Τζούλιαν Μπαρνς - Ο διανοούμενος στην κουζίνα
Φέτος τα Χριστούγεννα ο Αϊ-Βασίλης σε μορφή μαυρομαλλούσας κόρης, γνωρίζοντας το ενδιαφέρον μου για την εφήμερη τέχνη που λέγεται γαστρονομία άφησε κάτω από το χριστουγεννιάτικο δέντρο μου αυτό το βιβλίο. Και η απόλαυση της ανάγνωσης του με ώθησε και να το παρουσιάσω. Θα μου πείτε τώρα τι γυρεύει ένα τέτοιο βιβλίο σε μια ιστοσελίδα που κατά κύριο λόγο ασχολείται με τη μουσική και τις τέχνες εν γένει; Εμμέσως απάντησα ήδη: η μαγειρική θεωρείται και αυτή μια μορφή τέχνης, με όλα μάλιστα τα "παρελκόμενα" (πρωτοπορίες, κοινωνική επίδειξη, lifestyle παρεκτροπές κλπ). Και έχει πλέον απαλλαγεί από τις κατηγορίες περί υλισμού και από τα ενοχικά κατάλοιπα της προαιώνιας θρησκευτικής έχθρας απέναντι στις σωματικές ηδονές.
Παρένθεση: πάντα απορούσα για την αιτιακή σχέση των "αμαρτημάτων" της λαιμαργίας και της λαγνείας, καθώς όπως μπορεί να επιβεβαιώσει οποιοσδήποτε ποτέ αποπειράθηκε να κυλιστεί στο ...βούρκο της λαγνείας μετά από λουκούλειο γεύμα, μάλλον σε έναν αναμάρτητο αθώο ύπνο κατέληξε παρά σε ηδονικά συμπλέγματα! Άνετα λοιπόν μπορούμε να ισχυριστούμε ότι η λαιμαργία ...προφυλάσσει από τη λαγνεία (άραγε γι' αυτό το λόγο η παχυσαρκία θερίζει στο χώρο των λειτουργών του Ύψιστου;;) Κλείνει η παρένθεση.
Το σίγουρο πάντως είναι ότι παρήλθαν πια οι εποχές όταν η δήλωση ενός άντρα ότι μαγειρεύει κάτι πέραν του κλασικού αβγού, ξεσήκωνε αμφιβολίες για τον ανδρισμό του ή στην καλύτερη των περιπτώσεων γινόταν δεκτή "με την φιλελεύθερη καχυποψία που είχε εκδηλώσει (ο πατέρας) όταν με συνέλαβε να διαβάζω το Κομμουνιστικό Μανιφέστο" όπως γράφει ο Μπαρνς. Μέσα σε αυτό το κλίμα και αυτή τη μόδα, όλο και πιο αξιόλογα βιβλία εμφανίζονται, βιβλία τα οποία πάνε ένα βήμα πέρα από την ξερή, άνυδρη και άνοστη παράθεση συνταγών. Και όλο και πιο πολλοί εγνωσμένης αξίας λογοτέχνες ζώνονται την ...ποδιά και ασχολούνται με τέτοια θέματα (να θυμηθώ π.χ. τον Μονταλμπάν).
Και ο Τζούλιαν Μπαρνς επίσης, δεν είναι μάγειρας. Είναι ένας από τους πιο γνωστούς Άγγλους συγγραφείς, και έχει στο ενεργητικό του βιβλία που διαβάστηκαν πολύ, όπως το "England England" και κυρίως "Ο παπαγάλος του Φλωμπέρ". Ούτε και το βιβλίο του είναι ένα βιβλίο μαγειρικής με την κλασική έννοια του όρου, αλλά ένα βιβλίο με αφορμή τη μαγειρική. Σε τελική ανάλυση η μαγειρική η ίδια, η τέχνη γενικότερα, μια αφορμή δεν είναι, ένα μέσο; Μέσο άραγε για τί; Μήπως αυτό που λέει η αφιέρωση του βιβλίου να δίνει μια απάντηση; "Σ' Εκείνη για την οποία μαγειρεύει ο διανοούμενος". Μεταξύ μας πάντως, υπάρχει καλύτερος τρόπος "αποπλάνησης" από το να της ετοιμάσεις ένα ωραίο γεύμα με συνοδεία μάλιστα εκλεκτικής μουσικής;
Διαβάζοντας το βιβλίο του Μπαρνς, θυμήθηκα τα πρώτα μου ασταθή μαγειρικά βήματα, όταν πάνω από λεκιασμένα βιβλία-μπούσουλες πάλευα να επιτύχω κάτι το εντυπωσιακό, και όταν κάτι στην πορεία στράβωνε, η "υποψήφια" κατέληγε να τρώει τορτελίνια πνιγμένα στην κρέμα, η οποία με ένα ... σεμνό πέπλο κάλυπτε όλες τις ατέλειες (αργότερα θα καταλάβω ότι η κρέμα παίζει στα φαγητά τον ρόλο της καλής παραγωγής σε έναν μέτριο δίσκο: κρύβει τις ατέλειες και την έλλειψη ταλέντου)!
Ο Μπαρνς συμπάσχει με όλους όσοι κάποτε ένιωσαν να ηττώνται κατά κράτος από ένα βιβλίο μαγειρικής. Blame it on the book! Αναρωτιέται: "γιατί μια λέξη σε μια συνταγή μαγειρικής να είναι λιγότερο σημαντική από μία λέξη σ' ένα μυθιστόρημα;" Και σπεύδει ο ίδιος να συμπληρώσει: "Η πρώτη μπορεί να οδηγήσει σε σωματική δυσπεψία, η δεύτερη σε πνευματική".
Με σχολαστικότητα διανοούμενου στέκεται απορών μπροστά στα ερωτήματα που αναφύονται στην μαγειρική καθημερινότητα: πότε ένα κρεμμύδι είναι μικρό ή μεσαίο; Πόση είναι αυτή η περίφημη "πρέζα αλάτι"; Πόσο αλεύρι τελικά "σηκώνει" μια ζύμη; Αφηγείται τις αναπόφευκτες "ντροπιαστικές" μαγειρικές αστοχίες. Μιλάει για τα αγαπημένα μαγειρικά του βιβλία, για τον αγγλικό Τσελεμεντέ, το θηριώδες, 1997 σελίδων βιβλίο της κυρίας Beaton. Μας προσφέρει "χρήσιμες" γνώσεις, όπως το πως να ξεπετσιάσουμε ένα ...χέλι. Συμβουλεύει να μην αγοράζουμε βιβλία συνταγών βάσει των φωτογραφιών, οι οποίες συνήθως μας γεμίζουν με φρούδες προσδοκίες και θυμίζουν φωτογραφίες γραφείου συνοικεσίων... Too good to be true! Και σατιρίζει την εκζήτηση και την νεοπλουτίστικη επιδειξιομανία με τη χρήση εξωτικών ζώων, σαν τον ...σκίουρο που κάποτε είχε ο ίδιος παραγγείλει.
Και όλα αυτά είναι δοσμένα με ένα γράψιμο πνευματώδες, με πολύ χιούμορ και μια υποδόρια ειρωνία. Πρόκειται για ένα βιβλίο διαβαστερό, σχεδόν pop θα έλεγα, το οποίο διαβάζεις ακόμη κι αν δεν ενδιαφέρεσαι και πολύ για τα κουζινικά, έτσι απλά για τη διασκέδαση της ανάγνωσης. Και δεν αμφιβάλλω ότι θα δούμε σύντομα το βιβλίο στις λίστες με τα ευπώλητα (ναι έτσι λένε πια τα best seller), αν μάλιστα λάβουμε υπόψη μας και το "επιθετικό" marketing των εκδόσεων "Μεταίχμιο".
Βέβαια πρέπει να σημειώσω ότι οι συνταγές που αναφέρονται ακροθιγώς στο βιβλίο, ανήκουν ως επί το πλείστον στην αγγλική παράδοση η οποία δεν είναι δα και από τις πιο φημισμένες. Όπως άλλωστε λέει και ένα παλιό καλό ανέκδοτο, η κόλαση έχει Άγγλο μάγειρα (Έλληνα οργανωτή και Ελβετό εραστή μεταξύ άλλων)! Οπότε αν στο γεύμα αποπλάνησης που ανέφερα παραπάνω μαγειρέψετε π.χ. λαγό με ...σοκολάτα, δεν εγγυώμαι καθόλου για τα αποτελέσματα. Είναι κάτι ανάλογο σαν να βάλετε ...Neubauten για μουσική υπόκρουση! Αν και τώρα που το σκέφτομαι, ακόμα και οι ...χυλοπίτες είναι ένα θεϊκό φαγητό! Και οι Neubauten επίσης μια χαρά είναι...