Sacco, Μπουραζοπούλου, Μάρκαρης

Joe Sacco - Palestine

Ο καταυλισμός άρχισε να παίρνει τη μορφή μιας άθλιας μονιμότητας.

Ο Sacco υπήρξε από τους πρώτους που συνδύασαν ρεπορτάζ με κόμικς καταγραφής του Επίκαιρου Τώρα (graphic/comic journalism), κομικογραφίζοντας την Μέση Ανατολή (πρώτος τόμος του Palestine: μέσα 90ς), τα Βαλκάνια (Christmas with Karadzic, Safe Area Gorazde: The War In Eastern Bosnia 1992-1995 κ.ά.) και την Τσετσενία στις πιο δύσκολες ώρες τους. Αυτή η μαυρόασπρη πένα της εμπόλεμης ζώνης δεν περιορίζεται στις στιγμιοτυπογραφίες μιας βασανιστικής πολιτικής καθημερινότητας αλλά ψάχνει το θέμα απ' όλες τις πλευρές, διαβάζει την Ιστορία, μας την μεταδίδει με τον πιο απλό τρόπο, σε μικρά εύληπτα συννεφάκια - τι ιδανικότερο; Με κεντρικό περιηγητή τον ίδιο τον εαυτό του, αμήχανο και άγαρμπο περιπατητή των παλαιστινιακών παρόδων, παρέα με τον Γιαπωνέζο φωτογράφο του, παρουσιάζει τους ανθρώπους και τη ζωή τους όταν τα μέσα έχουν αποχωρήσει για τα ασφαλή ξενοδοχεία έξω από τις θανατηφόρες συνοικίες. Συζητάει με όλους τους εμπλεκόμενους, τους σαρκάζει τρυφερά, τους δίνει βήμα και τους κρίνει συγχρόνως - όλους! Είναι ειλικρινής μαζί μας ακόμα κι όταν σκυλοβαριέται τις δακρύβρεχτες ιστορίες των παλαιστινίων.

Δεν χωράνε χρώματα εδώ: μόνο με όλους τους διαθέσιμους τόνους του γκριζο-μαυρό-ασπρου μπορεί να καλλιτεχνηθεί η θλιβερή κενή καθημερινότητα των κατοίκων της Γάζας που βιώνουν μια σκιώδη ζωή, με μύριες απαγορεύσεις και περιορισμούς. Με το χαρακτηριστικό του ιδιότυπο καρτουνίστικο στιλ (όπου και ο ίδιος του ο εαυτός γίνεται αστεία καρικατούρα), με υπέροχες λεπτομερειακές λεπτομετρήσεις, προσθήκες χαρτών, αποκομμάτων, ομιλιών και ιστορικών δεδομένων, με ευφυή χρήση των προβλημάτων του ντεκουπάζ και της στατικότητας και πολλά πανέξυπνα ευρυγώνια καρέ, δεν κουραζόμαστε ποτέ να ακολουθούμε αυτόν τον "άλλο Μάρλοου του Κόνραντ" στις πολύπαθες περιοχές όπου πάντα συμβαίνει κάτι (και φυσικά όχι καλό).

Γεννημένος στη Μάλτα το 1960, όταν δεν περπατάει στα μέρη που ματώνει η Ιστορία, δοκιμάζει ευρωπαϊκές περιοδείες με φιλικά του ροκ γκρουπ, σχεδιάζει εξώφυλλα και αφίσες για Βερολινέζικες δισκογραφικές ή απλώς κάνει διαλείμματα κανονικής ζωής στο ζει στο Seattle. Η εισαγωγή του σπουδαίου (Αμερικανού με παλαιστινιακή καταγωγή) Έντουαρντ Σάιντ (τα κείμενα του οποίου άλλωστε, όπως και του Τσόμσκι, περί διαστρέβλωσης της αλήθειας ξύπνησαν τον νεαρό τότε Σάκκο), ο πάντα απαραίτητος πρόλογος του Γιάννη Κουκουλά και οι άψογα τυπωμένες γυαλιστερές σελίδες συμπληρώνουν την πιο άρτια graphic novel comics έκδοση των τελευταίων χρόνων. / Εκδόσεις ΚΨΜ, 2006 (όπως και η ξένη έκδ.), πρώτη έκδοση 2001, μτφ. Γιολάντα Τσιαμπόκαλου (Sadahzinia), εισαγωγή Edward Said, πρόλογος Γιάννης Κουκουλάς, σελ. 285.

Ιωάννα Μπουραζοπούλου - Τι είδε η γυναίκα του Λωτ

Φανταστείτε μια μεταλλαγμένη Νέα Ευρώπη, κατόπιν υπερχείλισης της Νεκράς Θάλασσας, με λιμάνια την Μαδρίτη, το Παρίσι και την Βιέννη, με ατμόσφαιρα δηλητηριώδη κι αναθυμιάζουσα. Φανταστείτε τους νέους της Κυρίαρχους, την "Κοινοπραξία των 75", ως πολλαπλασιασμένη δικτατορία και ως επιχείρηση οικονομικού ολοκληρωτισμού συγχρόνως, καθώς εκμεταλλεύεται ανά τον κόσμο το θαυματουργό παραισθησιογόνο αλάτι του υποθαλάσσιου ρήγματος. Οι υπήκοοι της νέας Αποικίας δεν είναι παρά φοβισμένοι και πειθήνιοι υπάλληλοι, όπως και η διοικούσα πολυεθνική εξάδα ιδιαίτερων χαρακτήρων, που χάνει το έδαφος κάτω από τα πόδια της όταν ο ανώτατος κυβερνήτης πεθαίνει κι ένας παράξενος αντικαταστάτης παίρνει τη θέση του. Μέχρι εδώ η φαντασία σας - γιατί τα επόμενα, κυριολεκτικά δεν γίνεται να τα φανταστείτε, μόνο να τα διαβάσετε.

Η Ελευθερία είναι πάντα δυσβάσταχτη, πόσοι θα προτιμούσαν τον ετεροκαθορισμό...Οι έξι γράφουν μακροσκελείς επιστολές στους Εβδομήκοντα Πέντε περιγράφοντας την πορεία προς το Χάος, εκείνοι αδυνατούν να τις "αναγνώσουν" ως πρέπει (σχόλιο για την αναπόφευκτη αναγκαιότητα της ερμηνείας των κειμένων;) κι εδώ καλείται ο κεντρικός χαρακτήρας κύριος Φιλέας Μπουκ, ειδικός των επιστολόλεξων (σταυρόλεξων εξ επιστολών). Κάπως έτσι θα είναι ο θετικότερος ήρωας της νέας εποχής: πνευματώδης και καλόψυχος αλλά κυνικός και απαισιόδοξος.

Ιούλιος Βερν, Φίλιπ Ντικ, Η Πόλη των Χαμένων Παιδιών, Η Πλημμύρα του Τζ.Κ. Μπάλλαντ, Μπάρροους και Κάφκα υπό υγρασία αλλά με πλοκή, η Γκρίζα του Πλασκοβίτη, η Dark City, Φανταστικό, Ψυχολογία των Υποτελών και της Ομαδικής Παραίσθησης, πολιτικοί θρησκευτικοί και οικονομικοί συμβολισμοί και αλληγορίες σε καταιγισμό, το τρίτο μυθιστόρημα της Ι.Μ. (Αθήνα 1968, σπουδές ξενοδοχειακού μάνατζμεντ και Διοίκησης Μονάδων Υγείας), η αφανής συνέχεια της προγενέστερης γραφής της (Το Μυστικό Νερό, Το Μπουντουάρ του Ναδίρ) και μια περίτεχνη γραφή, όλα συνυπάρχουν σε αυτό το συνεχώς ανατρεπόμενο αφήγημα, γεμάτο κινηματογραφικές εικόνες που όμως δεν γίνεται να κινηματογραφηθούν και εικαστικές περιγραφές που θα ήταν αδύνατο να αποδοθούν ζωγραφικά. Η λογοτεχνικότερη περιγραφή μιας Μεταπολιτικής Κοινωνίας όπου η Επιχείρηση θα είναι η Νέα Θρησκεία (με τα γνωστά παλαιά μέσα), οι γνώριμοι σύγχρονοι κοινωνικοί "θεσμοί" θα γίνονται υφιστάμενοί της, οι πρώην παραβάτες νυν αρχηγοί, οι εργασιακές κάστες αλληλοαναιρούμενες αρχισυντεχνίες και οι γεωπολιτικές μεταβολές θα αφανίζουν τους πολιτισμούς. / Εκδόσεις Καστανιώτη, 2007, σελ. 482.

Πέτρος Μάρκαρης - Κατ' εξακολούθηση

Υπάρχουν χαρακτήρες που πετάγονται μπροστά σου, χωρίς να έχεις υποπτευθεί ποτέ την ύπαρξή τους. Μοιάζουν μ' εκείνους τους συγγενείς που ξεφυτρώνουν μια ωραία μέρα από το πουθενά και σου λένε: "εγώ είμαι ο ξάδερφος του πατέρα σου, που είχα φύγει είκοσι χρονώ στον Καναδά" ...Κάπως έτσι εμφανίστηκε μπροστά στον Μάρκαρη (Κωνσταντινούπολη, 1937) και ο κεντρικός του χαρακτήρας, ο αστυνόμος Χαρίτος, συν γυναιξί και τέκνω, μια τυπική ελληνική οικογένεια οποιασδήποτε μικροαστικής συνοικίας. Κι έκτοτε "ζουν" μαζί, έχει καταφέρει το αδιανόητο (να τον κάνει συμπαθή), κι επειδή και ο πιο άχρωμος και άοσμος ήρωας χρειάζεται κάπου και μια "ρωγμή", στον Χαρίτο έδωσε δυο: Την εμμονή του με το Fiat 131 Mirafiori (που χόρτασε να βλέπει κατά την θητεία του στην Λιβύη όταν εργαζόταν στις εξαγωγές στα τσιμέντα "Τιτάν" στα μέσα των 70ς!) και τα λεξικά!

Ας μην επιχειρήσει κανείς να εντοπίσει μια πατρίδα στον Μάρκαρη: αρμενική η καταγωγή, γερμανικά τα διαβάσματα λογοτεχνίας, θεάτρου και σκέψης, ελληνική η γλώσσα, άρα ... Ποια πατρίδα, λοιπόν; Ένας εξελληνισμένος Αρμένης, και γερμανόθρεφτος πολίτης. Η Πόλη είναι το κοντινότερο σημείο στην έννοια πατρίδα που μπορώ να φτάσω. Ίσως αυτή η διαρκής φόρτιση να ευθύνεται, λέει, που δεν τόλμησε να γράψει τίποτα γι' αυτήν, ίσως γι αυτό η μειονοτική Κωνσταντινούπολη της μνήμης, ξαναλέει, κληρονομήθηκε ως κλειστή μετεμφυλιακή επαρχιακή καταγωγή στον Χαρίτο.

Η εξομολόγηση του αγαπητού Μάρκαρη στο τραπέζι της κουζίνας του εργαστηρίου του δεν θα μπορούσε να μην περιλαμβάνει πλείστες κι ερεθιστικές σκέψεις για το αστυνομικό μυθιστόρημα που σήμερα είναι περισσότερο κοινωνικό μυθιστόρημα με αστυνομική πλοκή, για την επιμονή του να ενδιαφέρεται λιγότερο για τον δολοφόνο και περισσότερο για τους μηχανισμούς υπέρβασης των ορίων μας, για την άλωσή του από αριστερούς συγγραφείς που το βρίσκουν ιδανικό πεδίο για πολιτική κριτική. Διαβάζοντας και συγκρίνοντας τους Ίαν Ράνκιν, Μανουέλ Βάσκεζ Μονταλμπάν, Χένινγκ Μάνκελ, Αντρέα Καμιλλέρι, Θοδωρή Καλλιφατίδη κ.ά. εντρυφεί στην σχέση των λογοτεχνικών μεσογειακών ντετέκτιβ με την κουζίνα (εντοπίζοντας φυσικά συγγενικές γαστριμαργικές καταβολές) αλλά και διαπιστώνει την παρουσία βασανισμών στους βόρειους συγγραφείς και την πλήρη έλλειψή τους στους ευρωπαίους νότιους. Μήπως αυτό οφείλεται ακριβώς στο γεγονός ότι στις χώρες αυτές υπήρξε τόσο έντονη η παρουσία τους ώστε να μην θέλουν άλλο να τα αγγίξουν;

Ο Μάρκαρης παραδέχεται πως στη ζωή του πάντα έκανε ό,τι δεν ήθελε να κάνει και παραδόξως τα κατάφερνε καλά σε αυτό. Ακόμα και την δουλειά στην Τιτάν είδε θετικά, εφόσον του δόθηκε η ευκαιρία να βρεθεί σε Λιβύη, Συρία, Αίγυπτο, Τυνησία, Αλγερία, Σαουδική Αραβία, Κουβέιτ. Μέχρι τα 58 του δεν τόλμησε να γράψει μυθιστόρημα επειδή προτιμούσε την απόλαυση της ανάγνωσης των άλλων [Σταντάλ, Φλωμπέρ, Ροθ, Όστερ], παρά την αφόρητη πλήξη της δικής του γρ/αφ/ήγησης. Άλλωστε είχε βρεθεί στην επικράτεια άλλων γραφών: θεατρικής και σεναριακής (υπήρξε βασικός σεναριογράφος των ταινιών του Αγγελόπουλου και της Ανατομίας ενός εγκλήματος). Μέχρι που ακολούθησαν οι καταιγιστικές μεταφραστικές (κορύφωση της οποίας η 5ετής ενασχόληση με την μετάφραση του Φάουστ) και συγγραφικές βουτιές. / Εκδ. Πατάκη, 2005, [Η κουζίνα του συγγραφέα, 5], 197 σελ. συν 12σέλιδο φωτογραφιών.