Milorad Pavic, ο παραμυθάς των Βαλκανίων
Γεννήθηκε το 1929 στην όχθη ενός από τους 4 ποταμούς του Παραδείσου, στις 8.30 το πρωί, κάτω από τον αστερισμό του Ζυγού (εκεί που συναντά το Σκορπιό) ή, σύμφωνα με το ωροσκόπιο των Αζτέκων, στο άστρο του Φιδιού.
Την πρώτη βροχή από βόμβες την έζησε όταν ήταν 12. Την τελευταία στα 15. Ανάμεσα σ' αυτούς τους δύο βομβαρδισμούς γνώρισε τον πρώτο έρωτα και στα χρόνια της κατοχής αναγκάστηκε να μάθει γερμανικά. Έμαθε επίσης και αγγλικά, κρυφά, από έναν κύριο που κάπνιζε πίπα με αρωματικό καπνό.
Ταυτόχρονα, ξέχασε για πρώτη φορά τα γαλλικά (έμελλε να τα ξεχάσει ακόμη δυο φορές). Μέσα σ' ένα σπιτάκι σκύλου όπου είχε καταφύγει για να γλυτώσει τους βομβαρδισμούς των άγγλων και των αμερικανών, ένας εμιγκρές αξιωματικός του τσαρικού στρατού, του μάθαινε ρωσικά με τα ποιήματα του Φετ και του Τουίτσεφ. Σκέφτεται πως αυτές οι γλώσσες ήταν ο τρόπος του να μεταμορφώνεται σε, διαφορετικά κάθε φορά, σαγηνευτικά ζώα.
Δύο Ιωάννηδες αγάπησε, τον Δαμασκηνό και τον Χρυσόστομο. Στον έρωτα, ήταν πολύ πιο τυχερός στα βιβλία του απ' ό,τι στη ζωή. Με μια μόνο εξαίρεση, που αντέχει μέχρι σήμερα. Κανείς σχεδόν δεν τον διάβαζε στη χώρα του μέχρι το 1984, έπειτα τον διάβαζαν περισσότερο απ' οποιονδήποτε άλλον.
Έγραψε ένα μυθιστόρημα που είχε τη μορφή τριπλού λεξικού [Το λεξικό των Χαζάρων, ανδρικό ή γυναικείο], ένα δεύτερο που ήταν σα σταυρόλεξο [Τοπίο ζωγραφισμένο με τσάι], ένα τρίτο σαν κλεψύδρα [Η εσωτερική πλευρά του ανέμου ή η αγάπη και ο θάνατος της Ηρώς και του Λέανδρου] κι ένα τέταρτο σα βιβλίο για ταρό [H τελευταία αγάπη στην Κωνσταντινούπολη]. Έγραψε κι ένα "Μοναδικό αντίτυπο" με 100 διαφορετικά τέλη.
Προσπάθησε να είναι όσο το δυνατό λιγότερο οχληρός προς τα κείμενά του. Πιστεύει πως το μυθιστόρημα είναι σαν τον καρκίνο - ζει από τις μεταστάσεις του. Τα βιβλία του έχουν μεταφραστεί 100 φορές σε διαφορετικές γλώσσες. Κοντολογίς, δεν έχει καμία βιογραφία. Έχει μόνο βιβλιογραφία.
Κάποιοι κριτικοί στη Γαλλία και στην Ισπανία δήλωσαν ότι είναι ο πρώτος συγγραφέας του 21ου αιώνα, αυτός όμως έζησε στον 20ό, όταν έπρεπε κανείς να αποδεικνύει την αθωότητα κι όχι την ενοχή του. Τις μεγαλύτερες απογοητεύσεις της ζωής του τις γέννησαν οι θρίαμβοι. Ο θρίαμβος δε σε ξεπληρώνει.
Δεν έχει σκοτώσει κανέναν. Τον έχουν όμως σκοτώσει, πολύ πριν την ώρα του. Θα 'ταν καλύτερο για τα βιβλία του να έχουν ένα συγγραφέα Τούρκο ή Γερμανό. Υπήρξε ο πιο γνωστός συγγραφέας του πιο μισητού έθνους στον κόσμο - της Σερβίας.
Νομίζει πως ο Θεός τον ευλόγησε με τη χαρά της γραφής και τον τιμώρησε, στο ίδιο μέτρο, ίσως γι' αυτή την ίδια τη χαρά. Όταν κοιμάται, η νύχτα πιέζει γλυκά τα μάγουλά του.
Είναι ποιητής, συγγραφέας, μεταφραστής, ιστορικός, πανεπιστημιακός κι ακαδημαϊκός και πέθανε απ' την καλή του την καρδιά [προσβολή]. Τα παραπάνω λόγια, σχεδόν όλα, είναι δικά του από τον πρόλογο στο "Καπέλο από δέρμα ψαριού". Τον χαρακτηρίζουν ως "ergodic author" που μηχανεύεται μη γραμμικές αφηγηματικές τεχνικές και δίνει στους αναγνώστες την επιλογή να "οδηγήσουν" εκείνοι τις ιστορίες του. Το "παραμυθάς" του τίτλου παραπέμπει στον Μπόρχες, στον Μαρκές ή στον Έκο.
Μερικά δικά του ρητά ακόμη:
Στο κόσμο υπάρχουν περισσότεροι ταλαντούχοι αναγνώστες απ' ότι συγγραφείς και κριτικοί. Η γυναίκα στο πρώτο μισό της ζωής της γεννάει και στο δεύτερο καταστρέφεται ή θάβεται μαζί με τους γύρω της. Το μυθιστόρημα είναι σαν ένα σπίτι [ποιος το χτίζει όμως, ο ΛεΚορμπιζιέ ή ο Γκαουντί; Ο Στιβ Τζομπς ίσως]. Οι άσχημοι πολεμούν καλύτερα. Η ζωή εξαρτάται απ' τους εχθρούς, όχι απ' τους φίλους. Ονειρευόμαστε τις εικόνες των άλλων. Τα δικά σας όνειρα είναι γεμάτα ξένες ψυχές.
Επιλεγμένη εργογραφία
1967: Παλίμψηστα [ποιήματα]
1971: Φεγγαρόπετρα [ποιήματα]
1973: Σιδηρούν Παραπέτασμα [συλλογή διηγημάτων]
1976: Τα άλογα του Αγίου Μάρκου [συλλογή διηγημάτων]
1979: Το κυνηγόσκυλο του ρώσικου ανέμου [Borzoi, συλλογή διηγημάτων]
1981: Νέες βελιγραδινές ιστορίες [συλλογή διηγημάτων]
1981: Μικρό νυχτερινό μυθιστόρημα [το πρώτο του]
1982: Οι ψυχές πλένονται για τελευταία φορά [συλλογή διηγημάτων]
1984: Το λεξικό των Χαζάρων [μυθιστόρημα, Ηρόδοτος 1991, 389σ.]
1988: Τοπίο ζωγραφισμένο με τσάι [μυθιστόρημα, Ηρόδοτος 1996, 426σ.]
1989: Το αντεστραμμένο γάντι [συλλογή διηγημάτων]
1991: Η εσωτερική πλευρά του ανέμου ή η αγάπη και ο θάνατος της Ηρώς και του Λέανδρου [μυθιστόρημα, Εστία 1994, 61σ.]
1993: Για πάντα και μία μέρα παραπάνω [θεατρικό μενού, Εστία 1998, 103σ.]
1994: H τελευταία αγάπη στην Κωνσταντινούπολη [μυθιστόρημα, Εστία 1997, 208σ.]
1996: Καπέλο από δέρμα ψαριού [μυθιστόρημα, Καστανιώτης 1999, 70σ.]
1998: Το γυάλινο σαλιγκάρι: Διηγήματα από το ίντερνετ [Καστανιώτης 1999, 134σ.]
...
2004: Unique Item [μυθιστόρημα, 170p.]
...
2006: Δεύτερο σώμα [μυθιστόρημα, Εστία 2007, 325σ.]
2007: Paper Theater [μυθιστόρημα]
2008: All Stories [άπασες οι συλλογές διηγημάτων]
