Χέιρτ Μακ - Στην Ευρώπη
Οι μαργαρίτες και τα τριφύλλια ανθίζουν στο Άουσβιτς... Έξω από το στρατόπεδο μαγαζιά πωλούν σουβενίρ σε ευσυγκίνητους τουρίστες και η ζωή συνεχίζεται, όπως συνεχίζει να γράφεται και ποίηση, παρά τον διάσημο αφορισμό του Αντόρνο... Οι γραμμές του τραμ σκουριάζουν στο γκέτο της Βαρσοβίας, στην πύλη υπάρχει πλέον μια διεθνοποιημένη πιτσαρία... Οι σφαίρες από τον εμφύλιο στην Αθήνα είναι θαμμένες κάτω από στρώματα σοβά και χρόνου... Ηλιοτρόπια φυτρώνουν και αγελάδες μηρυκάζουν τεμπέλικα σε αιματοβαμμένους κάμπους... Ομαδικοί τάφοι ξεχνιούνται κάτω από ένα πάρκο όπου παίζουν παιδιά, τα αγριόχορτα πνίγουν ερείπια και καλύπτουν κρατήρες από παλιές βόμβες, πολυσύχναστοι κάποτε σιδηροδρομικοί σταθμοί στοιχειώνουν έρημοι, αγάλματα σκουριάζουν, κοχύλια σκεπάζουν μισοβυθισμένα τανκ στην ακτή της Νορμανδίας, και ταπεινά αμπέλια "κατακτούν" λόφους που κάποτε είχαν "στρατηγική" σημασία, για τους οποίους έπεσαν (τι λέξη!) αδιανόητοι αριθμοί νέων ανθρώπων... Η φύση παντού βάζει τα δυνατά της και καλύπτει τα "θαυμαστά" ανθρώπινα έργα... Ο χρόνος έχει αναλάβει τα υπόλοιπα...
Ονόματα ξεχασμένα σε ομαδικές αναθηματικές πλάκες... Ονόματα που δεν λένε πια τίποτε σε κανέναν... Οι αριθμοί ανελέητοι σε ψυχρές στατιστικές... Στο Βερντέν, 1 νεκρός το λεπτό για 10 μήνες, στη Δρέσδη, στο Λονδίνο, στην Γκερνίκα, εκατοντάδες χιλιάδες νεκροί, μικρές ζωές, απλοί μικροί έρωτες, μικρές αγάπες, σαν και τις δικές μας, dust in the wind που έλεγαν και οι Kansas... Σε έναν τεράστιο τόμο οι Ιρλανδοί του Όλστερ προσπαθούν να κρατήσουν τις μνήμες από χιλιάδες τέτοιες "Lost lives"...
Και μετά έρχονται οι ιστορικοί... Οι ιστορικοί υπηρέτες του κάθε κρατικού παραμυθιού, οι ιστορικοί των ημερομηνιών, των στατιστικών, των "ηρώων", των ποτισμένων με αίμα "μεγαλείων", των εθνικών φαντασιώσεων και ονειρώξεων, οι κήρυκες του "δεν ξεχνώ" μίσους... Οι ιστορικοί για τους οποίους ο Γιαννάκης ο Σκαρίμπας είχε πει κάποτε πως "ούτε η πανούκλα ούτε η ανεμοβλογιά έκαναν τόσο κακό στην ανθρωπότητα". Τι να μπορούν να πουν άραγε οι σελίδες αυτής της "ιστορίας" για ένα ζευγάρι κόκκινα, χαρούμενα κοριτσίστικα πεδιλάκια στο Άουσβιτς;
Το βιβλίο του Ολλανδού δημοσιογράφου Χέιρτ Μακ "Στην Ευρώπη" είναι ένα βιβλίο τέτοιων μικρών ιστοριών... Ένα οδοιπορικό οργανωμένο ανά δρομολόγιο στο οποίο καταγράφει τις εμπειρίες που συνέλεξε από το πολύμηνο ταξίδι του στην Ευρώπη του χώρου και του χρόνου... Ένα οδοιπορικό συναρπαστικό, καλογραμμένο, με οξυδερκείς τολμηρές παρατηρήσεις (τις οποίες πολλές φορές μόνο ένας εξωτερικός παρατηρητής μπορεί να διατυπώσει), το οποίο παρά το πολυσέλιδο μέγεθός του και παρόλο που κάποιες στιγμές διαβάζεται με έναν κόμπο στο λαιμό, άξια πουλάει σαν τρελό όπου έχει κυκλοφορήσει στην Ευρώπη... Η δε Ινώ Βαν-Ντάικ-Μπαλτά έβγαλε εις πέρας με επιτυχία ένα τιτάνιο μεταφραστικό έργο, υπηρετώντας με αξιοθαύμαστη ακρίβεια την αμφιλεγόμενη τακτική του Μεταιχμίου να "μεταφράζει" όλα τα ξένα ονόματα στα ελληνικά (προσωπικά πρώτη φορά είδα το Πόρτο να αποδίδεται με την πραγματική πορτογαλική προφορά του ως "Πόρτου"!)...
Για το τέλος κρατώ ένα από τα πολλά ερωτήματα τα οποία θέτει και αγγίζει το βιβλίο. Είναι ποτέ δυνατόν να γραφτεί μια κοινή ευρωπαϊκή ιστορία; Δύσκολο έως αδύνατο... Γιατί η κάθε χώρα, η κάθε μειονότητα, ακόμη και η κάθε πολιτική υποομάδα, έχει χτίσει το δικό της παραμύθι, ένα παραμύθι το οποίο δικαιολογεί, επιβεβαιώνει και "νομιμοποιεί την ύπαρξή της. Από την άλλη όμως, έστω και στα πλαίσια της μάλλον συκοφαντημένης γραφειοκρατικής Ευρωπαϊκής Ένωσης, χώρες οι οποίες πριν από λίγες μόλις δεκαετίες αλληλοσφάζονταν, σήμερα καταφέρνουν να συνεργάζονται αρμονικά σε κάθε επίπεδο, δείχνει ότι υπάρχουν ελπίδες... Ελπίδες λήθης! Γιατί τελικά συγχωρώ, σημαίνει ουσιαστικά ξεχνώ...
(Μεταίχμιο)
