Τα τριακόσια εξήντα πέντε και το ένα για τα δίσεχτα χρόνια
Με τον αναλυτή, σχολιαστή και κινηματογραφόφιλο Δημήτρη Χαρίτο γνωριζόμαστε από τις αίθουσες των σπουδαίων μας Φεστιβάλ, το Μικρού Μήκους της Δράμας, το μεγάλο Φεστιβάλ Κινηματογράφου και το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ της Θεσσαλονίκης, τις Εικόνες του 21ου Αιώνα όπως τις οραματίστηκε και τις ονόμασε ο Δ. Εϊπίδης κι όπως διανύουν πια την 21η χρονιά τους.
Η αίσθησή μου από την αρχή για τον Δημήτρη Χαρίτο ήταν ότι είναι βαθιά πνευματικός άνθρωπος, που θλίβεται αλλά δεν συνθλίβεται από τα σημεία των καιρών. Ένας άνθρωπος που ζει στον 21ο Αιώνα κουβαλώντας το βάρος του 20ου, όπως συμβαίνει και σε αρκετούς από εμάς. Έτσι είναι τα ντοκιμαντέρ που είδαμε φέτος στο 21ο Φεστιβάλ. Κάπως έτσι είναι κι αυτά τα 365 ποιήματα κι 1 για τα δίσεχτα έτη.
ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ τα ονομάζει. Ένα ιδιόμορφο ημερολόγιο γεμάτο αποστάγματα ζωής, σε διάστημα 40 χρόνων, καταγραμμένα πάνω σ’ ένα ημερολόγιο του Μητροπολιτικού Μουσείου Τέχνης της Νέας Υόρκης. 40 χρόνια φούρναρης, που λέει μια παλιά διαφήμιση, ο Δημήτρης Χαρίτος γαλούχησε κ κανάκεψε λέξεις, φράσεις, κρίσεις, παρατηρήσεις, σκέψεις, επιθυμίες, αμφιβολίες, και το απαύγασμα αυτών των χρόνων είναι συγκεντρωμένο, ωριμασμένο και φυλαγμένο σε δρύινα βαρέλια και το προσφέρει σε μας σαν παλιό καλό κρασί. Όχι απαραίτητα κόκκινο, μιας και καταλαβαίνω από τα λεγόμενά του ότι προτιμάει τις λευκές ποικιλίες: αθύρι, ασύρτικο, μαλαγουζιά. Πίετε εξ αυτού πάντες... μας καλεί και μας προκαλεί.
Τα ποιήματα αυτά τα διαβάζω ως ταξίδια κι ως εικόνες κινηματογραφικές έρχονται και ξανάρχονται στο μυαλό. Τα περισσότερα, αν όχι όλα, έχουν κινηματογραφική διάσταση κι ας αναφέρονται σε άλλες καλές τέχνες:
Ματαιόδοξη η εμμονή μου
Να θέλω να γίνω ζωγράφος
Μοναχά με λέξεις.
Δεν τολμάει να πει σκηνοθέτης μην τυχόν και παρεξηγηθεί. Κι όμως ενθέτει σκηνές και τις μοντάρει σε φράσεις. Φτιάχνει το δικό του ιδιωτικό ντοκιμαντέρ. Σκηνές από την προσωπική του πορεία και ταξίδια είτε σωματικά είτε διανοητικά. Ο Έρωτας κι ο Θάνατος, τα δυο βουνά μονομαχούν, παλεύουν ως σαμουράι, σαν Διγενήδες, μέσα στο έργο αυτό. Το θεϊκό στοιχείο, το μεταφυσικό, το κοινωνικοπολιτικό, τον απασχολούν αλλά τα αντιπαρέρχεται όλα με αυτοσαρκασμό και φιλοσοφική διάθεση.
Ο κερματισμός του σώματος των ποιημάτων σε 4 εποχές ενέχει καλλιτεχνική διάσταση κ μας δίνει ανάσες πριν από την επόμενη κατάδυση. Γιατί κάθε εποχή είναι και μια κατάδυση όλο και πιο βαθιά. Μπορεί να σκέφτεστε τις 4 εποχές ενός διάσημου μουσικού έργου αλλά εμένα με οδηγεί στον αγαπημένο Κιμ ΚιΝτούκ: Άνοιξη, Καλοκαίρι, Φθινόπωρο, Χειμώνας και... Άνοιξη [2003]. Οι 4 αυτές εποχές διαπλέκονται και παρεισφρέει η μια μέσα στην άλλη με τρόπο συναρπαστικό και γεμάτο αυτογνωσία. Άνθρωπος, Χώρος, Χρόνος και... Άνθρωπος [2018] για να μνημονεύσω την επόμενη ταινία του ΚιΝτούκ.
Ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του είναι το χιούμορ. Σπάνιο στην ποίηση, η οποία στέκει συνήθως αυστηρή και σοβαρή κι ενίοτε απωθητική, ακριβώς γι’ αυτήν την αυστηρότητα. Το χιούμορ του είναι πικρό, υπαινικτικό κι άλλοτε ευθύβολο και κατάφορο, μαυρόασπρο «σαν παλιομοδίτικη ταινία» όπως γράφει στο 57ο ταξίδι, φορές μακάβριο αλλά ταυτόχρονα είναι ζείδωρο και λυτρωτικό, για κείνον και για μας που διαβάζουμε και περιδιαβάζουμε την εποχή μας.
Οι κινηματογραφικές αναφορές είναι αρκετές. Η αίθουσα κινηματογράφου υποφώσκει ως αίσθηση αλλά και ως παραίσθηση. Σε μια φράση αγαπημένη του Χρήστου Βακαλόπουλου [10ο ταξίδι]. Στο ένδοξο τέλος του Πιέρ-Πάολο Παζολίνι [11ο ταξίδι]. Στις ντίβες Χέντι Λαμάρ και Ντόροθι Λαμούρ. Στους καουμπόυδες που συνέβαλαν στην εξέλιξη του αμερικάνικου σινεμά [69ο ταξίδι]:
Άσπρο καπέλο, άσπρο άλογο.
Μαύρο καπέλο, μαύρο άλογο.
Και πάντοτε ο καλός κυνηγούσε τον κακό.
Έτσι γεννήθηκε ο κινηματογράφος.
Έμμεσες αναφορές η Αιωνιότητα [131ο, 268ο] που αδυνατεί να υπερβεί τη δύναμη και την ένταση του σήμερα, του τώρα, του εδώ, της στιγμής που ζούμε. Η Αναπαράσταση [271ο], ο Εμπενίζερ Σκρουτζ [206ο], οι Άγριες Φράουλες [279ο], η Μονομαχία στον Ήλιο [56ο], ο Κρις Μαρκέρ κι ο Ταρκόφσκι [57ο]. Άλφαβιλ και Μαρίενμπαντ [18o, 225o] και οι 872 μέρες της πολιορκίας του Λένινγκραντ [203ο, 303ο]. Κι ένα ελληνικό ντοκιμαντέρ [213ο]: Πάρβας άγονη γραμμή [2008].
Ιδιαίτερη στιγμή για μένα η ντιρέκτ μεταφορά [108ο] στο θρυλικό φιλμ Ουγκέτσου Μονογκατάρι [1953] του Κένζι Μιζογκούτσι:
Καλοζυγιασμένα, μ’ ανάλαφρο φτερούγισμα, υδρόβια πτηνά
Μπαινοβγαίνουν στην καταχνιά, προτού η μέρα βασιλέψει.
Σαμουράι στα χρυσά και τα γαλάζια
Καταφθάνουν απ’ το Ουγκέτσου Μονογκατάρι
Παραμερίζοντας τις φτέρες
Για να χρωματίσουν με σπαθισμούς της ίριδας
Τον ασπρόμαυρο κόσμο της ταινίας.
Μονογκατάρι είναι ένα είδος παραδοσιακού έπους στη γιαπωνέζικη λογοτεχνία, είδος που άκμασε ιδιαίτερα τον 10ο και τον 11ο αιώνα. Έπος γραμμένο με ποιητικό τρόπο, με δωρικότητα κ γενναιοδωρία.
Χαρίτου Μονογκατάρι θα πρότεινα ως τίτλο όταν αυτή η ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ μεταφραστεί στη γλώσσα του Ανατέλλοντος Ηλίου.
(Το κείμενο αυτό διαβάστηκε στην παρουσίαση της ποιητικής συλλογής του Δημήτρη Χαρίτου στο βιβλιοπωλείο Ιανός της Θεσσαλονίκης, στις 06/03/2019)
