Και πίσω σου περίπτερο

Κλήδονας, τεύχος 3 (Φεβρουάριος 2009)
Υπερρεαλισμός και Πολιτική

Ο νέος Κλήδονας (η περιοδική έκδοση της Υπερρεαλιστικής Ομάδας Αθηνών που προφανώς έχει το προνόμιο να ζει σε μία από τις πλέον υπερρεαλιστικές πόλεις του υπαρκτού κόσμου) προκαλεί νέους εγκεφαλικούς κλυδωνισμούς μ' ένα χαώδες αφιέρωμα στα δύο πλέον ασύνδετους - φαινομενικά - τομείς: τον υπερρεαλισμό και την πολιτική. Κι όμως, μια σειρά εξαιρετικά ενδιαφερόντων κειμένων ηχούν προς το ακριβώς αντίθετο. Η ομάδα μας εισάγει στο θέμα με ένα κείμενο για την πολιτική διάσταση του σουρεαλισμού, ο Michael Loewy τον φωτίζει ως ρομαντικό επαναστατικό κίνημα, ο Alix Large ανιχνεύει την πολιτική του εξέλιξη από τον επίσημο κομμουνισμό στον τροτσκισμό και τον αναρχισμό και τις ελευθεριακές θέσεις.

Η σχέση του Υπερρεαλισμού με τα Επαναστατικά και τα Πολεμικά Πεδία, από τις αναγνώσεις του Sartre, τις διακηρύξεις των Μπρετόν και Σουπώ - Μόνον ο αχάριστος θάνατος μας σεβόταν πια! - του Έρνστ και των Ντανταϊστών, στις ιστορικές ρηγματώσεις των χαρακωμάτων του πολέμου, των οδοφραγμάτων και των νομαδισμών, εξετάζεται σε ένα μεγάλο κείμενο του Βαγγέλη Κούταλη. Ακόμη: μεταφράσεις κειμένων της δεκαετίας του '50 από την εφημερίδας Le Libertaire και ανθολόγηση ορισμένων σπάνιων ποιητών (Aime Cesaire, Benjamin Peret, Magloire-Saint-Aude, Jayne Cortez και Ted Joans, ο κατά Μπρετόν πρώτος Αφροαμερικανός υπερρεαλιστής που κάποτε είπε Η τζαζ είναι η θρησκεία μου και ο υπερρεαλισμός η οπτική γωνία μου).Το τεύχος κλείνει με ποίηση και παιχνίδια επί χάρτου ή επί δρόμου. Αποχωρώ έχοντας σχεδόν στ' αυτιά μου τον απόηχο της επιστολής του Αντονέν Αρτώ (φωτ.) το 1924: Γιατί να πούμε ψέματα, γιατί να προσπαθήσουμε να εντάξουμε στο πεδίο της λογοτεχνίας κάτι που αποτελεί την ίδια την κραυγή της ζωής, γιατί να προσδώσουμε τη φαινομενικότητα της μυθοπλασίας σε ό,τι έχει προκύψει χάρη στην αξερίζωτη ουσία της ψυχής, σε ό,τι είναι όπως το μουγκρητό της πραγματικότητας; [Εκδ. Φαρφουλάς, 120 σελ.]

Περιοδικό Πανδώρα, τεύχος 23 (Νοέμβριος 2008 - Μάιος 2009)

Το εργαστήρι του Γιώργου Ρωμανού είναι διπλής όψεως. Στα μπροστινά δωμάτια ασκεί τη συγγραφική με προσωπικότατο ύφος [πρόσφατα βιβλία: Δέκα ροκ κι ένα μπλουζ για τρεις (διηγ., Μεταίχμιο, 2004), Καζαμπλάνκα Καφέ (μυθιστ. Άγκυρα, 2008)] και στον οπισθόδομο χειροτεχνεί μόνος του εδώ και 12ετία ετούτο το εξαμηνιαίο περιοδικό. Κάποτε στα ενδιάμεσα λειτουργούσε και ιατρικό εργαστήρι.

Ο Ρωμανός μεταξύ άλλων δίδαξε γραφή, διήγημα και θεωρία, εξ ου και ο φάκελος του τεύχους (Νέες φωνές στην πεζογραφία) περιλαμβάνει ισάριθμα διηγήματα από τους μαθητεύσαντες διηγηματογράφους, στους οποίους διαπιστώνει (κι εμείς μαζί του) ποικίλες συγγραφικές ιδιοπροσωπίες. Το αφιέρωμα τιμά τον λογοτέχνη, θεωρητικό και κριτικό Νικήτα Παρίση και το υπόλοιπο τεύχος κατακλύζεται από ποίηση (Γ. Σαραντάρης, S. Quasimodo, Γκίκα), διηγήματα (G. de Maupassant, X. Χατζήπαππας κ.ά.), μια μικρή φόρμα του Μάριου Μιχαηλίδη, θεωρητικά σημειώματα, κείμενο του Γ. Αράγη για τον υποβλητικό λόγο του Χριστόφορου Μηλιώνη, ένα αφιερωτήριο του Δημήτρη Καλοκύρη κ.ά.

Το ερεθιστικότερο κείμενο ανήκει στον ίδιο τον Ρωμανό και εκκινεί από την βράβευση με Νόμπελ του Γκυστάβ Λε Κλεζιό. Αν σκεφτεί κανείς πως ο Γάλλος συγγραφέας γεννήθηκε στη Νίκαια, οι γονείς του ήταν Βρετόνοι, η καταγωγή του από τον Μαυρίκιο του ινδικού, η οικογενειακή εγκατάσταση στην Νιγηρία, οι σπουδές στην Αγγλία, το διδακτορικό στη Γαλλία, ο στρατός σε Ταϊλάνδη και Μεξικό, η εργασία σε Αλμπουκέρκη και Σεούλ, η ζωή σε Παναμά και Αϊτή και η σύζυγος Μαροκινή, τότε αναρωτιόμαστε μήπως εδώ βραβεύεται ο "παγκόσμιος πολίτης" - άρα ίσχυσαν εξωλογοτεχνικά κριτήρια; Κατά τα άλλα, διαπιστώνει ο Γ.Ρ., ο μόνιμος πλέον πρώτος επιλαχών στον προθάλαμο των Νόμπελ κ. Φίλιπ Ροθ συνεχίζει να αντιγράφει από βιβλίο σε βιβλίο την ίδια ακριβώς ανασκόπηση της ιστορίας των μαύρων Αμερικάνων ή των μαύρων που δείχνουν λευκοί στην όψη, εύρημα που έχει βέβαια αντιγράψει από το Φοκνερικό Φως τον Αύγουστο. Πότε θα κριθούν λοιπόν η γλώσσα, οι τεχνικές, η ποιητική και όχι το "μήνυμα"; [112 σελ.]

Ο νυχτερινός Φαρφουλάς, τεύχος 10, Μάρτιος (Άνοιξη) 2009

Ιδού ο νυκτίος (Φ.) έρχεται εν τω μέσω της νυκτός, με κείμενα γραμμένα σε νυχτερινό φόντο που δεν διαβάζονται όμως εν μια νυκτί. Άλλωστε σύμφωνα με τον Τρότσκι είναι Η νύχτα που αποφασίζει, όπως τιτλοφορεί κείμενό του για την κρίσιμη νύχτα που προηγήθηκε της κατάληψης της Πετρούπολης από τους Μπολσεβίκους, τον Οκτώβριο του 1917. Ακολουθεί απόσπασμα από την πνευματώδη και ηδυπαθή Καρμίλλα του Joseph Sheridan Le Fanu, τον πρώτο εξέχοντα θηλυκό βρυκόλακα της λογοτεχνίας, αλλά και κείμενο εκείνης που θεωρήθηκε η μετεμψύχωσή της, της Annie Le Brun (παριζιάνας υπερρεαλίστριας και μελετήτριας του Ντε Σαντ), για τις υπέργειες και υπόγειες σχέσεις του Υπερρεαλισμού με το Γοτθικό Μυθιστόρημα.

Η νύχτα προχωράει με διήγημα της πάντα απρόβλεπτης σουρεαλίστριας και ζωγραφίστριας Leonora Carrington και δοκίμια περί της νυκτός στον Συμβολισμό, για τα καιρικά φαινόμενα στην Λογοτεχνία της Φρίκης, για την Γυναίκα - Βαμπίρ στις παραδόσεις και τη λογοτεχνία, τις θαμμένες παγανιστικές εορτές (από τον Sol Incvitus ως τα χειμερινά Saturnalia) και την κατά Fernando Pessoa Ώρα του Διαβόλου. Προτού ξημερώσει έχουμε διασχίσει ένα ένθετο κυπριακών ιστοριών και χαρακτικών περί καλικαντζάρων, διηγήματα, ιστορίες, αφηγήσεις και ποιητικά κείμενα από συνεργάτες και νυχτοφύλακες του Φαρφουλά, τον Κόσμο των σκιών (φωτογραφική ενότητα) και 18 νυχτερινά χαϊκού από την - υπό 2η έκδοση- ανθολογία του Χρήστου Τουμανίδη. Στο τεύχος έχει εισχωρήσει αυθαίρετα ειδική εφημερίδα υπό τον ύποπτο τίτλο Η Ηχώ της Αεραλάνδης, αφιερωμένη στις εικοσαετείς αναπνοές των μουσικών - κολλεκτιβιστών Αέρα Πατέρα με κείμενα ιστορικού, μουσικοτραγικού και επετειακού (Δ.Ε.Α.Π - Διεθνές Έτος Αέρα Πατέρα) ενδιαφέροντος. Επισκεπτήριο: http://farfoulas.blogspot.com. [77 σελ.]

Περιοδικό (δε)κατα, τεύχος 17 (Άνοιξη 2009)

Πόσα βιβλία δεν έχουμε δανείσει χωρίς επιστροφή, σε σημείο οι έμπιστοι φίλοι μας να μεταμορφώνονται στο μυαλό μας σε καταχραστές ξένης περιουσίας; Ο συγγραφέας της Μικρής Ικαρίας και ιστολόγος του Ημερολόγιου Ανάγνωσης Χαράλαμπος Γιαννακόπουλος θέτει επί κειμένου το φλέγον ζήτημα και πιθανολογεί ερμηνείες: από τη στιγμή που θα γίνουν αντικείμενο δανεισμού και θα βρεθούν σε ξένα χέρια, εγκλιματίζονται ταχύτατα στον περίγυρο, συμμορφώνονται σχεδόν απόλυτα προς τα έθιμα και τη στάση ζωής του νέου περιβάλλοντος χώρου και επίμονα αποφεύγουν την επιστροφή στα πάτρια εδάφη - θαρρείς και αισθάνθηκαν το δανεισμό σαν εσχάτη προδοσία και ο θιγμένος τους εγωισμός δεν επιτρέπει τη συγχώρεση. Υπάρχει βέβαια και η λύση του Φίλιπ Ροθ: ο Ζούκερμαν παντρεύτηκε την Κάρολ επειδή της δάνεισε ένα βιβλίο κι ήξερε πως διαφορετικά δεν θα το έβλεπε ποτέ ξανά!

Στα μαγνητόφωνα, η Αμερικανίδα ινδικής καταγωγής Τζούμπα Λαχίρι, τιμημένη με το Πούλιτζερ για τη συλλογή της Διερμηνέας ασθενειών παραδέχεται: Γράφω για τους ανθρώπους των οποίων η απόλυτη ύπαρξη διαμορφώθηκε από τις συνεχείς μετακινήσεις, ενώ ο Κάρλος Μαρία Ντομίνγκες, ένας Αργεντινός στην Ουρουγουάη, είναι σίγουρος: Οι άνθρωποι που έχουν μειωμένη φαντασία έχουν και μειωμένη πραγματικότητα. Ακόμη: συγγραφείς και εξουσία στην Κίνα, διηγήματα από τους Roberto Bolano, Arthur Miller, Gustavo Escalnar, Γεωργία Συλλαίου και πολλούς νέους εγχώριους διηγηματογράφους.

Το πιο φλογερό κομμάτι του τεύχους ανήκει στον Χουάν Ρούλφο. Οκτώ ολοσέλιδες ασπρόμαυρες φωτογραφίες του από το βιβλίο Juan Rulfo's Mexico κι ένα εξομολογητικό κομμάτι μιλούν για την άλλη πλευρά της μεξικανικής οδύσσειας: Οι γονείς μου ήταν γαιοκτήμονες... σκότωσαν τον πατέρα μου και τον θείο μου, υπήρχε πολλή βία... είμαι ο γιος λεφτάδων που τα έχασαν όλα με την Επανάσταση... Το κτήμα μας κάηκε τέσσερις φορές... Ο παπάς της πόλης μου είχε πολλά βιβλία γιατί έλεγε ότι ήταν ο εκκλησιαστικός λογοκριτής... επισήμως απαγόρευε όποιο βιβλίο ήθελα, αλλά εκείνο που έκανε ήταν να τα φυλάει στη βιβλιοθήκη του... Περνούσα όλο μου το χρόνο διαβάζοντας γιατί δε μπορούσα να βγω έξω από το φόβο μήπως με πυροβολήσουν... Ήταν σπάνιο να μη δούμε έναν από τους δικούς μας να είναι κρεμασμένος απ' τα πόδια σε κάποια κολώνα σε οποιονδήποτε δρόμο. Κάθονταν εκεί κρεμασμένοι μέχρι να παλιώσουν και κύρτωναν σαν ακατέργαστα δέρματα... Άλλη μια περίπτωση του πώς γίνεσαι μεγάλος συγγραφέας; [192 σελ.]