Λιστεία!
Πέτρος Δραγουμάνος - Κατάλογος Ελληνικής Δισκογραφίας 1950 - 2007.
Οι ελληνικοί δίσκοι που κυκλοφόρησαν στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
It's a dirty job but...
Το όνομα του Πέτρου Δραγουμάνου είναι εδώ και χρόνια ταυτόσημο με την καταγραφή και την καταλογογράφηση του αχανούς σύμπαντος της ελληνικής δισκογραφίας. Σε κάθε πολιτισμικό γαλαξία υπάρχει συνήθως κι ένας μοναχικός καταγραφέας που κάνει ακριβώς αυτή την λεπτολογική, εξουθενωτική δουλειά (όπως ακριβώς συνέβαινε - τηρουμένων των αναλογιών και των διαφορών - και στην περίπτωση του εκδοτικού χώρου με τον Κώστα Βουκελάτο και το περιοδικό Ιχνευτής). Αυτός ο ένας θα επενδύσει όλη του την ενέργεια ζωή στην συγκέντρωση των στοιχείων ώστε να έχουμε εμείς οι υπόλοιποι αυτό το δισκογραφικό αλμανάκ πανέτοιμο για κάθε απάντηση, αναφορά κι ανατρέξιμο. Όπως ακριβώς συμβαίνει με τους λεξικογράφους, τους εγκυκλοπαιδιστές, τους στατιστικολόγους. Στην ουσία ο δημιουργός ενός τέτοιου οδηγού -τυφλοσούρτη - λιστολογίου έχει στοιχεία απ' όλους τους παραπάνω συν κάτι ακόμα: ένα αγριεμένο μεράκι. Κι η δουλειά συνεχίζεται μέχρι σήμερα, καλύπτοντας ολόκληρη την τελευταία 60ετία.
Λημματοποίηση ενός σύμπαντος!
Πώς όμως μπορεί να οργανωθεί ένα τόσο αχανές υλικό χωρίς να χρειαστεί μια ολόκληρη βιβλιοθήκη; Πώς μπορούν να συμπιεστούν σ' έναν μόνο τόμο οι αμέτρητοι δίσκοι μιας ολόκληρης εθνικής μουσικής με όλα τους τα στοιχεία; Με ένα "κωδικοποιημένο" σύστημα με σύμβολα και αριθμούς, πανεύκολο στην κατανόηση και λειτουργικότατο στη χρήση. Στο λήμμα κάθε ονόματος (που, εννοείται, παρατίθεται με απόλυτη αλφαβητική σειρά) υποδεικνύονται κάποια στοιχειώδη βιογραφικά στοιχεία, πληροφορίες αν και σε ποιο συγκρότημα υπήρξε μέλος και πότε, συνεργασίες κλπ. Με διάφορα σύμβολα δηλώνεται αν πρόκειται για προσωπικό δίσκο καλλιτέχνη, επανέκδοση κλπ. και στην επόμενη γραμμή ξεκινούν οι στήλες. Η πρώτη γράφει το έτος και το μήνα κυκλοφορίας του δίσκου. Η δεύτερη συνδυάζει κωδικούς αριθμούς για το είδος της συμμετοχής του καλλιτέχνη (τραγουδιστής, συνθέτης, στιχουργός, συνδυασμοί των παραπάνω, διευθυντής ορχήστρας, σολίστ, διευθυντής χορωδίας).
Μια άλλη σειρά γραμμάτων υποδηλώνει τις ιδιαίτερες ιδιότητες των ονομάτων (ενορχηστρωτής, ψάλτης, αφηγητής, λογοτέχνης, πολιτικός) και άλλες μορφές εμπλοκής (ντουέτο, επιμέλεια δίσκου, απαγγελία στίχων, συγκρότημα, κείμενο, χορωδία). Ένα δεύτερο ψηφίο δείχνει τον αριθμό τραγουδιών όπου συμμετέχει ο καλλιτέχνης, ένα τρίτο εξειδικεύει σε εκκλησιαστικούς ύμνους, τροπάρια, instrumental, τραγούδια από κινηματογραφικές ταινίες, ζωντανή ηχογράφηση, soundtrack, προέλευση από τηλεοπτική σειρά, μουσική και τραγούδια από θεατρική παράσταση, παιδικό δίσκο, συλλογή τραγουδιών (best of/ greatest hits), ανάγνωση ποιημάτων ή κειμένων. Αναφέρονται, τέλος, οι συμμετοχές άλλων καλλιτεχνών, αν ο δίσκος κυκλοφόρησε και σε άλλη χώρα και, βέβαια, στο δεξί άκρο της σειράς, η εταιρεία κυκλοφορίας, ο κωδικός αριθμός και το είδος του δίσκου (LP, CD, CS, 45, mini, maxi κλπ.).
Βουτάμε;
Πέρα από την αυτονόητη χρησιμότητα ενός τέτοιου έργου, το ξεφύλλισμα υπόσχεται και άλλες υπογειότερες απολαύσεις, όπως ακριβώς συμβαίνει και με κάθε είδους λίστα - και πόσο μάλλον όταν αυτή η λίστα ξεπερνάει τις χίλιες σελίδες. Είναι αλλιώς να προσπαθείς να θυμηθείς κι αλλιώς να έχεις μπροστά σου κάθε υπαρκτή κυκλοφορία. Φυλλομετράς τις σελίδες και θυμάσαι δίσκους, ονόματα, συνεργασίες, εταιρείες, τραγούδια. Αν δεν θυμάσαι, γνωρίζεις, συνδυάζεις, διαπιστώνεις. Είναι πάμπολλες οι περιπτώσεις που τώρα αποτιμώ, εκτιμώ ή κρίνω διαφορετικά, ανιχνεύοντας επιρροές από και προς όλες τις πλευρές (πάντα σε σχέση με τη μουσική του προσωπικού γούστου) αλλά και πρωτοπορίες και πρωτιές. Κι αν για την κάθε μη ελληνική μουσική το διαδίκτυο περιλαμβάνει ολοένα και περισσότερα σάιτ που προσφέρουν τέτοια πλήρη συλλογικά έργα, για την ελληνικής προέλευσης μουσική δεν υπάρχει σχεδόν τίποτα. Μόνο διάσπαρτες γενναίες προσπάθειες που καλύπτουν μικρά υποσύνολα. Σχεδόν πάντα όμως οι δισκογραφίες παρουσιάζονται, όταν παρουσιάζονται, με πολλά λάθη και παραλείψεις.
Λιστεία!
Ο καθένας εδώ μπορεί να φτιάξει τη δική του συστηματοποιημένη λίστα, για παράδειγμα, με τους δισκογραφημένους ποιητές (είτε ως μελοποιήσεις, είτε ως προσωπικές απαγγελίες, είτε ως στιχουργήσεις): Φώτης Αγγουλές, Ρούλα Αλαβέρα, Τηλέμαχος Αλαβέρας, Έλλη Αλεξίου, Ελένη Βακαλό, Γιώργος Θέμελης, Ζωή Καρέλλη, Νίκος Καρούζος, Κώστας Καρυωτάκης, Τάσος Λειβαδίτης και άλλοι. Διαπιστώνω άγνωστες συμμετοχές και σύγχρονων λογοτεχνών (Φίλιππος Δρακονταειδής, Μάρω Βαμβουνάκη) αλλά και τον δίσκο του πρόωρα χαμένου τουμπίστα Γιάννη Ζουγανέλη (1989). Οι στιχουργοί αποτελούν άλλο μεγάλο κεφάλαιο, όπου επιτέλους συστηματοποιώ τα σύνολα του Νίκου Γκάτσου, του Θοδωρή Γκόνη, του Άρη Δαβαράκη και βεβαιώνομαι πως ο Ευγένιος Αρανίτσης δεν στιχούργησε άλλους δίσκους εκτός από τους δυο αλησμόνητους του Βασίλη Λέκκα.
Οι δισκογραφημένοι ηθοποιοί είναι μια άλλη μεγάλη ενδιαφέρουσα περίπτωση. Από τους παλαιότερους κινηματογραφικούς και τηλεοπτικούς (Θανάσης Βέγγος, Σπεράντζα Βρανά, Κώστας Βουτσάς, Κούλα Αγαγιώτου, Μανώλης Δεστούνης, Βαγγέλης Βουλγαρίδης, Ελένη Ανουσάκη), μέχρι τις φουρνιές του '70 (Γωγώ Ατζολετάκη, Νίκος Δαδινόπουλος, Κάτια Αθανασίου, Μαρία Αλιφέρη) και του '80 (Χρήστος Βαλαβανίδης, Ρένα Παγκράτη, Στάθης Ψάλτης). Μια άλλη λίστα φτιάχνω με τους κατεξοχήν ηθοποιούς του θεάτρου (από τους Μάνο Κατράκη, Αντιγόνη Βαλάκου, Νίκο Βασταρδή, Κώστα Αρζόγλου, Μαίρη Αρώνη μέχρι τους Βέρα Ζαβιτσιάνου, Γιώργο Λαζάνη, Γιώργος Αρμένη, Εύα Κοταμανίδου, Κώστα Καζάκο, Κάτια Γέρου), εκείνους που διέπρεψαν και στο τραγούδι (Γιώργος Μούτσιος, Γιώργος Μαρίνος, Δώρα Μασκλαβάνου), τον ίδιο τον Κάρολο Κουν.
Λεύκωμα
Όσο γυρίζω τις σελίδες τόσο περισσότερο εισχωρώ στα προσωπική μου δεκαετία του '70, δηλαδή τη δεκαετία της μεγάλης μου βουτιάς στη μουσική. Εδώ ο οδηγός μετατρέπεται σε λεύκωμα των παιδικών, μεταπαιδικών και εφηβικών χρόνων, όπου δοκίμαζα μανιωδώς το κάθε είδος προσπαθώντας ακόμα και να υποδυθώ τον φαν που δεν ήμουν. Έτσι δε γίνεται να μη διατρέξω τη τιτλογραφία όλων όσων υπήρξαν στο σύμπαν αυτό: οι κλασικές μορφές των 70s (Λάκης Αλεξάνδρου, Δώρος Γεωργιάδης, Τέρης Χρυσός, Περικλής και Ξανθή Περράκη, Φίλιππος Νικολάου, Μπέσσυ Αργυράκη), οι μπαλανταδόροι των ύστερων μπουάτ (Κώστας Καράλης, Γιάννης Δημητράς), οι κονφερασιέ των παιδικών και όχι μόνο χορών (Κώστας Βενετσάνος), οι χαλκομανίες της Μανίνας (Χριστίνα, Χριστιάνα, Μαρίνα), οι μοντερνίζοντες διασκεδαστές και διασκευαστές (Λάκης Τζορντανέλι, Γιώργος Κοινούσης, Τζων Τίκης (: Γιάννης Τεκές!)), οι εκλεκτές κυρίες της ελαφρότητας (Γιοβάννα, Τζίνα Σπηλιωτοπούλου) και της βαρύτητας (Κλειώ Δενάρδου, Ελένη Ροδά), οι προ-λάουντζ συνθέτες (Ζακ Μεναχέμ, Ζακ Ιακωβίδης, Νίκος Ιγνατιάδης), ονόματα που σχημάτιζα οι λαμπτήρες στις μαρκίζες: Τζίμης Μακούλης, Μάγια Μελάγια, Μπέμπα Μπλανς.
Το λεύκωμα κιτρινίζει και θυμάμαι τις μικρές διαφημιστικές φωτογραφίες λαϊκών καλλιτεχνών και κέντρων στις εθνικές οδούς: Λευτέρης Μυτιληναίος, Γιάννης Μαργαρίτης, Κώστας Μοναχός, Νίκος Νομικός, Νίκος Δουλάμης, μέχρι και τους Χρήστο Αυγερινό και Γιάννη Ρίζο της δεκαετίας του '90. Κανείς από εκείνους δεν διέψευσε την λαϊκή αξιοπρέπεια κι αυθεντικότητα, με τις οποίες στο τέλος διασταυρώθηκα, έστω και ως νυχτεργάτης σερβιτόρος στα αληθινά λαϊκομάγαζα, στα Αραπάκια της Ιεράς Οδού και σε κάτι κέντρα - παραπήγματα στη Νεοχωρούδα κι όχι φυσικά στα ιλουστρασιόν ψευτοσκυλάδικα με τους υποχρεωτικά ωραίους πισταδόρους. Και στις ακόμα πιο μέσα σελίδες, ξαναθυμάμαι τους μπαλαντέρ του ελαφρού ερωτικού, από τον Δημήτρη Ταμπόση (s/t, 1981), με γερή ιστορία στα 70ς ως τον ...Φράνκο Σιμόνε (Λες να 'ναι αγάπη, 1981) με ελληνικούς στίχους!
Μικτή (ελληνικού) κόσμου
Αλλαγή πυξίδας, νέο ξεφύλλισμα απ' την αρχή, για τις σπάνιες έντεχνες τέχνες εκείνων που δημιούργησαν πραγματικά κάτι εν τη τέχνη (προτού άλλοι κλαψιάρηδες επωμιστούν τον τίτλο και την ιδιότητα), όπως κάποιοι εξαιρετικοί δημιουργοί που εξέφρασαν μια απέραντη μουσικώς "άγραφη" επαρχία (Θανάσης Γκαϊφύλλιας, Βαγγέλης Βέττας) και σκάλισαν παραδόσεις για να φτιάξουν μια σύγχρονη μουσική με όλα μέσα της (Μιχάλης Νικολούδης, Νίκος Γράψας, Γιώργος Καζαντζής, Μανώλης Γαλιάτσος) και άλλοι αξέχαστοι δίσκοι όπως Ο Οδυσσέας στο ποτάμι με την συναστρική συνεργασία των Τάκη Σινόπουλου - Μιχάλη Γρηγορίου - Σαββίνας Γιαννάτου - Βασίλη Λέκκα και Η Μυθολογία του Σαββάτου των Μιχάλη Τρανουδάκη και Γιώργου Χρονά, και ακόμη...
...εκλεκτά ονόματα που κάποια στιγμή χάσαμε τον λογαριασμό δίσκων, τίτλων και συμμετοχών, όπως οι Σαββίνα Γιαννάτου, Γιώτα Βέη, Πέτρος Πανδής, Βασίλης Λέκκας, Ηλίας Λιούγκος, κι άλλοι εκλεκτικότεροι δημιουργοί ή/και ερμηνευτές: ο βαρύτονος και όχι μόνο Σπύρος Σακκάς, η σοπράνο και όχι μόνο Δάφνη Πανουργιά, ο συνθέτης ορατορίων, όπερας, μουσικής δωματίου κ.λπ. Γιώργος Κουμεντάκης, η Αγγελική Ιονάτου, ο Ανδρέας Καρακότας, η αξέχαστη Φλέρυ Νταντωνάκη, οι συν τοις άλλοις συνθέτες θεατρικών παραστάσεων Κώστας Βόμβολος και Ηρακλής Πασχαλίδης, και ακόμη...
....σπουδαίοι συνθέτες σύγχρονοι, με εξαίρετες ηχογραφήσεις (Νίκος Ξυδάκης, Χρήστος Τσιαμούλης, Νίκος Κυπουργός), παλαιότεροι που αθόρυβοι συνεχίζουν μέχρι σήμερα (Χρήστος Λεοντής, Νίκος Μαμαγκάκης), ορισμένοι άπιαστοι και πολύπλευροι (Γιώργος Κουρουπός, Χριστόδουλος Χάλαρης), άλλοι απλώς πολύ αγαπημένοι (Γιώργος Σταυριανός) και βέβαια οι κορυφαίοι της σπάνιας κινηματογραφικής μελωδίας Γιώργος Χατζηνάσιος, Βαγγέλης Πιτσιλαδής και Κώστας Καπνίσης (που ενώ του αποδίδονται πάνω από 100 ταινίες βλέπω εδώ πως έχει κυκλοφορήσει γύρω στους 15 δίσκους κι όχι όλοι σάουντρακς) και...
....εταιρείες με ονόματα - συνθήματα και σφραγίδες μιας εποχής όπως Panivar, Vasipap, Αφοί Φαληρέα, Panvox και βέβαια τα ατέλειωτα ρόστερ της MINOS, COLUMBIA, PHILIPS, LYRA, POLYDOR, POLYGRAM, WEA, EMI, CBS, RCA, SONORA...
Άτακτα Όνειρα
Φυσικά για τους δίσκους της άλλης ευρύτατης επικράτειας του ελληνικού και "ελληνικού" ροκ τα έχουμε πει εδώ δεκάδες φορές και είναι αδύνατο να καταγράψουμε την κάθε μνήμη που ηλεκτρίζουν δεκάδες ονόματα - άλλωστε όλα αυτά για μας δεν είναι απλώς παρελθόν αλλά βρίσκουν τη συνέχειά τους στο παρόν. Δεν μπορώ όμως να μην χαρώ με την - επιτέλους - αναφορά του υπέροχου δίσκου της ουρανοκατέβατης Ariadne Mackinnon Andrew στο Naughty Dreams (1981). Ακόμα μια περίπτωση όπου οι σχεδόν ανύπαρκτες διαδικτυακές αναφορές με έκαναν να πιστεύω πως τόσα χρόνια την είχα ονειρευτεί!
Σήματα Κατατεθέντα
Ευεργέτημα βέβαια αποτελούν και οι πλήρεις δισκογραφίες που δεν υπήρχε περίπτωση να τις βρούμε συγκεντρωμένες με εξαντλητική σειρά και όλα τα στοιχεία εν πλήρη παρατάξει (δεκασέλιδη του Μίκη Θεοδωράκη, εξασέλιδη του Μάνου Χατζιδάκι, εξίσου πολυσέλιδες της Μαρίας Κάλλας, του Σταύρου Ξαρχάκου, του Γιάννη Μαρκόπουλου, του Γιώργου Χατζηνάσιου, του Βαγγέλη Παπαθανασίου.
Εδώ βρίσκονται και όλα τα άλλα είδη που δεν είναι απλώς είδη αλλά κόσμοι ολόκληροι με τους οποίους διασταυρωθήκαμε χωρίς να μείνουμε, προτιμήσαμε παραμονή κι όχι διαμονή, αλλά όσο κράτησε ή κρατάει μάς γεμίζει όσο θέλουμε: οι βυζαντινοί (από τον κλασικό Σίμωνα Καρά μέχρι τον σύγχρονο ψάλτη Ιωάννη Δαμαρλάκη), οι παραδοσιακοί (το ούτι του Νίκου Σαραγούδα, το κλαρίνο του Πετρολούκα Χαλκιά, το βιολί των πανηγυριών του Γιώργου Κόρου, οι άγνωστοι χάλκινοι αλλά και οι αδελφοί Σαλέα), ο ανεξάντλητος κρητικός πλούτος - οι Ξυλούρηδες (παλιοί αλλά και εκλεκτοί επίγονοι: Νίκη, Γιώργης, Γιάννης), οι διάφοροι Σταυρακάκηδες (Γιώργης, Μήτσος, Μιχάλης, Νίκος), ο Χαράλαμπος Γαργαντουράκης, ο Βασίλης Σκουλάς -, οι τζαζίστες, από τον Γιώργο Τρανταλίδη και τους Sphinx ως τον Σάκη Παπαδημητρίου και τον Φλώρο Φλωρίδη, οι δημιουργοί όπερας και θρησκευτικών έργων (Γιώργος Μπουφίδης), οι "μια κατηγορία μόνοι τους", όπως ο Μιχάλης Σιγανίδης (που με τον Θοδωρή Ρέλλο έβγαλαν Το πρωί και το βράδυ, απίστευτη σαχτουρική τζαζ μελοποίηση, του κόσμου οι χορωδίες και βέβαια όλοι οι ρεμπέτες του ντουνιά κι όλοι του '60 οι (ποπ, ροκ κι ό,τι άλλο) εκδρομείς.
Υπογραφή
Ο Πέτρος Δραγουμάνος (Αθήνα, 1952) ξεκίνησε την εξαντλητική καταγραφή της ελληνικής δισκογραφίας ερασιτεχνικά, από το 1985, προτού εξελιχθεί σε επαγγελματική ενασχόληση και εμμονή. Όπως αναφέρει ο ίδιος στον πρόλογο, το έργο του παραμένει πάντα ανοιχτό σε παρατηρήσεις, συμπληρώσεις, διορθώσεις, από τους ίδιους τους εμπλεκόμενους ή και οποιονδήποτε άλλο γνώστη. Ασχολείται με τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές από το 1977, με την διδασκαλία μαθηματικών στην Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση από το 1979 και με την διεύθυνση του musiconline.gr από το 2007. Συνεργάστηκε και συνεργάζεται με μεγάλο κομμάτι του τύπου, έντυπου καθημερινού αλλά και μηνιαίου μουσικού.
Η έκτη έκδοση του βιβλίου (Αθήνα, 2007) έχει 1280 σελίδες. Εννοείται βέβαια πως το υλικό κυκλοφορεί και σε dvd, ενημερωμένο μέχρι ...χθες (Οκτώβριο του 2001), με περισσότερες δυνατότητες παρουσίασης, π.χ. πεδίο αναζήτησης για όλα τα προαναφερθέντα στοιχεία (όνομα οποιασδήποτε ιδιότητας, τίτλος, κ.λπ.), αλφαβητική ή χρονολογική κατάταξη της δισκογραφίας ενός προσώπου, μιας εταιρίας, ενός label, εμφάνιση όλων των δίσκων που κυκλοφόρησαν συγκεκριμένο έτος κ.ά. Μπορεί κανείς να τα παραγγείλει από τον ίδιο τον Π.Δ. στο ηλεκτρονικό του επισκεπτήριο: madakos@hol.gr. Προηγούμενες έντυπες εκδόσεις: 1992, 1994, 1996, 1997, 2000, προηγούμενες ηλεκτρονικές: 1992, 2003, 2005.
Στις φωτογραφίες, τα εξώφυλλα των Bicycle (του Θόδωρου Παπαντίνα, μιας μοναδικής περίπτωσης του ελληνικού ροκ), των Sphinx του ακούραστου Γιώργου Τρανταλίδη, των Apocalypsis του δαιμόνιου Γιάννη Παλαμίδα, το Πρωί + Βράδυ των Σιγανίδη - Ρέλλου - Σαχτούρη, της περίφημης Αριάδνης.
