H τριλογία του Jean Claude Izzo
Είναι τρία βιβλία, αλλά θα τα αντιμετωπίσω σαν ένα, μια που πρόκειται για τριλογία με δύο κεντρικά πρόσωπα. Του Δημήτρη Κάζη
Είναι τρία βιβλία, αλλά θα τα αντιμετωπίσω σαν ένα, μια που πρόκειται για τριλογία με δύο κεντρικά πρόσωπα. Τον ιδιόρρυθμο αστυνομικό Φαμπιό Μοντάλ και τη Μασσαλία.
Ο Μοντάλ ξεκίνησε από κλεφτρόνι, μπλέχτηκε σε φόνο, και μπήκε στην αστυνομία για να γλιτώσει από την κατρακύλα που είχε πάρει η ζωή του, κρατώντας όμως την ασυμβίβαστη νοοτροπία του περιθωριακού από το γκέτο των μεταναστών. Γι' αυτό και τα πάει καλύτερα με τους απόκληρους βασανισμένους ανθρώπους και τον υπόκοσμο απ' ότι με τα κεφάλια της αστυνομίας και της πολιτικής. Είναι ένας καθαρά μυθιστορηματικός χαρακτήρας. Ένας αντιήρωας, έρμαιο των παθών του που το ξέρει και δεν κάνει τίποτα γι' αυτό. Ερωτεύεται, τρώει, πίνει, καπνίζει, μισεί, εκδικείται, δίνεται σε φίλους και ακούει μουσική με πάθος. Με το ίδιο πάθος και την ξεροκεφαλιά που τον μπλέκει στις βρώμικες και επικίνδυνες ιστορίες που αφηγούνται τα βιβλία.
Η Μασσαλία, η πόλη που γέννησε το Μοντάλ αλλά και τον ίδιο τον Ιζζό και είναι το σκηνικό των βιβλίων, παρουσιάζεται σαν ζωντανός οργανισμός που έχει προσωπικότητα, αναπνέει και πάλλεται. Το γραμματικό λάθος που έκανα στην εισαγωγή ήταν σκόπιμο: Η Μασσαλία αντιμετωπίζεται σαν πρόσωπο και μάλιστα αγαπημένο, όπως οι χαρακτήρες που ζουν σ' αυτήν και πρωταγωνιστούν στη δράση των βιβλίων. Κλέφτες, φονιάδες, εξαθλιωμένοι μετανάστες, πρεζόνια, διεφθαρμένοι αστυνομικοί, λίγοι έντιμοι συνάδελφοί τους, πουτάνες, ωραίες και αυτοκαταστροφικές γυναίκες που τις ερωτεύεσαι μέσα από τα μάτια του Μοντάλ εξίσου παράφορα μ' αυτόν, γέροι ταβερνιάρηδες και αφεντικά μικρών μπαρ που βλέπουν λίγα και καταλαβαίνουν πολλά, ανυποψίαστοι άνθρωποι που μπλέκουν άθελά τους σε κακοτοπιές, και η Ονορίν, η γριά γειτόνισσα που αποτελεί τη συνείδηση του Μοντάλ και το καταφύγιό του, μαζί με τη θάλασσα και το βαρκάκι του.
Οι κύριες υποθέσεις των τριών βιβλίων είναι ιστορίες εγκλήματος με βία, διαφθορά, φανερές έχθρες και σκοτεινές αντιπαλότητες. Ο συγγραφέας, αριστερός δημοσιογράφος με έντονη πολιτική δράση, κάνει παράλληλα με το ξετύλιγμα των ιστοριών του και τα πολιτικά και κοινωνικά του σχόλια, που δεν είναι ούτε διδακτικά ούτε δογματικά γι' αυτό και έχουν αξία. Οι χαρακτήρες είναι πάρα πολλοί και παρουσιάζονται τόσο παραστατικά και ρεαλιστικά που είσαι βέβαιος ότι υπάρχουν στ' αλήθεια. Ο Ιζζό έδωσε στον ήρωά του χαρακτηριστικά δικά του ή που θα ήθελε να έχει. Ακόμη και το όνομα που του έδωσε, παραπέμπει στον ίδιο. Γιος ιταλού μετανάστη ο Ιζζό, ιταλικό μικρό όνομα ο Μοντάλ, τονισμένο στη λήγουσα όπως όλα τα γαλλικά ονόματα.
Αυτό που κάνει αυτά τα βιβλία να ξεχωρίζουν, είναι το γεγονός ότι, ενώ είναι σκληρά και απαισιόδοξα, είναι πλημμυρισμένα από τη χαρά της ζωής και τις μικρές και προσιτές σε κάθε άνθρωπο απολαύσεις της. Ο έρωτας στην πιο απελπισμένα αγνή αλλά κάθε άλλο από πλατωνική του μορφή, χωρίς ελπίδα, χωρίς φανερό μέλλον, χωρίς ροζ συννεφάκια και δαντέλες, άγριος, σαρκικός και παθιασμένος, η τελευταία προσπάθεια του άντρα και της γυναίκας να πιαστούν από κάτι που θα τους κρατήσει ανθρώπους και ζωντανούς, υμνείται με σκοτεινά χρώματα και υψώνεται πάνω από τα πρόσωπα που τον υπηρετούν. Το πιοτό, παστίς, κρασί, ουίσκι ή μπύρα, είναι παντού και βρέχει τα μυαλά όλων, αναγνωστών και ηρώων. Το φαγητό, μεσογειακό, λαϊκό και λαχταριστό, παρουσιάζεται σαν αυτό που πραγματικά είναι. Τέχνη και απόλαυση. Ψάρια, θαλασσινά, ψημένο ψωμί, ντομάτες, λάδι ελιάς και σκόρδο που τσιγαρίζεται, αρωματίζουν τις σελίδες και ηρεμούν τις ψυχές. Και η μουσική.
Η μουσική αξίζει τη δική της παράγραφο. Τα βιβλία είναι πλημμυρισμένα από τραγούδια και ήχους. Στο σπίτι, στο αυτοκίνητο και στα μπαρ, ο Μοντάλ ακούει μουσική. Στους δρόμους ακούγεται μουσική. Από τα gangsta rap γκρουπάκια της Μασσαλίας όπως οι Massilia Sound System μέχρι τζαζ. Από βορειοαφρικάνικα και αραβικά τραγούδια όπως αυτά του Lili Boniche μέχρι ροκ. Οι καλλιτέχνες και τα τραγούδια αναφέρονται ονομαστικά, φτιάχνοντας ένα περιγραφικό soundtrack για τα βιβλία, που γίνονται έτσι ένας μικρός θησαυρός για ανήσυχους εραστές της μουσικής. Μέσα στις σελίδες του ανακάλυψα και ένα δίσκο που αγνοούσα την ύπαρξή του: Το Tango Nuevo που έγραψαν μαζί ο Astor Piazzolla με τον Jerry Mulligan. Έψαξα να τον βρω παντού και στάθηκε αδύνατο, και τελικά τον κατέβασα ολόκληρο, και τα οχτώ κομμάτια, από το Napster (ενός λεπτού σιγή). Πρόκειται φυσικά για αριστούργημα, και ο τρόπος που τον ανακάλυψα και τον «απέκτησα» είναι μια από τις πιο όμορφες ιστορίες της ζωής μου σαν κυνηγού μουσικής!
Τα βιβλία κυκλοφορούν από τις εκδόσεις πόλις σε εξαιρετικές μεταφράσεις που αποδίδουν τέλεια στα ελληνικά την πλούσια και ζωντανή γλώσσα του πρωτότυπου. Ειδικά το πρώτο και το τρίτο είναι μεταφρασμένα από το δημοσιογράφο Ριχάρδο Σωμερίτη που έζησε πολλά χρόνια στη Γαλλία, ξέρει σε βάθος και τις δυο γλώσσες και είναι άνθρωπος με βαθιά ευαισθησία και ένας από τους κορυφαίους διανοούμενους στη χώρα μας. Είναι ταυτόχρονα τροφή για σκέψη και απολαυστικά βιβλία που αντέχουν πολλαπλές αναγνώσεις.
Ο Ιζζό πέθανε τον Ιανουάριο του 2000 σε ηλικία 55 χρόνων. Θα κλείσω με τα τελευταία λόγια του μεταφραστή από το οπισθόφυλλο του Solea: Πολύ θα το 'θελα να βρω μια μέρα το μπαρ του Φονφόν -καλή του ώρα- και να του φωνάξω: "Patron, un pastis!". Στη μνήμη του Ιζζό.