Συγχώρεση
Πολυγραφότατη και παραγωγικότατη η Σώτη Τριανταφύλλου επιστρέφει, όχι πολύ καιρό μετά το τελευταίο της έργο, τη "Φυγή" (Εκδόσεις Μελάνι) με ένα νέο βιβλίο. Ώρες-ώρες μου θυμίζει τα παλιά rock συγκροτήματα που κυκλοφορούσαν 2 ή και 3 ακόμη δίσκους μέσα σε μια χρονιά, χωρίς ποιοτικές εκπτώσεις μάλιστα, τη στιγμή που σήμερα ο κανόνας είναι ένας δίσκος τα 2, τα 3, τα 4 και βάλε χρόνια.
Το νέο της βιβλίο, η "Συγχώρεση" είναι ουσιαστικά ένα αφήγημα 120 σελίδων "μόλις". Φαίνεται λοιπόν ότι η Σώτη συνεχίζει (μετά και τη "Φυγή" η οποία ήταν εξίσου μικρή) να στρέφεται προς μια φόρμα πιο λιτή και πιο συμπυκνωμένη (και πιο δύσκολη συνάμα!) Μια φόρμα η οποία δείχνει να της ταιριάζει πολύ περισσότερο δίνοντας τη δυνατότητα επικέντρωσης στην ουσία του λόγου και του μηνύματος. Ίσως και η σχετικά αρνητική υποδοχή του "Άλμπατρος" να προβλημάτισε και να επαναπροσανατόλισε και την ίδια. Μακριά από το παθολογικό πλέον φαινόμενο της ελληνικής εκδοτικής σκηνής με τα βιβλία-τούβλα, αδικαιολόγητου πολλές φορές όγκου (τεράστια γράμματα και κενά), τα οποία σαν τον Σαμψών συντρίβονται κάτω από το βάρος της ποσότητας των λέξεων που θέλουν να μιλήσουν για το Όλον και το Παν!
Το αφήγημα δομείται πάνω σε μια ιστορία απλή. Η ηρωΐδα μένει στο Νάσβιλλ, την πατρίδα της μουσικής country, πόλη της "βαθιάς Αμερικής" όπως λεν και οι Ευρωπαίοι, και είναι μια απλή, μάλλον αμόρφωτη νοικοκυρά. Η ζωή της μια αλυσίδα απωλειών. Θα χάσει με τρόπο αποτρόπαιο τη μικρή της κόρη. Η οικογένεια της θα διαλυθεί πληρώνοντας το τίμημα. Η ζωή όμως συνεχίζεται, πάντα συνεχίζεται και κυλάει αδιάφορο το ποτάμι του χρόνου, σιωπηλός μάρτυρας του ανθρώπινου δράματος. Και δε γυρίζει πίσω. Το αίμα επίσης δε γυρίζει πίσω.
Κάποια στιγμή θα σταθεί απέναντι στον άνθρωπο που προξένησε όλο το κακό. "Ήταν κάτι ακαθόριστο? δεν έμοιαζε σε κανέναν άνθρωπο που ήξερα και παρολ' αυτά έμοιαζε πέρα για πέρα συνηθισμένος". Σαν μια άλλη Χάνα Άρεντ, η οποία τότε είχε σταθεί με δέος, στη δίκη του Άιχμαν, απέναντι στον βασανιστή του Άουσβιτς, στο "κτήνος", και βρέθηκε αντιμέτωπη με έναν απλό, συνηθισμένο, καθημερινό άνθρωπο που με κλινική ψυχρότητα γραφειοκράτη περιέγραφε το πως έστειλε εκατομμύρια ανθρώπους στο θάνατο ("The banality of evil"-στα ελληνικά κυκλοφορεί ως "Ο Άιχμαν στη Ιερουσαλήμ"). Και τελικά θα συγχωρέσει...
Υπάρχει άραγε στον κόσμο κάτι χειρότερο από μια μάνα που χάνει το παιδί της; Πόσο μάλλον με τρόπο βίαιο. Μπορεί λοιπόν μια τέτοια μάνα να συγχωρέσει το δολοφόνο του παιδιού της. Ακούγεται δύσκολο, αδύνατο, αδιανόητο, υπεράνθρωπο, ...θεϊκό. Χωρίς μάλιστα να μάθει έστω το γιατί. Χωρίς ο δολοφόνος να τη ζητήσει αυτή τη συγχώρεση.
Αδιανόητο ακούγεται... Ζώντας μάλιστα σε μια κοινωνία όπου όλοι τρώνε με βουλιμία ψυχαναγκαστική από το κρύο πιάτο που λέγεται εκδίκηση, όπου όλοι κυνηγάνε με λύσσα τη λευκή φάλαινα ("Μόμπυ Ντικ") για να "πάρουνε πίσω το αίμα τους". Εκδίκηση! Απέναντι στο συνάδελφο που μας έφαγε τη δουλειά, τη γυναίκα που μας συνέτριψε την καρδιά, τον άγνωστο που μας έκανε "σφήνα" με το αμάξι! Η δε ανθρώπινη ιστορία ολόκληρη, ένα γαϊτανάκι του τρόμου, που εδώ και αιώνες στοιβάζει πτώματα επί πτωμάτων, πατώντας πάνω στα "δεν ξεχνώ", σε μια αλυσίδα αιτίων-αιτιατών όπου χάνεις κυριολεκτικά τη μπάλα. "Εσείς μας σφάξατε τότε", "ναι εσείς όμως σφάξατε περισσότερους", και τέλος δεν έχει...
Και όμως η Αντόνια συγχωρεί... Μήπως η στάση της εκπορεύεται από τη χριστιανική, προτεσταντική μάλιστα, αγωγή της; Είναι μήπως δουλειά του Θεού το συγχωρείν; Σαφώς όχι... Άλλωστε η ίδια ενδόμυχα, και φοβισμένη απέναντι στις ίδιες τις σκέψεις της, τον αμφισβητεί. Και εν τέλει τι σχέση έχει ο χριστιανισμός σαν πρακτική, όλων των δογμάτων και όλων των τάσεων, με τον αρχικό πυρήνα της διδασκαλίας του Ιησού που βασιζόταν στο αξεδιάλυτο δίπτυχο "συγχώρεση και αγάπη"; Ο Χριστός, μαζί ίσως με τον Μαρξ και τον Νίτσε, είναι μία από τις προσωπικότητες των οποίων το έργο και τα λεγόμενα υπέστησαν τέτοια διαστροφή, τέτοιον εξευτελισμό, τέτοιον παρά φύσιν βιασμό όσο κανένα άλλο στην ιστορία! Έχει γεμίσει ο κόσμος με θρησκευτικούς ηγέτες και ηγετίσκους οι οποίοι φαντασιώνονται τον εαυτό τους ως εξολοθρευτές του Κακού κρατώντας ρομφαία και δρεπάνι, λες και το κακό είναι ένα αγριόχορτο, ένα ζιζάνιο που θέλει εκρίζωση και κάψιμο. Την ώρα που ο ταλαίπωρος συγχωρούσε πάνω από το σταυρό τους εκτελεστές του. Ευτυχώς το βιβλικό "οδόντα αντί οδόντος" προσφέρει άλλοθι και ιδεολογική κάλυψη, καλύπτοντας "σοφά" όλες τις περιπτώσεις. Αλλά ας ψάχνουμε λογικές σε φαινόμενα όπως η θρησκεία που εξ ορισμού βασίζονται στο Άλογο, πολλές φορές και στο Παράλογο...
Η Αντόνια δεν στηρίζεται όμως ούτε σε ενσυνείδητες πολιτικές απόψεις κατά της θανατικής ποινής, απόψεις που μιλούν για τους "εγκληματίες που "δεν γεννιούνται αλλά γίνονται" και ζητήματα που ταλαιπωρούν νομικούς, γενετιστές και φιλοσόφους. Η ίδια-διόλου τυχαία- δεν έχει καμία ανώτερη μόρφωση. Μεγαλωμένη επιπλέον σε μια κοινωνία με έντονη την κυριαρχία της παράδοσης του "wanted dead or alive", της αυτοδικίας, όπου το 82% (στο Τέξας, την πολιτεία με τις περισσότερες θανατικές εκτελέσεις) είναι υπέρ της θανατικής ποινής.
Τελικά η Αντόνια συγχωρεί γιατί είναι ίσως ο μοναδικός τρόπος για να επιζήσει! Γιατί συνειδητοποιεί ότι το Καλό και το Κακό μπορεί να συνυπάρχουν μέσα στον ίδιο άνθρωπο, σε ένα αξεδιάλυτο σύμπλεγμα του Λαοκόοντα. Γιατί πιστεύει ως το τέλος ότι το Καλό αναδύεται σαν κάτι μεγαλύτερο και ισχυρότερο από το Κακό. Και γιατί φτάνει στην οδυνηρή αλλά και ζωτική διαπίστωση ότι τίποτε δεν ξαναγυρνάει, κανένα αίμα δεν επιστρέφεται, καμία αγάπη δεν ξαναζωντανεύει...
Γραμμένο με τον κλασικό πλέον τρόπο της Σώτης, με τις λέξεις να διαδέχονται η μία την άλλη με τέτοια φυσικότητα όπως η μία ανάσα ακολουθεί την άλλη, σε οδηγεί κατ' ευθείαν στο συναίσθημα, χωρίς ευκολίες και κοινοτοπίες. Ένα βιβλίο γραμμένο με πολύ συναίσθημα, συγκινητικό, ενίοτε συγκλονιστικό και σπαραχτικό, αλλά πάνω απ' όλα βαθιά ανθρώπινο. Και ίσως, μαζί με τη "Φτωχή Μάργκο" να πρόκειται για το καλύτερο έργο της Σώτης έως τώρα. 120 σελίδες που θα τις διατρέξετε, είμαι σίγουρος, χωρίς στάση, απνευστί. Και στο τέλος, κλείνοντας την τελευταία σελίδα, την ώρα που θα βυθίσετε το βλέμμα πέρα μακριά και μέσα σας, ίσως νιώσετε πιο δυνατή και σφύζουσα τη φλέβα της ανθρωπιάς. Και ίσως συγχωρήσετε. Κι εσείς, κι εμείς, κι εγώ... Όλοι κάτι έχουμε να συγχωρήσουμε..
