Μουντιάλ εντός και εκτός
Νάσος Κατσώχης - Μύθοι παράλληλοι. Ζεύγη ιστοριών με πρωταγωνιστές του Μουντιάλ
Όσα έχουν συμβεί, είναι (τα) στοιχεία της ιστορίας· όσα θα μπορούσαν να έχουν συμβεί, γίνονται συχνά τα "στοιχειά" της...γράφει ήδη από τα αποδυτήρια ο συγγραφέας που παρατάσσει την προσωπική του εντεκάδα μουντιαλικών παικτών με βάση ένα ιδιαίτερο σύστημα: την παρουσίαση πέντε ζευγαριών (δεν ξεχάσαμε τον εντέκατο παίκτη, αλλά είναι νωρίς ακόμα) με βάση τον παραλληλισμό των περιπετειών τους στα γήπεδα του Copa del Mundo και την εστίαση σε κάτι απόλυτα κοινό μεταξύ τους αλλά και στις αντιστικτικές αντιθέσεις που τους χωρίζουν.
Το πρώτο ζεύγος Μαραντόνα και Ζιντάν δεν έχει μόνο την κοινότητα της μαεστρίας αλλά και τον ορισμό της παρέκκλισης. Οι παρανομίες του Ντιέγκο - με αποκορύφωμα την κλοπή "με το χέρι του Θεού" και η ύστατη πράξη του Ζιζού στο τέλος της καριέρας του. Εδώ να τονίσω ότι ο Βέλγος Ζαν Φιλίπ Τουσαίν έβγαλε πρόσφατα την Μελαγχολία του Ζιντάν, ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον βιβλίο που μετατρέπει σε λογοτεχνία την παρέκκλιση του Γάλλου, βλέποντάς την μια απόλυτα μελαγχολική και αυτοκαταστροφική κίνηση προς μια τελευταία διαφυγή πριν το τέλος.
Στο δεύτερο ζεύγος συνυπάρχουν ο Πάολο Ρόσι και ο Βραζιλιάνος Ρονάλντο. Η περίπτωση του πρώτου αποτελούσε στο μυαλό μου ήδη από την εφηβεία ένα απόλυτο μυθιστόρημα: από την ατίμωση και τη φυλακή στην επιστροφή και τον θρίαμβο ενάντια σε δεδομένα και προγνωστικά. Πούσκας και Κρόιφ πλέκουν μαζί ένα από τα αδιανόητα της ιστορίας: ενώ άλλαξαν τα δεδομένα του αθλήματος δεν κατέκτησαν τίποτε. Ζέελερ και Ρουμενίγκε αποτελούν ιδιαίτερα υποδείγματα ατυχίας και αποφασιστικότητα αντίστοιχα. Σουμάχερ και Ματεράτσι έμειναν στο συλλογικό θυμικό ως παραβάτες άγραφων και γραπτών κανόνων.
Σαφώς τα Παγκόσμια Κύπελλα, περισσότερο από κάθε άλλη διοργάνωση δημιουργούν απόλυτα διαχρονικούς μύθους. Αλλά οι μύθοι του βιβλίου δεν είναι τα πρόσωπα· είναι οι ιστορίες που ενορχήστρωσαν και περιλαμβάνονται πλέον στην μυθολογία του αθλήματος. Και σε αυτή την σύγχρονη και διαρκώς τροφοδοτούμενη μυθολογία, ιδιαίτερη θέση έχει η ίδια η υστεροφημία αλλά και η μεταφυσική των υποθέσεων (τι θα συνέβαινε αν...). Η ματιά του συγγραφέα είναι πλάγια και υποκειμενική. Γνωρίζει καλά ότι στην ουσία δεν γνωρίζουμε τίποτα για τους παίκτες παρά μόνο ό,τι αποκαλύπτουν οι ενέργειές τους. Κατά βάθος εμείς είμαστε τα υποκείμενα των αφηγημάτων, θεατές και αξιολογητές, κριτές και φανς.
Το βιβλίο ολοκληρώνεται με δυο δυνητικά ζεύγη (Ζίκο - Πλατινί, Ρέζενμπρινκ - Μπάτζιο), ένα ...encore για τον Πελέ - η συμπλήρωση της εντεκάδας που λέγαμε, ένα επιμύθιο αντι-θέσεων και ένα υστερόγραφο "τρεις δεκαετίες μετά". Με άλλοτε δημοσιογραφικό - "αντικειμενικό" και άλλοτε συναισθηματικό αλλά πάντοτε απλό λόγο ο γλωσσολόγος και αθλητικογράφος συγγραφέας, που έχει εκδώσει και το βιβλίο Οπαδοί εν χορώ: προσέγγιση στα συνθήματα των Ελλήνων οπαδών (εκδ. Αδελφοί Κυριακίδη) και διαχειρίζεται την ιστοσελίδα www.worldcupgreats.webs.com, εκθέτει άλλη μια πλευρά του κορυφαίου στο είδος του υπαρκτού και συνάμα φαντασιακού θεσμού.
Εκδ. Δίαυλος, 2013, πρόλογος Μάνος Σταραμόπουλος, σελ. 117, με ενδεικτικές βιβλιογραφικές αναφορές.
Humba!, τεύχος 16, καλοκαίρι 2014
Πολύ θα θέλαμε με κάποιον τρόπο το φετινό Μουντιάλ να στιγματιστεί από τον εξωαγωνιστικό παράγοντα: να καθυστερήσει ας πούμε ένας αγώνας γιατί απεργοί έχουν μπλοκάρει τους δρόμους και δεν μπορούν να φτάσουν στο γήπεδο οι ομάδες. Ή να εμφανιστεί μια εθνική ομάδα με περιβραχιόνια διαμαρτυρίας για τα όσα έγιναν έξω από τα στάδια. Ή να σκοράρει ο Νειμάρ και να σηκώσει μπλούζα έχοντας από κάτω ατάκα "νίκη στους απεργούς". Όμως πολύ δύσκολα θα δούμε τέτοιες καταστάσεις, γιατί όπως προείπαμε όλα έχουν γίνει πολύ τυπικά και προβλεπόμενα στο σύγχρονο ποδόσφαιρο, και δεν υπάρχουν παίκτες που θα τολμούσαν να "ξεπεράσουν τα ποδοσφαιρικά όρια". Δεν υπάρχει πλέον ούτε ένας Σόκρατες να δείξει το δρόμο...
... γράφουν οι συνεργάτες στο συγκινησιακό editorial τους, που συμπορεύεται με τις τρέχουσες ραδιοφωνικές εκπομπές τους Μουντιάλ Αλλιώς και μια οπτική που εστιάζει στη κοινωνική σημασία των αθλητικών στιγμών. Τα παραδείγματα είναι αμέτρητα και από την ταύτιση του μεταξύ Ιταλίας - Γερμανίας ημιτελικού του 1970 με την αμφισβητούσα γενιά του '60 μέχρι το αργεντινό μουντιάλ του Βιντέλα και την σημερινή τραγική πραγματικότητα στην Βραζιλία, είναι πια αδύνατο να βλέπεις το ποδόσφαιρο ως το συναρπαστικότερο αθλητικό θέαμα και μόνο. Εδώ και ένα χρόνο η Βραζιλία φλέγεται από κοινωνικές διαμαρτυρίες και προς τιμήν τους παλαίμαχοι ποδοσφαιριστές - είδωλα, όπως ο Ριβάλντο και ο Ρομάριο, παίρνουν το μέρος των διαδηλωτών, ενώ ακόμα και εν ενεργεία παίκτες της Σελεσάο (πχ. Νταβίντ Λουίζ, Χουλκ) δείχνουν την κατανόησή τους σε όσα συμβαίνουν εκτός γηπέδων. Η FIFA εδώ είναι ανεπιθύμητη καθώς υποτιμά με τον χειρότερο τρόπο την ζωή των πολιτών.
Το Μουντιάλ πλέον έχει αλλάξει οριστικά και αμετάκλητα.
...ειδικά από τη δεκαετία του 90 και μετά, κάθε Παγκόσμιο Κύπελλο, όπως και οι Ολυμπιακοί Αγώνες αλλά και ο Γύρος της Γαλλίας, (επανα)σκηνοθετούνται πλέον σε απόλυτο τηλεοπτικό και σήμερα πλέον μηντιακό - διαδικτυακό περιβάλλον. Ένα επί πλέον πρόβλημα, ίσως το πιο σημαντικό από την υπαγωγή του αθλήματος σε τηλεοπτικό θέαμα, είναι το γεγονός, ότι το ποδόσφαιρο, σε επίπεδο τακτικής, έχει υποταχθεί πλήρως στη σκοπιμότητα των συστημάτων, που συχνά παραπέμπουν στον λειτουργισμό του Πάρσον και τη συστημική θεωρία του Λούμαν...
... γράφει μεταξύ άλλων ο Κώστας Καλφόπουλος σε μια από τις τέσσερις ερωτήσεις που απευθύνονται στους συνεργάτες του περιοδικού και αποτελούν μέρος του Φακέλου Brasil 2014 που δικαιωματικά καλύπτει αρκετές σελίδες του τεύχους. Ο ίδιος συγγραφέας προτείνει μια εντεκάδα ελληνόγλωσσων και ξενόγλωσσων μουντιαλικών αναγνωσμάτων (τα δυο ελληνόγλωσσα, των Μονταλμπάν και Perryman παρουσιάσαμε παλαιότερα και εδώ). Περιλαμβάνονται κείμενα που παρουσιάζουν με ποιο τρόπο το Παγκόσμιο Κύπελλο θα επιβαρύνει το περιβάλλον, με ποιο τρόπο δεν ανορθώνει την οικονομία της Βραζιλία κ.ά.
Πιστεύουμε σε έναν καλύτερο κόσμο, έναν κόσμο χωρίς παγκοσμιοποίηση, εμπλουτισμένο με τις πολιτιστικές διαφορές και τα έθιμα των ανθρώπων. Γι' αυτόν τον λόγο, θέλουμε να στηρίξουμε τον αγώνα σας και είμαστε αποφασισμένοι να αγωνιστούμε για τα ιδανικά σας που είναι και δικά μας...
...έγραφε σε επιστολή του προς τους Ζαπατίστας ο Χαβιέρ Ζανέτι, αυτός ο σπουδαίος Αργεντινός αμυντικός της Ίντερ που μόλις πριν ένα μήνα κρέμασε τα παπούτσια του. και το προς τιμήν του δισέλιδο μας γνωρίζει μια σε πολλούς άγνωστη πλευρά του. Εκτός από τις πολιτικά "ορθές" του επιλογές - διευθύνει ίδρυμα για παιδιά χτυπημένα από τη μοίρα στην Αργεντινή, είναι πρεσβευτής των Special Olympics και των χωριών SOS Children's Villages στην πατρίδα του - ο Ζανέτι έχει σχετιστεί με το κίνημα των Ζαπατίστας. Όταν τον Ιούνιο του 2004 έγινε η γνωστή επίθεση των παραστρατιωτικών στο χωριό Caracol de Oventic με αποτέλεσμα την καταστροφή του, ο Ζανέτι φρόντισε να μεταβεί εκεί ο Bruno Bartolozzi, γενικός αρχηγός της Ίντερ προσφέροντας υλικά για τη ανοικοδόμηση των κατεστραμμένων σπιτιών, ασθενοφόρο, αθλητικό υλικό κλπ. Σε μια σουρεαλιστική του απάντηση, ο Υποδιοικητής Μάρκος προσκάλεσε την ομάδα της Ίντερ σε φιλικό με μια επίλεκτη εντεκάδα των Ζαπατίστας και διαιτητές τους Μαραντόνα, Βαλντάνο, Αγκίρε και Σόκρατες. Ο αγώνας τελικά δεν έγινε, αλλά ο Μάρκος έστειλε στην Gazetta dello Sport και ευχαριστήρια επιστολή στον Ζανέτι ξεκινώντας το μήνυμά του με μια παράφραση: Hasta La Victoria Inter...
Έχουν συμβεί πάρα πολλά από την εποχή που ο Πιερ Πάολο Παζολίνι έγραφε πως το ποδόσφαιρο αποτελεί την τελευταία ιερή παράσταση των καιρών μας, κατά βάθος μια ιεροτελεστία, τη μοναδική που έχει απομείνει όταν οι άλλες ιερές παραστάσεις, από το θέατρο ως τη θεία λειτουργία έχουν χάσει το αρχικό τους περιεχόμενο. Σήμερα περισσότερο από ποτέ το ποδόσφαιρο συνδέεται με την κουλτούρα του σώματος, ένα από τα στοιχεία που αναδεικνύει η εικαστική έκθεση F is For Football. Τα υπόλοιπα θέματα: Groundhopping: Στο γήπεδο της Τορίνο, Ράκερ Παρκ / Χάρλεμ, Graig Hodges: στην ελίτ των σουτέρ και στην πρώτη γραμμή των αντιπολεμικών διαδηλώσεων στην Αμερική, Μπάσκετ, Μουντομπάσκετ, Soccer και πολλά άλλα. Είναι εμφανές ότι ετούτο το τριμηνιαίο περιοδικό "για το κοινωνικό και πολιτικό νόημα των σπορ, την εμπειρία του γηπέδου, την οπαδική κουλτούρα και τον κόσμο της κερκίδας" φωτίζει και τις πίσω πλευρές του αθλητισμού, χωρίς να ξεχνάει λεπτό την αιώνια μαγεία του [76 σελ. μεγάλου μεγέθους]
Εισιτήριο: http://www.humbazine.gr.
