Θωμάς Κοροβίνης, Νίκος Ξυδάκης

Θωμάς Κοροβίνης - Οι Ζεϊμπέκοι της Μικράς Ασίας

Ο Κοροβίνης (Θεσσαλονίκη, 1953) είναι ο οδηγός του καραβανιού μας σε Τουρκίες και Ανατολίες. Μας μύησε στους Ασίκηδες και στην Τούρκικη Λαϊκή Ποίηση μας κοινώνησε με τους Τσακιτζήδες (μεταφράζοντας και τον Τσακιτζή του Κούρδου Γιασάρ Κεμάλ), μας κατασκανδάλισε με Βωμολοχικές Ελληνικές Παροιμίες, μας σαγήνευσε με τα αφηγήματά του (Κανάλ Ντ' Αμούρ, Φαχισέ Τσίκα, Το χτικιό της Ανω Τούμπας, Τρία ζεϊμπέκικα και ένα ποίημα για το Γιώργο Κούδα), θα τον είχαμε καθηγητή αν κάποτε φοιτούσαμε στο Ζάππειο ή το Κεντρικό Παρθεναγωγείο της Κωνσταντινούπολης. Ερευνητής, λαογράφος, συνθέτης, τραγουδιστής (Χριστιανόπουλος - Ζήκας - Κοροβίνης στην Όμορφη Νύχτα (1986), Από έβενο και αχάτη (1992), Τακίμια (1998)), ανθολόγος λογοτεχνικής Κωνσταντινούπολης και ενορχηστρωτής ενός μεγάλο αφιερώματος 390 υπογραφών στον Καζαντζίδη... αυτή τη φορά εισχώρησε ακόμα πιο βαθιά στο ανατολίτικο χωροχρόνο, στους περίφημους Ζεϊμπέκους.

Αφετηρία: κεντροδυτική Ανατολία. Ονοματοδοσία: πολυερμηνευόμενη. Παρουσιαστικό: σπαθοφορεμένο, αστακοπλισμένο. Χορός: μεγαλόπρεπος, συμβολικός ηρωισμού και παραδόσεων, συνήθως σύντομος μα πάντα μοναχικός. Καταγωγή: σκοτεινή. Πλείστες απόψεις παρατίθενται, η πειστικότερη υποστηρίζεται από τον συγγραφέα (:απόγονοι φυλετικής επιμειξίας θρακών μεταναστών και κατοίκων της Φρυγίας;). Εξάρτυση: στη ζώνη ταμπακέρα, φλασκί, ενίοτε κάποιο έγχορδο λαϊκό όργανο για επιτόπια έκφραση και ... μαξιλάρι για υπαίθρια διανυκτέρευση!

Ιδιότητες: τιμωροί των απατεώνων εμπόρων, αρωγοί φτωχών, προστάτες ταξιδιωτών, μεσολαβητές προίκας φτωχών κορασίδων, ζωοσφάχτες, επισκευαστές κρηνών και πηγαδιών, αλλά, στην εκφυλισμένη τους μορφή, και προκρίτων ή επίλεκτοι πολεμιστές, "κοινωνικοί" ληστές. Αξίες: εξέγερση, μεγαλοψυχία, ριψοκίνδυνη ζωή. Συμπεριφορά: αντικρατική, αντιεξουσιαστική, εναντίον της κρατικής καταπίεσης, κακοδιοίκησης και βίας. Διαβίωση: κοινοβιακή, βουνίσια. Ειδολογία: 150 διαφορετικά ονόματα ζεϊμπέκικων ενσωματώνουν την ανάμνηση των χορευτών τους. Κανόνες συμπεριφοράς: ένα πλήρες σύστημα, εξ ου και οι έκρυθμες καταστάσεις σε περιπτώσεις παράβασής του.

Τι είδους πρόσωπα μεταμορφώνονταν σε αυτούς τους κοινωνικούς ληστές με ποιο τροπο; Πώς διαβιούσαν, γιατί έγιναν αγαπητοί και διάσημοι, με ποιους συμμαχούσαν; Πώς οδηγούνταν στην ηρωοποίησή τους; Γιατί ποτέ δεν έχουν μνήματα αλλά θάβονται σε απρόσιτα μέρη; Πώς φτάνει εκείνος ο διονυσιακός πολεμικός χορός στις μέρες μας; Πόσο βαθιά φτάνει σε θρησκείες και παγανισμούς, πόσο λεπτά εισχωρεί σε πνευματικές ζωές, έθιμα και καλλιτεχνίες Τουρκίας και Ελλάδας; Πώς επιχρωματίζει κοινωνικές και οικονομικές ζώνες, πως στοιχειοθετεί καθημερινούς βίους, με ποιες ακρότητες συνδέθηκε;

Η μελέτη υπήρξε δεκαεπταετής, ψυχοχρονοβόρα και επιτόπια: σε βιβλιοπωλεία, παλαιοπωλεία, μουσεία, καφενεία, ζωγραφική, Καραγκιόζη, θέατρο, κινηματογράφο, δίσκους, λεξικά, λογοτεχνία, περιοδικά, λαϊκά αναγνώσματα, και στις δυο γλώσσες.

Όλα τα παραπάνω στοιχεία παρουσιάζονται και ανθολογούνται ερεθιστικότατα, με πλήρη βιβλιογραφία και εικονογράφηση.

Εκδόσεις Άγρα, 2005.

=-=

Νίκος Ξυδάκης - Ημερολόγιο Δεύτερο

Ένας Τσακιτζής και μια Καππαδοκία, οργανικά διασκευασμένα από τον Βασίλη Κεντεντζόγλου, μας περιμένουν όλως τυχαίως και στο Δεύτερο Ημερολόγιο του Νίκου Ξυδάκη. Αν ο Κοροβίνης έχει μιλήσει καθάρια για τις εκλεκτικές συγγένειες πρώτων βαθμών ανάμεσα στην αραβοπερσική, την οθωμανική, την βυζαντινή, την ελληνορθόδοξη και την κοσμική μουσική των Ρωμιών, ο Ξυδάκης τους έχει ανοίξει θυρώματα να εισέλθουν αβίαστα και φυσικότατα στην μουσική του. Στο Δεύτερο Ημερολόγιό του (δέκα χρόνια μετά το Πρώτο) ανοίγει ένα ακόμα θύρωμα προς μια περισσότερο δυτικότροπη και εκλεκτική πηγή.

Το όλο ηχογράφημα μοιάζει ιχνογράφημα ονείρου, ένα φευγαλέο ταξίδι σε αισθήσεις που δεν θα χαθούν ποτέ, αυτοσχεδιαστικές σημειώσεις ενός ηχητικού ημερολογίου. Στο σημείωμά του άλλωστε ο δημιουργός τονίζει αυτόν τον χαρακτήρα υποκλοπής αισθημάτων και στιγμών από τα διαλείμματα μιας πρόβας. Οργανικά των Κώστα Βόμβολου, Φώτη Μυλωνά, Δημήτρη Χουντή, Αλέξανδρου Καψοκαβάδη, Λεωνίδα Μαριδάκη, Κώστα Μερετάκη, μια χατζιδακική επανεγγραφή (Τριαντάφυλλο στο στήθος, γραμμένο για την παράσταση του ομώνυμου θεατρικού του Τενεσί Ουίλιαμς) και εκτελέσεις από Ματ σε 2 Υφέσεις, Τακίμ, Αναστασία Έδεν εναλλάσσονται με απαγγελίες ποίησης Σολωμού, Εγγονόπουλου, Σαχτούρη και Καψάλη - των δύο τελευταίων από τους ίδιους.

Είναι όμως κυρίως οι στιγμές του ίδιου του Ξυδάκη που κάνουν το δίσκο τόσο βαθύ, όταν μελωδοποιεί το Τελευταίο ταξίδι του Καρυωτάκη, όταν τραγωδεί απόσπασμα από τα χορικά του Ορέστη, δια μετάφρασης Γιώργου Χειμωνά, όταν κάνει την Θεοδωρακική Μαργαρίτα να ακούγεται τόσο απόκοσμη ή όταν δίνει τις προαναφερθείσες δυτικότροπες πνοές στην Καληνύχτα του Καψάλη ή την Πεταλούδα του Σαχτούρη.

Το 70σέλιδο βιβλιαράκι που συνοδεύει το δίσκο είναι ένα άλλο παράλληλο ταξίδεμα: εκτός από ορισμένα από τα παραπάνω γραπτά, περιέχει κείμενα των Φ. Κάφκα, Κ. Παουστόφσκι, Πέτρου Αφθονιάτη, Μ. Γκανά, Τ. Θεοδωρόπουλου, απόσπασμα από τις Σκοτεινές αλέες του Ι.Α. Μπούνιν, ποίηση των Μ. Γκανά, Jose Hierro, Φίλιπ Λάρκιν, Ναπολέοντα Λαπαθιώτη, ορισμένα από τα οποία σε πρώτη δημοσίευση και σε διάλογο με φωτογραφίες, σχέδια, σκίτσα, πίνακες. Μια σπάνια περίπτωση εναγκαλισμών μουσικής, λογοτεχνίας και τέχνης.

Ο δίσκος από την Mercury, το βιβλιαράκι από τις εκδόσεις Άγρα, 2005.