένα και περισσότερο στον κόσμο των συμβόλων, του παραλόγου, της φαντασίας και της αλληγορίας (Λοιμός, Το πλήθος, έργα οριακά), φτάνοντας στις μεγάλες πινακοθήκες ηρώων που μετατρέπονταν σε δρώσες μονάδες, στην εξάλειψη κάθε χρονικής ένδειξης, στην εμφανή επίδραση του Κάφκα.

Το τεύχος περιλαμβάνει τις περισσότερες εισηγήσεις του Επιστημονικού Συνεδρίου που οργανώθηκε από το ηλεκτρονικό περιοδικό Διαπολιτισμός. Ο Ανδρέας Παγουλάτος συνδιαλέγεται με τον συγγραφέα όσον αφορά τη σχέση του έργου του με τις εικαστικές τέχνες, οι Μένης Κουμανταρέας, Κώστας Ακρίβος, Βαγγέλης Ραπτόπουλος και Αλέξης Ζήρας ανιχνεύουν την "παρουσία" του σε έργα σύγχρονων πεζογράφων, πλήθος άλλων κειμένων ερευνούν άξονες και μοτίβα έργων του όπως το Σχολείον Εθνικής Αναμορφώσεως, όπως ονομάστηκε το στρατόπεδο της Μακρονήσου, η σκοτεινή αλληγορία του ολοκληρωτισμού, η δυστοπία, η βία, ο κυνηγημένος της μεταπολεμικής εποχής, η πόλη, το ποδόσφαιρο, μηχανισμοί αναπαράστασης και αντίστασης, τεχνικές αφήγησης, η θέση της αριστερής κριτικής.

Φωτίζονται ακόμη οι επικοινωνιακές σχέσεις της πεζογραφίας του με εκείνη του Άρη Αλεξάνδρου και του Μήτσου Αλεξανδρόπουλου (στην σχέση του Α.Φ. με τον τελευταίο αναφέρεται και η Σόνια Ιλίνσκαγια - Αλεξανδροπούλου που μοιράζεται στιγμιότυπα μνήμης των δύο πραγματικών φίλων), η κινηματογραφικότητα της γραφής του (μη ξεχνάμε πως ο Λοιμός μεταγράφηκε στην ταινία Χάπυ Νταίη του Παντελή Βούλγαρη και η Καγκελόπορτα ως ομώνυμη ταινία από τον Δημήτρη Μακρή, 1976 και 1978 αντίστοιχα) και παρατίθενται πλήρεις πίνακες βιογραφίας, εργογραφίας και βιβλιογραφίας από τον Γιάννη Η. Παππά που, να προσθέσω εδώ, έχει δημιουργήσει ένα εξαιρετικό ιστολόγιο για τον συγγραφέα. = fraghias.blogspot.com. Να σημειώσουμε πως τα Θέματα Λογοτεχνίας αποτελούν μοναδική περίπτωση λογοτεχνικού περιοδικού που δημοσιεύει στην ηλεκτρονική του σελίδα πλήρη πίνακα περιεχομένων του κάθε τεύχους. Για το συγκεκριμένο δείτε εδώ.

Όμως ένα δημοσιευμένο εδώ κείμενο προηγείται όλων: πρόκειται για απόσπασμα από ανέκδοτο μυθιστόρημα του Φραγκιά και είναι σαν να ξανασυνομιλούμε με τον συγγραφέα που χαρακτηρίστηκε από συνέπεια έργου - ζωής και ήθος και πλήρωσε ακριβά το τίμημα των ιδεών του. Αλλά έζησε με πολλαπλές μορφές, όπως έγραψε και στο τέλος του Λοιμού: Η αλήθεια όμως είναι ότι οι εκπληκτικοί εκείνοι άνθρωποι έζησαν. [Εκδ. Γκοβόστης, 296 σελ.]

Το Δέντρο, τεύχος 171-172 (φθινόπωρο 2009)
Τάσος Λειβαδίτης. Ένας σύγχρονος ρομαντικός. Προσεγγίσεις και επανεκτιμήσεις.

Ακόμα κι η ζωή μου αποκτά σημασία/όταν τη διηγούμαι σε κάποιον. Κι η δική μας ζωή αποκτά μεγαλύτερη σημασία όταν τόσοι συγγραφείς και μελετητές μάς "διηγούνται" κομμάτια της ζωής και της έργου ενός δημιουργού όπως ο Τάσος Λειβαδίτης, ανοίγοντας ακόμα περισσότερες πόρτες σε ένα έργο που συχνά έμοιαζε περιορισμένο σε μία μόνο όψη του: εκείνη του ενθουσιώδους οπτιμιστή και υψηλόφωνου πολιτικού οραματιστή. Όπως πάντα, ο πρόλογος του εκδότη Κώστα Μαυρουδή είναι το ιδανικό τρισέλιδο εισαγωγής στον κόσμο του τεύχους: κάποιες αναγνώσεις εδώ θα φωτίσουν και εκείνη την δραματικά λυγμική - αλλά ποτέ σε τόνους κλαυθυρμού - φωνή μιας βαθύτατης υπαρξιακής απελπισίας. Ο σαρκοβόρος χρόνος, η απάτη της ιστορίας, η έκπτωση του σώματος, η παρακμή της ωραιότητος, το άγιο λάθος είχαν μόνιμη θέση στους στίχους του. Ο Λειβαδίτης στην ώριμη φάση του ήταν ένας νεορομαντικός ποιητής.

Παλαιότερες αναγνώσεις των Νικηφόρου Βρεττάκου, Κώστα Κουλουφάκου, βιωματικές προσεγγίσεις των Τίτου Πατρίκιου και Κωστή Γκιμοσούλη, απόσπασμα γραπτού του ίδιου του ποιητή για την Ποίηση της Ήττας από την Επιθεώρηση Τέχνης, ενθυμήσεις της κόρης του Βάσως Χαλά - Λειβαδίτη, κείμενα για ειδικότερα θέματα, όπως οι διώξεις του (Γιώργος Χ. Θεοχάρης), τα ποιήματα της περιόδου της "λυπημανίας" (από τα καφκικά πεζά στο Εκκρεμές (1966) στην επάνοδό του το 1972 ως ενός έκπτωτου της ανθρωπότητας) (Δημήτρης Αγγελής), το μοτίβο της παιδικότητας (Αφροδίτη Αθανασοπούλου). Πάντα πολλά προσθέτουν και οι Γ. Βέης, Γ. Δουατζής (που μας θυμίζει πώς και πως δεν μίλησε σε μέσο ενημέρωσης ποτέ), Δ. Κοσμόπουλος, Γ. Μπλάνας, Δ. Μέντη, Μ. Πρατικάκης, Δ. Ραυτόπουλος κ.ά.

Αντιγράφω από τον πάντα λακωνικό Γιάννη Κοντό για τα λαϊκά ξενοδοχεία - τόπους ερωτικών συναντήσεων μιας άλλης εποχής, για τα οποία ο Λειβαδίτης έχει γράψει τα περισσότερα μεταπολεμικά ποιήματα: Η λάμπα στη μέση του ταβανιού κρέμεται σαν το σκοινί του κρεμασμένου και μια ντουλάπα στο βάθος κρύβει ένοχα μυστικά! Η μπαλκονόπορτα κλειστή- αν είναι καλοκαιράκι, ανοίγει για λίγο, και η λερωμένη κουρτίνα γεμίζει αέρα και πλαταγίζει σαν σημαία ηττημένου στρατού. (...) Τα κτίρια αυτά ήταν συνήθως βαμμένα με ώχρα, ώστε να μπερδεύεται το απόγευμα στις αποφάσεις του. Το ποίημα οδηγείται στο δωμάτιο και στο παλιό κρεβάτι για να ενωθούν τα σώματα. Για άλλη μια φορά το αφιέρωμα του περιοδικού είναι ερεθιστικότατο, για άλλη μια φορά η τιμή ολοκληρώνεται με ένα ψηφιακό δίσκο 8 ποιημάτων από τη φωνή του Γιάννη Καταλειφού.

Ακόμα: ελληνική φανταστική λογοτεχνία, ο αόρατος κινηματογράφος, επιστολή του Ν. Καχτίτση στον Ε.Χ. Γονατά, δυο εξαιρετικές συζητήσεις με την μετρ διηγηματογράφο Άλις Μούνρο και τον Φρανθίθκο Γκονζάλεθ Λεδέσμα, αντιφασίστα νουαρογράφο λάτρη της Βαρκελώνης, ακριβώς δηλαδή όπως ο Μονταλμπάν, που όμως μας είναι άγνωστος χάρη στην καταδίκη στη λήθη που του επιφύλαξε ο Φράνκο. Αν ρίχναν ένα καράβι μες το μυαλό μου θα ναυαγούσε έγραφε στο "Σήμα Κινδύνου" ο Λειβαδίτης. Ευτυχώς, κάποιοι από αυτές τις σελίδες και κάποιοι από εμάς, είμαστε ήδη στον βυθό και θα το δούμε. [232 σελ.]

Διαβάζω, τεύχος 501 (Νοέμβριος 2009)
Αφιέρωμα Μήτσος Αλεξανδρόπουλος.

Σοβιετική Ένωση 1949. Ο Μήτσος Αλεξανδρόπουλος, εκ γενετής καρδιοπαθής, δια παντός αποβληθείς από τα σχολεία της επικράτειας λόγω σύνδεσης με το ΕΑΜ, πολεμιστής των βουνών και ξεναγός του Ελυάρ στον Γράμμο, καταφεύγει στην 14η πολιτεία πολιτικών προσφύγων στην Τασκένδη, τορναδόρος σε εργοστάσιο. Φυματίωση, Βουκουρέστι, Μόσχα, Σόνια Ιλίνσκαγια, εδώ τρις εις θάνατον ερήμην, αργότερα στέρηση ελληνικής ιθαγένειας, επιστροφή το 1974.

Ένας εκπληκτικός άνθρωπος, ένας συγγραφέας της κοινωνικής ευθύνης και της ηθικής τάξης, μια ακατάπαυστη εργατική πνευματική μηχανή που έγραφε τα πάντα, χωρίς τις αναγκαστικές διακρίσεις των ειδών. Νομίζω κανένας συγγραφέας της λογοτεχνικής πράξης, που κοιτάει να κάνει τη δουλειά του όσο μπορεί καλύτερα, δεν παίρνει της μετρητοίς τους επιστημονικούς ορισμούς. Πλησιάζει ό,τι του έρχεται καλύτερα κι απ' αυτό που θα πάρει τίποτα δεν του είναι υποχρεωτικό... Θα βρεθούν όλα μόνα τους πάνω στη ζεστή σχέση με το αντικείμενο. Γνώστης όσο ελάχιστοι της ρωσικής πολιτισμικής παράδοσης, μετέφρασε και παρουσίασε τους ρώσους συγγραφείς, συνέγραψε βιογραφικές μυθιστορίες και εκτενείς παρουσιάσεις τους (όπως τα Ο Μαγιακόφσκι. Τα εύκολα και τα δύσκολα και Όσιπ Μαντελστάμ. Στην Πετρούπολη θα σμίξουμε πάλι). Το αφιέρωμα του τεύχους, με κείμενα της "Υπουργού των Εξωτερικών" του Σόνιας Ιλίνσκαγια, της Ελένης Κεχαγιόγλου (υπεύθυνης λογοτεχνίας των εκδ. Ελληνικά Γράμματα που φροντίζουν το πλήρες έργο του), της Ευγενίας Κριτσέφσκαγια, του Αλέξη Ζήρα κ.ά. και μερικές υπέροχες φωτογραφίες είναι πλήρες. Όσο προσπαθώ να δω τις επιρροές που ασκήθηκαν πάνω μου από άλλους, πάλι καταλήγω εκεί, τα περισσότερα μου τα καθόρισε ο τρόπος ζωής μου.

Θεσσαλονίκη, 1955. Εκδίδεται το περιοδικό Νέα Πορεία που μέχρι το 2007, έτος θανάτου του Τηλέμαχου Αλαβέρα, εκδότη του από τα μέσα του '70. Πολλοί αγαπήσαμε έως φετιχισμού το περιοδικό του απαράλλακτου εξώφυλλου με το διαφορετικό κάθε φορά χρώμα, που δεν ήταν μια απλή προθήκη συνεργασιών αλλά ένα μικρό θησαυροφυλάκιο κειμένων και μελετών. Φέτος βγήκε το τελευταίο του, το 626ο τεύχος ως ύστατη παραμυθία για τα τελευταία δυο χρόνια. Και τι δε θα 'δινα για να έβρισκα τα τόσα τεύχη που μου λείπουν... [128 σελ.]