Κανείς δεν είναι Τέλιος
Προ καιρού έπεσαν στα χέρια μου τα τρία βιβλιαράκια του πρώην δάσκαλου και εσχάτως τρομοκράτη Κωνσταντίνου Τέλιου. Ομολογώ ότι εντυπωσιάστηκα. Πρώτον, γιατί τα ποιήματά του είναι αξιόλογα και μεταφέρουν μια ανησυχία πνεύματος αλλά και ένα όραμα. Ιδού, για του λόγου το αληθές, το ποίημά του "Μεταναστεύσεις" από την πρώτη [χαλκιδοκεντρική] ποιητική του συλλογή με τίτλο "Το σώμα των γεγονότων" [η Ευβοϊκή, Χαλκίδα, 1997].
κάτι εντός μου / πάλι εκπίπτει // κάποια δημοπρασία / σχεδιάζεται // μια νεκρολογία / μ' οργανώνει
κάποια συναλλαγή / ως μόνη λύσις / έρπεται / και κάποια / πάρε δώσε
μια νέα / μετανάστευση // "μια πιο εγγύς" / ετούτη τη φορά // νομίζω πως σημαίνει / και ενδίδω
ποιος ξέρει το εγγύς / πόσο άπω / θά 'ναι πάλι / και πόσο άβολο / έτσι ώστε πάλι / κάτι εντός μου / να εκπίπτει
Ήταν από την εποχή που η Χαλκίδα και ο Σκαρίμπας τον διαπότισαν. Τώρα βέβαια, εκ των υστέρων, διακρίνεται μια αγωνία, μια ανασφάλεια για το μέλλον του, πιο δικιολογημένη απ' ότι συνήθως. Το δεύτερο λοιπόν στοιχείο των στίχων αυτών είναι η έμμετρη προσπάθεια αποτίναξης του βάρους που νοιώθει και η έμμεση έκφραση των τύψεων και μιας ενοχής που τον κατατρύχει. Σ' ένα δεύτερο δείγμα, στον "Απόντα" διαβάζουμε:
ήταν όμως πάντα παρών / κάποιος άλλος / κάποιος που μου 'μοιαζε / και μάλιστα πολύ
εξόν από μία λεπτότατη διαφορά / σχεδόν ανεπαίσθητη / εξόν από ένα βήμα / που δεν έκανε ποτές του
όμως εγώ δεν ήμουν / γιατί οι ομιλίες / οι πράξεις / κι οι καθημερινές του ασχολίες /
κατά τι διέφεραν από εμέ / κατά τι δε με χώραγαν / και με λιγόστευαν κατά τι
όχι δε λέω πως δε μου άρεζε / ούτε πως ώρες ώρες δεν τον θαύμαζα /
ή ότι μ' άφησε ποτές του στερημένο / ή ακόμη ότι η όλη στάση του / και το κορμί του / δεν ήταν κομψά /
ώστε την ηδονή / με ευκολία να θηρεύει
όμως είναι που να / πώς να το πω / εγώ δεν ήμουν
κι είναι που μια μικρή / έστω λεπτοτάτη / και ανεπαίσθητη διαφορά /
και ένα βήμα / που δεν έκανες ποτές σου / όπου μπορεί / να είναι ο κόσμος όλος
και να αρκεί / ώστε να ζήσεις τη ζωή σου / νικημένος
Τώρα θα μου πείτε, τι κάνει νιάου νιάου στα κεραμίδια; Ο ελέφαντας προφανώς!!! Την επόμενη χρονιά πάντως, θέλησε να απομακρυνθεί από την Αθήνα και τις κακές συναναστροφές. Πήγε στο Ρέθυμνο ως εκπαιδευτικός. Κι εκεί όμως οι ερινύες τον κυνηγούν. Τα ψυχολογικά του προβλήματα τον οδηγούν σε μια αυτογνωσία και μπαίνει σε φάση ωριμότητας. Εδώ διακρίνουμε επιρροές από τον Καβάφη και την Κική Δημουλά. Στο ένα και μοναδικό του ποίημα, στην μακροσκελή "Επέτειο" [Ρέθυμνο, 1998], γράφει:
Τι όμορφη / και τι λαμπρή ετούτη η επέτειος
παρέλασε ευθυτενής / η μαθητεία της νεότητας
σύρανε οι κρυφές αναπηρίες / τις κυλιόμενες ευθύνες τους / μπροστά στους επισήμους
έβαλε τα καλά της άμφια / η εκκλησία / των περασμένων γεγονότων
ηχούσανε με μια παράξενη / ασθενική ηχώ / του σώματος τα πένθιμα / εμβατήρια.
δύσθυμο το αναπόφευκτο / στην ξύλινή του εξέδρα / αδημονούσε
τώρα περνούσαν / της επιθυμίας / οι σχηματισμοί
το τμήμα της φιλοδοξίας / δε θα παρελάσει / φέτος.
νήπια όνειρα / απήγγειλαν τραυλίζοντας / πέντε έξι στίχους / από μνήμης
και κάπου εκεί / τελείωσε / η φιέστα.
γυρέψαμε / να συγχαρούμε τον υπεύθυνο / μα όλοι προσποιούνταν άγνοια / για το θέμα.
όταν / μετά από καιρό / την πόρτα του γραφείου του / ανοίξαμε με βία
βρήκαμε / μόνο μετέωρους ιστούς / της λογικής του
κάτι / ανυπόστατες προθέσεις / ακατάστατες
και την / ανατριχιαστική εγκατάλειψη / στους τοίχους / να οργιάζει.
μια κάποια / μακρινή πνοή / συνεσταλμένου / ανέμου
τη θύμιση / να στροβιλίζει αργά / στα παρελθόντα
ερμητικά να κλείνει / της απόδρασής του / το φεγγίτη.
μες το κρησφύγετο / του εφήμερου
να μην μπορεί / να επικάθεται / η δικαίωση.
ο φόβος για τις λέξεις / που δεν είχαμε
μας έκανε να ψάχνουμε / αποδείξεις.
μάταιος τρόπος.
ίχνη / εγκλήματος / δε βρήκαμε
ούτε όμως
ίχνη / της απρόβλεπτής του / διαδρομής.
ίσως / ποιος ξέρει / σε μια άλλη επέτειο
μπορεί
τη σύλληψη / διαφεύγοντας
μια νέα φιέστα / να οργανώνει
Τρίτο στοιχείο που αναδύεται είναι η ανησυχία του για τους μηχανισμούς της εκπαίδευσης, για τις μικροαστικές της κατευθύνσεις, για τα πρότυπα, τα κακέκτυπα και το είδος των ημιμαθών, πειθήνιων, απασχολήσιμων εργατών που θέλει να [δια]μορφώσει. Επί τούτου είχε δημοσιεύσει στην εφημερίδα Αι Χαλκιδαίαι Γαλαί [Μάιος 1997] το άρθρο του "Η σιωπή στην εκπαίδευση", προσδοκώντας να ταράξει τα λιμνάζοντα ύδατα της τοπικής εκπαιδευτικής κοινότητας, θίγοντας "κεφαλαιώδη ζητήματα, που κατευθύνουν και χαρακτηρίζουν την εκπαιδευτική πολιτική και την καθημερινή διδακτική πρακτική των ημερών μας".
Η απογοήτευσή για την αδράνεια όλων φαίνεται πως δεν τον πτόησε τελικά, και ανατύπωσε το ίδιο κείμενο με την προσθήκη σχετικού προλόγου στο Ρέθυμνο το 1999. Πάρτε μεζέ από ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα.
Επιστρέφοντας στα ζητήματα που τέθηκαν στην αρχή και που αφορούσαν τη δομή της εκπαίδευσης, την παρεχόμενη γνώση και το ρόλο του εκπαιδευτικού σήμερα, σε σχέση πάντα με τη σιωπή των ίδιων των εκπαιδευτικών, παρουσιάζονται ενισχυμένα και φαντάζουν κυρίαρχα μερικά ερωτήματα:
α) Γιατί οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί έχουν εγκαταλείψει σε μεγάλο βαθμό την κριτική στάση που είχαν άλλοτε απέναντι στο θεσμό που τους περιέχει, αλλά και τους προϋποθέτει;
β) Ποιος ευθύνεται γι' αυτή τη σιγή ιχθύος που έχει απλωθεί απειλητικά σ' όλο το σώμα της εκπαίδευσης;
γ) Ποιοι βγαίνουν ωφελημένοι και με ποια ανταλλάγματα σε μίκρο και μάκρο επίπεδο από αυτή την αποσιώπηση;
δ) Πόσο αναστρέψιμα είναι τα αποτελέσματα αυτής της σιγής στο σχολείο και την κοινωνία;
ε) Τι είδους είναι το μέλλον που διαμορφώνεται κατόπιν τούτων, εάν κανείς και τίποτε δεν αποτρέψει την πορεία των γεγονότων;
Παρακάτω εμφανίζεται συγκρατημένα αισιόδοξος για την ατομική δράση των εκπαιδευτικών και κάνει λόγο για "νέες αλήθειες" που "θα δώσουν στο σχολείο μια νέα δυναμική και θα πυροδοτήσουν τις απολεσθείσες δυνάμεις της πραγματικής παιδείας". Και καταλήγει λέγοντας, υπονοώντας και δικιολογώντας την δράση τους.
Το αναμενόμενο είναι στην περίπτωση αυτή, αυτές οι ενάντια στο κοινωνικό σώμα "άλλες αλήθειες", ακολουθώντας γνωστές ιστορικές διαδρομές, να προσπαθήσουν να επιβληθούν διά της βίας, όταν συνειδητοποιήσουν ότι οι διαδρομές επάνω στις οποίες μέχρι τώρα ολίσθαιναν, εκπίπτουν από τον πρωτεύοντα ρόλο τους, όσον αφορά την επιβίωση και την αναπαραγωγή τους. Και τότε όλα τα ενδεχόμενα είναι ανοιχτά...
Τώρα πια είναι φως φανάρι η επιλογή της βίαιης εφαρμογής των ιδεών του. Βέβαια είμαι απόλυτα πεπεισμένος ότι οι υπόλοιποι της οργάνωσης εκμεταλλεύτηκαν την ιδεολογική του θέση και τον εξώθησαν [εκόντα άκοντα] στην συμμετοχή του σε πράξεις για τις οποίες έχασε τον ύπνο του αργότερα. Ο ίδιος πάντως φαίνεται να έχει πλήρη επίγνωση της δεινής του θέσης, αν κρίνουμε από το ποίημα "Η διαθήκη μου" του Μιχάλη Κατσαρού [από την Κατά Σαδδουκαίων ποιητική του συλλογή] που συμπεριέλαβε στην αρχή του ανατυπωμένου άρθρου "Η σιωπή στην εκπαίδευση".
Αντισταθείτε
σ' αυτόν που χτίζει ένα μικρό σπιτάκι / και λέει: καλά είμαι εδώ.
Αντισταθείτε σ' αυτόν που γύρισε πάλι στο σπίτι / και λέει: Δόξα σοι ο Θεός.
Αντισταθείτε
στον περσικό τάπητα των πολυκατοικιών / στον κοντό άνθρωπο του γραφείου /
στην εταιρεία εισαγωγαί - εξαγωγαί / στην κρατική εκπαίδευση / στο φόρο /
σε μένα ακόμα που σας ιστορώ.
Αντισταθείτε
σ' αυτόν που χαιρετάει απ' την εξέδρα ώρες / ατέλειωτες τις παρελάσεις /
πίνουν καφέδες σύνεδροι συμβουλατόροι /
σ' αυτήν την άγονη κυρία που μοιράζει / έντυπα αγίων λίβανον και σμύρναν /
σε μένα ακόμα που σας ιστορώ.
Αντισταθείτε πάλι σ' όλους αυτούς που λέγονται / μεγάλοι /
στον πρόεδρο του Εφετείου αντισταθείτε /
στις μουσικές τα τούμπανα και τις παράτες / σ' όλα τ' ανώτερα συνέδρια που φλυαρούνε /
σ' όλους που γράφουν λόγους για την εποχή / δίπλα στη χειμωνιάτικη θερμάστρα /
στις κολακείες τις ευχές τις τόσες υποκλίσεις / από γραφιάδες και δειλούς για το σοφό / αρχηγό τους.
Αντισταθείτε στις υπηρεσίες των αλλοδαπών / και διαβατηρίων /
στις φοβερές σημαίες των κρατών και τη / διπλωματία /
στα εργοστάσια πολεμικών υλών / σ' αυτούς που λένε λυρισμό τα ωραία λόγια /
στα θούρια / στα γλυκερά τραγούδια με τους θρήνους / στους θεατές / στον άνεμο /
σ' όλους τους αδιάφορους και τους σοφούς / στους άλλους που κάνουνε το φίλο σας /
ως και σε μένα, σε μένα ακόμα που σας ιστορώ / αντισταθείτε.
Τότε μπορεί βέβαιοι να περάσουμε προς την / Ελευθερία.
Είναι πολύ κρίμα γι' αυτό το παλικάρι, να πρέπει να εγκλειστεί στον Κορυδαλλό για να μπορέσει να περάσει επιτέλους προς την Ελευθερία του. Ότι κι αν έκανε πάντως, τα ερωτήματα που έθεσε παραπάνω, πλανώνται ακόμη αναπάντητα.