Ο επιβάτης/Stella Maris

Είναι λίγο παράδοξο να ξεκινάς την ανάγνωση ενός συγγραφέα από το τέλος της συγγραφικής του δράσης, όταν μάλιστα αυτός ο συγγραφέας είναι ενενήντα ετών, που σημαίνει πως μάλλον υπάρχει βιβλιογραφία στο παρελθόν. Ο Cormac McCarthy είναι ζωντανός θρύλος και για πολλούς κριτικούς ο πιο σημαντικός εν ζωή Αμερικάνος συγγραφέας. Οι χαρακτηρισμοί και οι ταμπέλες με τον καιρό μεταφέρονται σε πρόσωπα και έργα, επιστρέφουν σε προκατόχους, ορισμένες φορές υπάρχει κενό ωστόσο ποτέ δεν αποδίδεται η βαριά τιμή του πιο «σημαντικού» σε κάποιον αδιάφορο. Ο πιο σημαντικός Αμερικάνος συγγραφέας; Τον πρώτο που σκέφτομαι είναι ο Philip Roth, μόνο που έχει πεθάνει εδώ και πέντε χρόνια. Η πρώτη προσπάθεια να δώσω το βραβείο απέτυχε παταγωδώς. Κι άλλωστε ο Roth είχε σταματήσει το γράψιμο κάποια χρόνια πριν τον θάνατό του. Άρα μήπως θα έπρεπε να ψάχνω τον σπουδαιότερο εν ζωή Αμερικάνο που είναι ενεργός; Ο Tom Robins, διπλοτσεκαρισμένα ζει, είναι για μένα ο μεγαλύτερος εν ζωή Αμερικάνος συγγραφέας, με μια μικρή επιφύλαξη ότι ίσως έχει αποσυρθεί από τη συγγραφή. Είναι έναν χρόνο μεγαλύτερος του McCarthy.

Πως φτάνει η στιγμή να διαβάσεις έναν συγγραφέα δεν είναι καμία περίπλοκη εξίσωση. Αγοράζεις το βιβλίο ένα πολύ ωραίο μεσημέρι μετά από συναντήσεις με φίλους και καφέδες και καταλήγεις σε ένα άλλο καφέ μόνος σου με τον Cormac McCarthy. Ή μπορεί να είναι το χριστουγεννιάτικο δώρο της αδελφής σου που εσύ έχεις επιλέξει. Διπλανά σενάρια, η κατάληξη όμως είναι η ίδια. Καφές, McCormac, μόνος.

Η αλήθεια είναι πως αυτή την περίοδο αν θες να διαβάσεις Cormac McCarthy η επιλογή κατευθύνεται προς τις δύο πρόσφατες και παράλληλες κυκλοφορίες, του ‘Επιβάτη’ και του ‘Stella Maris’,διότι όλες οι παλιότερες εκδόσεις είναι εκτός κυκλοφορίας. Υπάρχουν βέβαια οι βιβλιοθήκες, τα παλαιοβιβλιοπωλεία και οι φίλοι. Όλα είναι υπέροχα να υπάρχουν τριγύρω μας και για αυτό θα πρέπει να φροντίζουμε.

Ο συγγραφέας πρώτα παρέδωσε το ‘Stella Maris’ και ένα μέρος του ‘Επιβάτη’. Όμως γενικά προκρίνεται πρώτα η ανάγνωση του ‘Επιβάτη’ και έπειτα του ‘Stella Maris’. Η άποψη μου είναι ότι μπορείς να διαβάσεις όποιο θέλεις πρώτα ή να μην ασχοληθείς καθόλου με ένα από τα δύο. Με τον αστερίσκο πως ο ‘Επιβάτης’ είναι το βιβλίο που θα συγκριθεί μα τα παλιότερα του έργα. Στον ‘Επιβάτη’ πρωταγωνιστής είναι ο Μπόμπι Γουέστερν, ο οποίος έχει παρατήσει μια λαμπρή καριέρα στη Φυσική αλλά και στη Φόρμουλα Δύο για να γίνει δύτης διάσωσης. Τον στοιχειώνει ο μοναχικός θάνατος του πατέρα του κάπου στο Μεξικό ενώ προσπαθεί να έρθει σε μια ισορροπία με το γεγονός πως ο πατέρας του ήταν μέλος της ομάδας του Οπενχάιμερ η οποία δούλεψε στην κατασκευή της ατομικής βόμβας. Όπως επίσης και οι τύψεις για τον χαμό της αδελφής του Αλίσια η οποία είναι πρωταγωνίστρια στο ‘Stella Maris’. Σε μία επιχείρηση ανέλκυσης βυθισμένου αεροσκάφους ανακαλύπτει πως λείπει ένας επιβάτης. Από κει και πέρα βρίσκεται κυνηγημένος, φίλοι του εξαφανίζονται, η γάτα του εξαφανίζεται, τα λεφτά του εξαφανίζονται. Έχουμε ήδη εισέλθει στο σύμπαν του Cormac McCarthy. Φαινομενικά αυτή είναι η υπόθεση του βιβλίου. Είναι ο λάθος τρόπος να προσεγγίσεις τον Cormac McCarthy. Προφανώς η υπόθεση σε ένα βιβλίο ή μια ταινία παίζει ρόλο. Όχι όμως πάντα. Υπάρχει κάτι επιδραστικότερο της υπόθεσης. Η ατμόσφαιρα που δημιουργεί ο συγγραφέας η οποία σε εγκλωβίζει και δε σε αφήνει να αποχωρίσεις. Στον ‘Επιβάτη’ αυτό συμβαίνει. Κυριαρχεί το μυστήριο και το ακατανόητο αλλά δεν σε ενδιαφέρει. Στο ‘Stella Maris’ το οποίο διαδραματίζεται οχτώ χρόνια νωρίτερα από τον ‘Επιβάτη’ τα πράγματα είναι ακόμη πιο δύσκολα φίλε αναγνώστη. Πρόκειται για λογοτεχνία δωματίου. Δύο ρόλοι, ένα δωμάτιο στην ψυχιατρική κλινική ‘Stella Maris’, η Αλίσια Γουέστερν κι ο ψυχοθεραπευτής της. Ξετυλίγεται ένα κουβάρι. Ή μήπως τυλίγεται ένα άλλο; Στο αποκορύφωμα της κουβέντας ομολογεί τον έρωτά της με τον αδερφό της. Ο αδερφός της στον ‘Επιβάτη’ τον αρνείται. Ούτε και σε αυτό υπάρχει σαφήνεια. Ίσως τα αισθήματα να ήταν αμοιβαία. Μια πλατωνική αιμομικτική σχέση.

Η αναγνωστική εμπειρία είναι μοναδική για τον καθένα. Εμένα ο ‘Επιβάτης’ με συνεπήρε διότι όντως πρόκειται για σπουδαία λογοτεχνία, η οποία ενώ σε πολλά σημεία σε βρίσκει στην άβολη θέση να μην καταλαβαίνεις και πολλά εφόσον μιλάμε για Φυσική και Μαθηματικά ή ανθρώπινα πάθη που σου τσιγκλάνε το μυαλό –αν και με τόση ψυχανάλυση που δεχόμαστε καθημερινά δεν θα έπρεπε - ωστόσο είναι τόσο σαγηνευτική η γραφή, που συνεχίζεις έχοντας εμπλακεί σε μια περιπέτεια που δεν ξέρεις που θα καταλήξει. Πέραν των δύο κεντρικών χαρακτήρων συναντάμε πολλά πρόσωπα. Σημαντικότερη μορφή είναι του «παιδιού», ένα πλάσμα στη φαντασία της Αλίσιας που συνομιλεί μαζί του. Ένα παιδί της θαλιδομίδης, παιδί με δυσπλασία στα άκρα. Η λεγόμενη «φωκομέλεια», δηλαδή η απουσία δακτύλων η οποία κάνει τα χέρια να μοιάζουν με πτερύγια φώκιας. Η μορφή της γιαγιάς, οι φίλοι του Μπόμπι, τα αυτοκίνητα που οδηγεί, σε κάποια φάση περιφέρεται με έναν μικρό γερανό, η Νέα Ορλεάνη, τα τοπία, τα βιολιά της Κρεμόνα, οι σωματικές αλλαγές που παθαίνουν οι πρωταγωνιστές, το μυστήριο, ο φόβος είναι στοιχεία του ‘Επιβάτη’. Συνεχώς γεννιούνται ερωτηματικά τα οποία σπάνια απαντιούνται. Ίσως τις περισσότερες απαντήσεις τις δίνει η Αλίσια στο ‘Stella Maris’. Όσα μπορούν να απαντηθούν. Η σχέση της με τον αδερφό της αιωρείται πάνω και από τα δύο βιβλία.

Στο τέλος αφήνοντας και τα δύο βιβλία για λίγες μέρες στην άκρη έχω το ερώτημα ποιο το νόημα για όλα αυτά που αφηγείται ο McCormac. Υπάρχει κάτι πολύ μεγάλο που δεν κατάλαβα; Έχω δώσει μια απάντηση στον εαυτό μου την οποία την καταθέτω. Ούτε τον McCormac κατανοώ ως το τέρμα της σκέψης του μα ούτε και τον εαυτό μου. Με τρομάζει η σκέψη αν συνέβαιναν και τα δύο.