Ψίθυροι στο λεωφορείο
Σε ένα κάποιο (ίσως και μαγικό) λεωφορείο δύο ταξιδιάρες ψυχές φωτογράφισαν και έγραψαν ποιήματα. Του Κώστα Καρδερίνη
[...] ο κόσμος όλος είναι λεωφορείο [...]
γράφει ο ποιητής Χρήστος Τζιώκος και σπεύδει να εξηγηθεί στην εισαγωγή των Ψιθύρων:
Ένας ολόκληρος, κινούμενος κόσμος είναι το λεωφορείο. Ένα μικρό σύμπαν, ασφυκτικά γεμάτο από πλάσματα που πηγαινοέρχονται χωρίς σταματημό σε έναν στενό́ διάδρομο με χειρολαβές. Χάδι απαλό για τους φτωχούς και όταν νυχτώνει γίνεται καταφύγιο για αυτούς που φοβούνται στο σκοτάδι. Από τα μεγάλά του παράθυρα ξεπροβάλλει μπροστά μας ολόκληρος ο κόσμος. Οι επιβάτες του ακίνητοι και σιωπηλοί́. Κοιτούν, μόνον κοιτούν.
Ο εταίρος «ψιθυριστής», ο φωτογράφος Παναγιώτης Παπαδημητρόπουλος, μας έχει εισαγάγει πριν αυτού στον μετακινούμενο κόσμο της φωτογραφικής του τέχνης:
Μου αρέσει να φωτογραφίζω στο λεωφορείο. Κοιτάζω τον άλλον, απορροφώ την εικόνα του σαν σφουγγάρι κι αυτό με κάνει ευτυχισμένο. Τις δύσκολες στιγμές, όταν δεν ξέρω τι να κάνω, όταν δεν υπάρχει καμία απάντηση από πουθενά, παίρνω το λεωφορείο, κοιτάζω τον κόσμο και λέω στον εαυτό μου ότι δεν είμαι τίποτε άλλο παρά μόνο ένα βλέμμα, ένα βλέμμα γεμάτο από τον άλλον.
Τι είναι λοιπόν οι Ψίθυροι στο λεωφορείο; Μια αφετηρία, 21 στάσεις σε 21 Παρασκευές [Απρίλιος – Σεπτέμβριος 2023], 21 φωτογραφίες που ήρθαν με μέηλ και αντιγύρισαν ποιήματα... κι ένας τερματικός σταθμός, απαύγασμα της διαδρομής [Οκτώβριος 2023]. Τι το ιδιαίτερο έχει ένας διάλογος μεταξύ φωτογραφίας και ποίησης; Στιγμιότυπα καθημερινής ζωής σε γόνιμη συνδιαλλαγή. Στιγμές από την εφήμερη καθημερινότητα που κρατάνε ζωντανή την αιωνιότητα. Ή, για να παραφράσω, ποιητική αδεία, την Κική Δημουλά: ναυλώσαμε έναν κόσμο για να κάνουμε τον γύρο ενός λεωφορείου. Κι όλα αυτά σε συσκευασία 64ων σελίδων.
Που εδράζεται όμως η αφετηρία αυτής της φωτο-ποίησης, Ψίθυροι στο λεωφορείο, μεταξύ ρεαλισμού και μαγικού ρεαλισμού; Μεταξύ φωτο-στιγμών και αντιστίξεων; Τι την οιστρηλάτησε; Ποια αλογόμυγα βούισε και κέντρισε την [άστυ]φιλία και την συνάντηση των εικόνων με τις λέξεις; Οι ίδιοι οι «ψιθυριστές» φροντίζουν να μας διαφωτίσουν με σχετικό προοίμιο παράθεμα:
[...] εμπιστοσύνη είναι η παιδική ικανότητα να κατευθυνόμαστε προς αυτό που δεν γνωρίζουμε, σαν να ήταν μέρος του εαυτού μας. [- Κριστιάν Μπομπέν, Εντουάρ Μπουμπά, από το κοινό τους πόνημα Donne-moi quelque chose qui ne meure pas (Δώσε μου κάτι που δεν πεθαίνει), 1996].
Ο Μπουμπά [1923-1999] ουμανιστής νεο-ρομαντικός κοσμοπολίτης κοσμογυρισμένος φωτογράφος. Ο Μπομπέν [1921-2022] φραγκισκανός αναχωρητής μινιμαλιστής πεζογράφος-ποιητής του ανήμερου εφήμερου και της απόλυτης ηρεμίας, που δεν άφησε ποτέ του τον τόπο του. Σκαρώνουν μαζί έναν διάλογο-βάλσαμο για τις ταξιδιάρες ψυχές τους.
Κατ’ αναλογίαν επιχειρούν ο Χρήστος Τζιώκος και ο Παναγιώτης Παπαδημητρόπουλος, με βάση το δημοφιλές και πασίγνωστο μέσο μεταφοράς που όλοι μας παιδιόθεν έχουμε χρησιμοποιήσει και χρησιμοποιούμε ενδεχομένως και σήμερα. Σιωπηλοί, όρθιοι ή καθήμενοι, κοιτώντας ή βλέποντας ή, μήπως, ατενίζοντας στο πουθενά εγκλωβισμένοι στον ψηφιακό κόσμο του κινητού μας; Μένει ωστόσο ως έκπληξη η ανακάλυψη ή η αποκάλυψη των πολλαπλών τρόπων ανάγνωσης / μετακίνησης / μεταφοράς της ποιητικής γραφής και της φωτογραφής.
[...] τα σύννεφα είναι οι πόλεις του μέλλοντος [...]
γράφει ο ποιητής Χρήστος Τζιώκος. Σαν να διαισθάνεται ότι ο κόσμος μας ζει πλέον σε ένα σύννεφο [cloud το λένε οι επαΐοντες]. Όλα/οι/ες γίνονται/βρίσκονται/συναντιούνται, συν-βαίνουν και ανεβαίνουν στο cloud, μια νεφελοκοκκυγία παγκόσμια βασιλεύει και τον κόσμο κυριεύει. Ανατέλλει / δύει και βασιλεύει.
Απάντηση και προς-γείωση, καταφύγιο και αντίσταση, είναι η επ/αναφορά στις παιδικές μας αναμνήσεις. Τα ποιήματα-βιβλία του Χρήστου Τζιώκου δείχνουν έναν κάποιον δρόμο. Και οι φωτογραφίες του Παναγιώτη επίσης.
-----------------
Οι Ψίθυροι στο λεωφορείο [University Studio Press 2024, 64 σελίδες] είναι κινηματογραφικές διαδρομές ανάμεσα στις φωτογραφίες του Παναγιώτη Παπαδημητρόπουλου και την ποίηση του Χρήστου Τζιώκου. Η πρώτη παρουσίασή τους θα γίνει την Παρασκευή 19 Ιουλίου, 9μμ, στο σπίτι του φύλακα της αλυκής, με τη φιλοξενία του Μορφωτικού & Πολιτιστικού Συλλόγου Αγγελοχωρίου.
• Ο Παναγιώτης Παπαδημητρόπουλος είναι αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Εικαστικών Τεχνών και Επιστημών της Τέχνης της Σχολής Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, όπου διδάσκει φωτογραφία από το 2006.
• Ο Χρήστος Τζιώκος εργάζεται στον χώρο του βιβλίου. Είναι η «φωνή» των «Λώλαμα» και μέλος της Performance «Φτωχός Project».