Dan Brown - Κωδικός Da Vinci
Οι top-10 λίστες (είτε μιλάμε για δίσκους, ταινίες, βιβλία, ή ακόμα και τηλεθέαση) δεν είναι ούτε απαραίτητα "καλές", ούτε αναγκαστικά "κακές". Φιλοξενούν κατά καιρούς από αριστουργήματα μέχρι σκουπίδια, και ο,τιδήποτε ενδιάμεσο. Σε όλα αυτά όμως, υπάρχει ένα κοινό χαρακτηριστικό, αυτό της λεγόμενης "popular art": είτε πρόκειται για το "OK Computer" των Radiohead, το τελευταίο album της Britney, το "Spiderman 2" ή το "Eyes Wide Shut" (μερικά εντελώς τυχαία παραδείγματα εμπορικών προϊόντων τέχνης), ο συνδετικός τους κρίκος είναι αναπόφευκτα αυτός του "εύληπτου" - με την έννοια ότι υπάρχει κάτι στο καθένα από αυτά που μαγνητίζει ένα ευρύτερο κοινό. Και είτε οι παραλήπτες καθενός προϊόντος είναι ίδιοι ή όχι, δεν έχει τελικά πολύ μεγάλη σημασία: σε ένα πολυκατάστημα τύπου Virgin, Fnac, HMV κλπ, το cd των Tindersticks θα βρίσκεται στο ίδιο ράφι με αυτό της Beyonce, το dvd του "Mulholland Drive" δίπλα σε αυτό του "American Pie", και τα μυθιστορήματα του Stephen King πλάι στο τελευταίο του Paulo Coelho και τα εγχειρίδια συνταγών της κυρίας Βέφας. (Για του λόγου το αληθές, δεν έχετε παρά να κάνετε μια βόλτα στο πλησιέστερο Carrefour).
Από αυτή την οπτική γωνία, δηλαδή, κάτω από τη σκέψη πως ο,τιδήποτε ευρέως διαδεδομένο οφείλει να διαθέτει και κάποιον κράχτη (είτε αυτός είναι το καλοστημένο δράμα των Tindersticks, είτε η καλλίγραμη μορφή της Boyonce κλπ), είναι κάπως περίεργο που το best-seller παγκοσμίως για τους τελευταίους μήνες έχει υπάρξει το "The Da Vinci Code" του Dan Brown. Πρόκειται για ένα βιβλίο που ασχολείται με τη θρησκεία και την ιστορία, αλλά με, χμ, ανορθόδοξο τρόπο (με όλες τις δυνατές σημασίες της λέξης). Όχι πως θίγει ακριβώς τις θρησκευτικές αντιλήψεις κάποιων ομάδων, αλλά αρκεί να πούμε πως είκοσι ή ακόμα και λιγότερα χρόνια πριν, το βιβλίο θα είχε θεωρηθεί μάλλον "αιρετικό", και θα έμενε να σκονίζεται στα ράφια εξειδικευμένων βιβλιοπωλείων. Και είναι ενθαρρυντικό να παρατηρήσει κανείς ότι σήμερα το ευρύ κοινό διαθέτει εν γένει πιο ανοιχτό (σχετικά πάντα μιλώντας) μυαλό: άλλωστε, το να γνωρίσει κανείς και μια άλλη εκδοχή από αυτή που υποστηρίζει μοιάζει λογικότερο από ένα γιαούρτι στο κεφάλι του θεατή o oποίος βγήκε από τον κινηματογράφο που μόλις προέβαλε τον "Τελευταίο πειρασμό".
Η αλήθεια είναι πως το θέμα του Dan Brown κάθε άλλο παρά εύληπτο είναι. Χωρίς ασφαλώς να είναι ο πρώτος που ασχολείται μεθοδικά με μια σημειολογική (στην κυριολεξία) και κοινωνιοπολιτική ανάλυση της θρησκευτικής ιστορίας, μέσα στο βιβλίο του δίνει μπόλικη τροφή για σκέψη, τονίζοντας - όπως και πολλοί προγενέστεροι συνάδερφοί του, την τυχαιότητα των σημερινών ηθικών αρχών. Με πολύ απλά λόγια, το σημερινό status quo είναι πολύ απλά μια σύμβαση, η οποία θα μπορούσε κάλλιστα να είναι διαφορετική. Ο Κωδικός Da Vinci δεν αποκαλύπτει κάποια πρωτότυπη κοσμοθεωρία (άλλωστε, όσοι ασχολούνται με θεωρίες συνομωσίας δεν πρόκειται να εκπλαγούν ιδιαίτερα από όσα υπάρχουν μέσα στο βιβλίο), όμως είναι γεμάτος αφορμές για ατελείωτες φιλοσοφικές συζητήσεις. Ατελείωτες, διότι δεν υπάρχει κάποιο ακλόνητο σημείο εκκίνησης. Η οποιαδήποτε εναρκτήρια ιδέα πρέπει να είναι αναγκαστικά ένα θέμα πίστης, κάτι σαν ένα "κοινωνικό συμβόλαιο" που είτε το δέχεσαι είτε όχι, και ως τέτοιο, αποτελεί μια καθαρά υποκειμενική υπόθεση.
Οι θεωρίες συνομωσίας έχουν σίγουρα πάντα μεγάλο ενδιαφέρον (όπως οι ήρωες του "Κωδικού Da Vinci" αναφέρουν κάμποσες φορές μέσα στο βιβλίο), κι όμως δεν είναι αυτός ο κύριος λόγος της επιτυχίας του βιβλίου. Μπορεί τα θέματα του Brown να μην είναι τα πλέον ενδεδειγμένα για μαζική κατανάλωση, αλλά το όλο περιτύλιγμα φωνάζει από μακριά την περιβόητη λέξη "πιασάρικο". Με μια πλοκή που διαβάζεται σαν το σενάριο της σειράς "24", σύντομα κεφάλαια που σχεδόν όλα τελειώνουν έτσι ώστε να μην μπορείς να αντισταθείς να διαβάσεις και το επόμενο, γρίφους που κρατούν τον αναγνώστη σε εγρήγορση σα να παίζει adventure game και ένα πέρα για πέρα αληθινό σκηνικό (όλα όσα περιγράφονται, εκτός φυσικά από τους χαρακτήρες και την πλοκή καθεαυτή, είναι αληθινά), το "The Da Vinci Code" αποτελεί το υποδειγματικό "blockbuster" βιβλίο, προορισμένο να διαβαστεί με τον ίδιο ενθουσιασμό από αναγνώστες πολύ διαφορετικού μορφωτικού επιπέδου μεταξύ τους, και εξίσου διαφορετικών ενδιαφερόντων. Το τι θα εισπράξει ο καθένας είναι μια άλλη ιστορία. Αλλά το βιβλίο έχει κάτι για όλους: από αφορμές που θα ερεθίσουν το επιστημονικό ενδιαφέρον ενός ακαδημαϊκού, μέχρι τα απαραίτητα hooks για να αποτελέσει ανάγνωσμα λίγο πριν το βραδινό ύπνο.
Τελικά, το κατόρθωμα του Brown δεν είναι τόσο το συναρπαστικό της ιστορίας που διηγείται, η γλαφυρότητα του ύφους του, ο πηγαίος λόγος του ή η εξοντωτική έρευνα που προφανώς έκανε για να προσεγγίσει το θέμα του, όσο το πώς έχει καταφέρει να φτιάξει ένα βιβλίο που μπορεί να θεωρηθεί εξίσου ως ανάγνωσμα τσέπης με διάσπαρτες φιλοσοφικές αναφορές, ή εντελώς αντιδιαμετρικά, ένα φιλοσοφικό βιβλίο που παραθέτει το υλικό του με έναν "light" τρόπο, μέσα από μια αστυνομική ιστορία. Κατά αυτήν την έννοια, ο "Κωδικός Da Vinci" μπορεί να συγκριθεί ευθέως με το "Όνομα του ρόδου": o μέσος αναγνώστης διαβάζει με κύριο στόχο να ξετυλίξει την πλοκή και να βρεθεί μπροστά σε ένα τέλος γεμάτο εκπλήξεις, αλλά από την άλλη, κάθε λίγες σελίδες σταματάει με το φρύδι υψωμένο για να επαναξετάσει μια ιδέα και να εκτιμήσει μια σκέψη που μέχρι πρότινος δεν τού είχε περάσει από το μυαλό.
