Ντόρα Ρωζέττη - Η ερωμένη της
(εκδ. Μεταίχμιο)
"...Το πιάνω από την αρχή και διαβάζω, διαβάζω, διαβάζω... Ώσπου το τέλειωσα Όχι, ώσπου πείσθηκα μόνο πως είν' ένα πράγμα τόσο όμορφο, που έπρεπε να τ' αφήσω, να το κρύψω, για να το απολαμβάνω λίγο, λίγο σε ώρες που θα 'χα ή που θα 'θελα να κάμω χαρά. Κι έτσι έκανα, ώσπου έφτασα σήμερα στο τέλος και... λυπήθηκα, γιατ' ήθελα να 'χει κι άλλο, να 'ναι ατέλειωτο!"
Το παραπάνω απόσπασμα προέρχεται από την αναδημοσίευση της κριτικής του Γρηγόριου Ξενόπουλου για το μυθιστόρημα της Ρωζέττη "Η ερωμένη της", στις τελευταίες σελίδες της σημερινής έκδοσης. Για τον γνωστό λάτρη της λογοτεχνίας, το έργο αυτό αποτέλεσε ένα αριστούργημα, ένα μοναδικό κομμάτι ανάμεσα στη μακροσκελή λίστα των αντικειμένων του πόθου του, των βιβλίων. "Η ερωμένη της" κυκλοφόρησε το 1929 και μετά ξεχάστηκε, μέχρι να ξαναέρθει στο φως το 2005, σχεδόν ογδόντα χρόνια αργότερα, από την Χριστίνα Ντουνιά, που επιμελήθηκε τη σημερινή έκδοση και έγραψε το εκτενές επίμετρό της.
Πρόκειται για ένα ημερολογιακής μορφής μυθιστόρημα που πλέκεται γύρω από τα φοιτητικά χρόνια της Ρωζέττη και, κυρίως, τον έρωτά της για μια ομόφυλή της. Όπως οι αναγνώστες του 1929 έτσι και οι σύγχρονοι μπορούν να "συμμετάσχουν" στη βίωση ενός μεγάλου και μοναδικού έρωτα και όλων του των εκφάνσεων. Πρόκειται για την εμβάθυνση στον έρωτα, μέσα από το ημερολόγιο ενός ανθρώπου που τον έζησε στο έπακρο. Αν, όπως λέγεται, ο πόνος και η οδύνη είναι γενεσιουργοί της υψηλότερης μορφής τέχνης, τότε στην ιστορία της λογοτεχνίας αυτό επιβεβαιώνεται για άλλη μία φορά. Διαβάζοντας κανείς πείθεται ότι η Ρωζέττη ένιωσε πολύ μεγάλο πόνο και δημιούργησε ένα εξαιρετικό έργο, όπως παρατήρησε και ο Ξενόπουλος.
Ο αναγνώστης του 2007 έχει πολύ περισσότερα ωστόσο να κερδίσει, μια που, πέρα από το ταξίδι στον μυστηριώδη κόσμο των συναισθημάτων, έχει την ευκαιρία να ταξιδέψει και στον άγνωστο σε εμάς κόσμο της εποχής του Μεσοπολέμου στην Αθήνα και να "δικτυωθεί" άμεσα στους φοιτητικούς και καλλιτεχνικούς κύκλους της εποχής. Εξάλλου, η ιστορία της Ρωζέττη είναι γοητευτική γιατί είναι η δική της ιστορία. Κι ας γράφει χωρίς καμία επιτηδευμένη πλοκή ή συνέπεια προς τον ειρμό της φαντασίας του αναγνώστη, όπως ακριβώς συμβαίνει και στη ζωή. Μάλλον κάποτε συνειδητοποίησε ότι το ημερολόγιο των φοιτητικών της χρόνων και του μεγάλου της έρωτα θα μπορούσε να είναι ένα λογοτεχνικό έργο και, τροποποιώντας το ώστε να προσεγγίσει τη μορφή μυθιστορήματος, το έστειλε κρυφά -για να μη μάθει κανένας εκείνη την εποχή για την ταυτότητά της- στους εκδοτικούς οίκους. Πράγματι, η ταυτότητα της συγγραφέως δεν έγινε ποτέ γνωστή παρά τις διάφορες εικασίες που έχουν ειπωθεί και έχουν γραφτεί. Στο επίμετρό της η Ντουνιά συνδυάζει όσα στοιχεία της δίνονται ώστε να αναγνωρίσει τη Ρωζέττη μεταξύ συγγραφέων της εποχής εκείνης, χωρίς όμως ακριβές αποτέλεσμα.
Η ιστορία ξεκινά όταν η ηρωίδα έρχεται, από κάποιο νησί πιθανότατα, να ζήσει στην Αθήνα ως φοιτήτρια των θετικών επιστημών. Το ημερολόγιο μας αποκαλύπτεται από τη στιγμή που συναντά τον έρωτα στο πρόσωπο μιας άλλης, αμφιφυλόφιλης κοπέλας και μάλιστα χωρίς να γνωρίζει την ομοφυλοφιλική της τάση. "Μα Θεέ μου τι αστεία πράγματα είν' αυτά που περνούν απ' το νου μου! Αν είναι δυνατόν, λέει, να αγαπώ μια γυναίκα!" (σελ. 20). Έτσι μπορεί κανείς να διαβάσει χωρίς "μοντάζ" πώς βίωσε η συγγραφέας ένα γεγονός που καθόρισε σχεδόν κάθε στιγμή της μετέπειτα ζωής της. "Το ταξίδι ματαιώθηκε για πάντα. δόξα να' χει ο Θεός, γλίτωσα πια απ' αυτές τις αγωνίες. Τι αστεία που ήμουν νομίζοντας πως μπορώ να κάμω χωρίς τη Λίζα. Αφήνω πια το πάθος να με σέρνει. Ζητώ να πιω ως τον πάτο το ξεχειλισμένο αυτό ποτήρι του έρωτα." (σελ. 70).
Η ηρωίδα εμφανίζεται ως μια επαναστάτρια για τα δεδομένα της εποχής της, που αποδέχεται τη φύση της κόντρα στα πρότυπα, υπερβαίνει την πεπατημένη, μάχεται ενάντια στη μοιρολατρία, κοπιάζει διαρκώς για την κατάκτηση του πόθου, της ευτυχίας και της επιστήμης. Μπορεί ο έρωτας να είναι το κεντρικό θέμα του βιβλίου, όμως μπορούμε να αντλήσουμε και πληροφορίες για το κοινωνικό γίγνεσθαι της εποχής εκείνης, ιδίως για τη δυσοίωνη θέση της γυναίκας και των ομοφυλόφιλων. Στις δύσκολες ώρες της ζήλιας και της απογοήτευσης που γεννά ο έρωτας βρίσκει παρηγοριά στην τέχνη και τη συγγραφή και φανερώνεται σαν άνθρωπος με λεπτό και ευαίσθητο ψυχικό κόσμο.
Σε ένα σημείο ωστόσο θα διαφωνούσε ενδεχομένως ο σημερινός αναγνώστης με τον Ξενόπουλο, όταν αυτός έγραψε στην κριτική του: "...Μη νομίσετε πως θέλω να σας το συστήσω. Το πρώτο βιβλίο της δ. Ντόρας Ρωζέττη δεν είναι για τον καθένα. Αργότερα μπορεί να γράψει άλλο που να είναι. Αλλά αυτό δεν ενδιαφέρει παρά εμάς που κοιτάζουμε μόνο την Τέχνη χωρίς να μας νοιάζει τίποτα..." Η αιτία της διαφωνίας του σύγχρονου αναγνώστη θα ήταν ότι, επειδή ακριβώς είναι πραγματικό και αρκετά καλογραμμένο, το βιβλίο αυτό, δε μπορεί παρά να αποτελέσει ένα ανακουφιστικό "αρδευτικό" έργο, σήμερα που η συναισθηματική αποξήρανση φαίνεται να έχει δημιουργήσει πλέον μια απέραντη Σαχάρα.
(Κυκλοφορεί σε δύο μορφές, με απλό ή δεμένο εξώφυλλο).
