David Toop - Ωκεανός του ήχου
[εκδόσεις οξύ, σειρά muzika, αθήνα 1998, μετάφραση Ηρακλής Ρενιέρης]
Αιθέριες συνομιλίες, περιβαλλοντικοί ήχοι & φανταστικοί κόσμοι
Δεν νομίζω να υπάρχει καλύτερη πρόταση για να μπει κάποιος στο πνεύμα της μουσικής μας εποχής. Οι μελετητές του ηχητικού μας σύμπαντος θα σκύβουν πάντοτε με κατάνυξη πάνω από τον "ωκεανό του ήχου". Βυθιστείτε άφοβα και αύτανδροι. Αν το βρείτε βέβαια, γιατί τώρα πια είναι εξαντλημένο. Αλλά μην ξεχνάτε ότι υπάρχει και το διαδίκτυο - υπάρχει και το πρωτότυπο.
Δείγμα δωρεάν, μέρος 1ον
Το chill-out είναι μια κίνηση της φαντασίας, σα να ταλαντώνεσαι μέσα σ' ένα παράξενο όνειρο ανάμεσα στη λήψη ραδιοκυμάτων και τα εικονικά ταξίδια. Καθώς το ακούω αποσπασμένος, νιώθω σα να κινούμαι σε τεράστιες εκτάσεις και ταυτόχρονα να είμαι ακινητοποιημένος σε ένα σημείο της ερήμου Γκόμπι και να παρακολουθώ τον κόσμο να γυρίζει συντονισμένος σε οργανικούς και συνθετικούς ρυθμούς που φυσιολογικά το ανθρώπινο αυτί δεν μπορεί να συλλάβει χωρίς ασυρμάτους, υποβρύχια μικρόφωνα, παραβολικά κάτοπτρα ή δορυφορικούς σταθμούς.
Τα τρένα που περνούν, ένα κοπάδι από πρόβατα που βόσκουν παραδίπλα, μογγόλοι τραγουδιστές της κυκλικής αναπνευστικής τεχνικής που ίπτανται δίπλα μου, μοτοσικλέτες και αυτοκίνητα που βρυχώνται στο ηχητικό μου πεδίο, ένα μοιρολόι από κιθάρα pedal steel πέφτει σαν το σούρουπο γύρω, η βραχνή φωνή ενός ιεροκήρυκα: "Γρηγορείτε, γρηγορείτε... επιστρέφουν εξ ανατολών, παχείς ως αρουραίοι", το βούισμα των εντόμων της νύχτας, τα δελφίνια, τα κύματα σε μια ακρογιαλιά, το "Stranger on the shore"... το "A melody from a past life keeps pulling me back", το "Dream time in lake Jackson", το "The lights of Baton Rouge pass by", νιώθω σαν τον Harold Norse, που όταν το 1951 βρισκόταν σε μια νεοϋορκέζικη σκηνή θεάτρου, παίζοντας με ένα ραδιόφωνο για τον John Cage, είχε την εμπειρία "μιας νυχτερινής βόλτας σε έναν αμερικάνικο αυτοκινητόδρομο όπου οι επιγραφές από νέον και οι θόρυβοι από τα ραδιόφωνα και τις μηχανές των αυτοκινήτων πεταρίζουν φευγαλέα".
Βέβαια, το ευαγές αυτό ανάγνωσμα θα συμπληρωθεί καλύτερα αν [λέω αν] καταφέρετε ν' αποκτήσετε και τα τέσσερα διπλά cd που το συνοδεύουν. Διότι ο κύριος Τουπ είπε στο καθρέφτη του ένα πρωί που ξύπνησε με τ' όνειρο: ωραία τα λες μάστορα, αλλά τι αποδείξεις διαθέτεις για όσα μας αραδιάζεις; Και τότε εγεννήθησαν οι εν λόγω συλλογές [μία-μία, όχι όλες μαζί] με μουσικές απ-τα-πότε-τα-μαζώνω και σπάνια ηχο-ντοκουμέντα από το προσωπικό του αρχείο.
Δείγμα δωρεάν, μέρος 2ον
Σε μια περιορισμένη εκδοχή της φουτουριστικής ιδέας ότι οι μηχανές στα εργοστάσια θα λειτουργούσαν ως "μεθυστικές ορχήστρες", ένα από τα μεγαλύτερα ουτοπικά οράματα του Karlheinz Stockhausen ήταν η πρόβλεψη ότι οι οικιακές συσκευές - τα μίξερ, τα πλυντήρια, ακόμη και οι καφετιέρες - κάποια μέρα θα σχεδιάζονταν έτσι ώστε να κάνουν ευχάριστους συνδυασμούς ήχων την ώρα που θα περιστρέφονται, θα στροβιλίζονται και θα συνθλίβουν. Ίσως ο Stockhausen υποτίμησε τη σκοτεινή κεκαλυμμένη ιστορία της κουζίνας.
Τι είναι αυτές οι συλλογές; Έλα ντε! Η πρώτη η ομώνυμη, είναι για να μας ανοίξει την όρεξη, γεμάτη ακρότητες, μεσιανά και τελετές απ' όλο τον πλανήτη. Βροχές, σύννεφα, κεραυνοί, θερεμίνες, φαύνοι, ο Γούντι ο τρυποκάρυδος, μυδράλια, σαπουνόφουσκες και τα τοιαύτα. Η δεύτερη "crooning on venus" είναι η φωνητική κασετίνα της σειράς. Κορώνες και ιαχές, μουρμούρες και ξόρκια. Η τρίτη "Booming on Pluto - electro for droids" είναι η χαρά του ελεκτρο-κλασάτου. Μπλιμπλίκια κι άγιος ο θεός. Η τέταρτη και τελευταία "guitars on mars" είναι για όσους λένε ότι η κιθάρα έχει πεθάνει πια. "Δεν ακούω πια την κιθάρα" την αισθάνομαι, για να παραφράσω τον τίτλο μιας γαλλικής ταινίας των '90ς.
Δείγμα δωρεάν, μέρος 3ον και φαρμακερόν.
Οι κριτικοί ξεπέρασαν τον εαυτό τους στις κριτικές της μουσικής του Varese. Την αποκάλεσαν "πυρκαγιά στον ζωολογικό κήπο του Μπρονξ", "κλαγγή κατσαρολικών" και "κομμάτι για σόλο καζανάκι τουαλέτας" - νάτες πάλι οι επαναλαμβανόμενες βάσεις της μουσικής αναλογίας: έντερα και κουζινικά.
Σε ένα δισκάδικο/σούπερ-μάρκετ που λέγεται Tower, ο κάθε ελεεινός, τεταρτοκλασάτος συνθέτης στην ιστορία, έχει ένα ράφι τόσο γεμάτο από προϊόντα που για να το ψάξεις πρέπει να βγάλεις μερικούς δίσκους και να τους κρατάς όσο το κοιτάς. Ο Varese, απ' την άλλη, δεν εκπροσωπείται ούτε από ένα cd.
... Στο τέλος του αιώνα, τώρα που περίεργες αρμονίες και κρουστά, ηλεκτρονικά όργανα, μοντάζ φωνής και ήχου, παραβολικές και υπερβολικές καμπύλες ήχου, απαγγελίες με ουρλιαχτά, ηχητικοί σεισμοί και ποταμοί θορύβων αποτελούν το βασικό υλικό της μουσικής, ο Varese, ο μάντης που προφήτεψε αυτό το μέλλον (που αποτελεί το παρόν μας), έχει σχεδόν εξαφανιστεί από την ιστορία. Χωρίς τον Zappa, αυτή η εξαφάνιση ίσως να ήταν πληρέστερη.
Μα καλά θα μας πεις και τίποτα για το βιβλίο ρε φίλε; θα μου πείτε! Ε τόση ώρα τι κάνω; Κριτσίνια σπάω; Αν και δε θάταν άσχημη ιδέα ως λούπα! Ε ρε ιδέες που κλέβω πάλι ο άτιμος.
