22ο (Σπιτικό) Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης

Το έκρυβα επιμελώς από τους σινεφίλ φίλους και φίλες μου, αλλά, πλέον, θα το μαρτυρήσω. Τα τελευταία χρόνια απολαμβάνω περισσότερο το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης (ΦΝΘ) από τον πατέρα του το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης (ΦΚΘ). Το ξέρω, είμαι ανεκδιήγητος, αλλά τουλάχιστον ειλικρινής.

Δεν ξέρω τι «έφταιξε» στην πορεία. Ίσως βελτιώνονται τα ντοκιμαντέρ, ίσως έχω στερητικό σύνδρομο από την επιστημονική έρευνα και ψάχνω δόσεις τεκμηρίωσης στην τέχνη, πάντως οι δέκα μέρες που διαρκεί το ΦΝΘ μπορώ να πω πως είναι από τις πιο αγαπημένες μου όλης της χρονιάς. Κάθε άνοιξη μελετώ ενδελεχώς το πρόγραμμα, βλέπω τα trailer, επιλέγω προσεχτικά καμιά 20αρια ταινίες και τελικά βλέπω… 5-6. Λίγο η δουλειά, λίγο οι καθημερινές υποχρεώσεις, λίγο η κούραση της ημέρας, δύσκολα καταφέρνω να βρεθώ περισσότερες φορές σε κάποια φεστιβαλική αίθουσα. Φέτος, σημείωσα πάλι 20 αλλά είδα… περισσότερες!

Στα 22α γενέθλιά του η διοίκηση του ΦΝΘ έπρεπε να πάρει μια μεγάλη απόφαση. Είτε να ακυρώσει το αναβληθέν, λόγω πανδημίας, φεστιβάλ, είτε να το πραγματοποιήσει online. Ευτυχώς, για όλους μας, διάλεξε το δεύτερο. Ανάλογα έπραξαν και άλλα μεγάλα φεστιβάλ ντοκιμαντέρ του εξωτερικού όπως το Hot Docs του Καναδά, το Visions du Réel της Ελβετίας, το Sunny Side of the Doc της Γαλλίας, το CPH: Dox της Δανίας κ.ά. Να σημειώσουμε πως πριν λίγα χρόνια το ΦΝΘ είχε μπει από το φεστιβάλ κινηματογράφου Raindance, στη λίστα με τα 10 καλύτερα φεστιβάλ ντοκιμαντέρ παγκοσμίως.

Μετά την πρώτη έκπληξη της διαδικτυακής διεξαγωγής, ήρθε μια ακόμα και μάλιστα μεγαλύτερη. Όχι μόνο θα βλέπαμε τις ταινίες από το σπίτι μας, αλλά θα τις βλέπαμε και δωρεάν! Το Φεστιβάλ πρόσφερε 400 θεάσεις για κάθε ταινία (στην πορεία προστέθηκαν άλλες 100 για τις βραβευμένες) αποκλειστικά για χρήστες που βρίσκονται στην Ελλάδα. Επίσης, για να είναι και λίγο διαδραστική η εμπειρία, οργανώθηκαν ζωντανές ανοιχτές συζητήσεις στο κανάλι του Φεστιβάλ στο YouTube. Δημιουργήθηκε μια πλατφόρμα για τα ντοκιμαντέρ που ήταν εξαιρετική, απλή και λειτουργική. Τέλος, το προσωπικό ήταν διαθέσιμο σε πραγματικό χρόνο να απαντήσει στις ερωτήσεις σου (έγραψα κάτι και μου απάντησαν άμεσα και έγκυρα). Η αποδοχή του κόσμου ήταν εντυπωσιακή. Σύμφωνα με ανακοίνωση του Φεστιβάλ, 167 ταινίες (από τις 210) έγιναν sold out και δόθηκαν 82.686 δωρεάν εισιτήρια! Αξίζουν, σίγουρα, συγχαρητήρια στους ιθύνοντες για τη διοργάνωση.

Και τίθεται τώρα το κομβικό ερώτημα. Τι γίνονται όλα αυτά τα καταπληκτικά ντοκιμαντέρ που δεν καταφέρνουμε να δούμε; Η απάντηση είναι πως χάνονται για πάντα. Σχεδόν για όλα δεν υπάρχει καμία πιθανότητα να τα πετύχεις κάπου. Οπότε ή ήσουν τυχερός και σε βόλευε η προβολή ή αποχαιρετάς για μια ζωή την ταινία. Και τι έγινε θα πει κάποιος; Έχασες ένα φιλμάκι που ήθελες να δεις. Σιγά! Προφανώς, δεν χάθηκε ο κόσμος, αλλά είναι κρίμα. Η ταινία επιλέχτηκε, μπήκε στο πρόγραμμα του Φεστιβάλ, η μετάφραση έχει γίνει, γιατί να μην μπορούμε να τη δούμε και μετά τη λήξη του;

Νομίζω τώρα που υπάρχει η πλατφόρμα και η τεχνογνωσία, το Φεστιβάλ μπορεί να κάνει το επόμενο βήμα εξέλιξής του. Με ένα φτηνό (ή σε μερικές ταινίες δωρεάν) εισιτήριο να δίνει τη δυνατότητα σε όσους θέλουν να δουν επιλεγμένα ντοκιμαντέρ από την τελευταία αλλά και τις προηγούμενες διοργανώσεις του. Όλοι θα βγουν κερδισμένοι. Και οι δημιουργοί και οι θεατές και σίγουρα το Φεστιβάλ που θα μεγαλώσει τον κύκλο εργασιών του. Μια πρακτική που κάνουν μερικά από τα καλύτερα φεστιβάλ ντοκιμαντέρ του εξωτερικού, όπως το ολλανδικό IDFA (420 δωρεάν ταινίες και 580 για ενοικίαση) και το βρετανικό Sheffield Doc/Fest (μέσω άλλων πλατφορμών). Ήδη το ΦΚΘ, έκανε την αρχή και παρείχε δωρεάν, μέσα στην περίοδο της καραντίνας, επιλεγμένες ελληνικές ταινίες από την τελευταία του διοργάνωση, μέσω της διεθνούς πλατφόρμας Festival Scope.

Όμως, δεν ξεχνιόμαστε. Το φεστιβάλ, όπως και κάθε ανάλογη διοργάνωση δεν είναι μόνο οι ταινίες. Είναι οι γνωριμίες, οι συμφωνίες που κλείνονται, τα masterclass, η αναμονή στην ουρά, το τρέξιμο από τη μια προβολή στην άλλη, το ψάξιμο για μια καλή θέση στην αίθουσα (εντάξει, καμιά φορά στα σκαλάκια), ο ενδιάμεσος καφές, οι εκθέσεις, οι συναυλίες, οι συζητήσεις με τους σκηνοθέτες, το βραδινό τσίπουρο, η τελετή λήξης, η τυχαία συνάντηση με τη φίλη σου που είχες να δεις από τα φοιτητικά χρόνια. Και αυτό δεν μπορεί να αντικατασταθεί με τη διαδικτυακή μορφή του.

Πριν 20 χρόνια η μουσική βιομηχανία αντιμετώπισε το Napster ως εχθρό. Ήταν μεγάλο λάθος των στελεχών της να επιτεθούν στη νέα τεχνολογία που ανέδυε και να τη θεωρήσουν αντίπαλο. Τους πήρε 15 χρόνια για ν’ αρχίζουν να ανακάμπτουν οικονομικά. Εν έτη 2020, οι ψηφιακές πλατφόρμες δεν αποτελούν αντίπαλο των φεστιβάλ, αλλά σύμμαχο.

Για το τέλος, 5+1 προτάσεις από τις ταινίες του 22ου ΦΝΘ (για μελλοντικές προβολές…)

White Riot
Μια εμπεριστατωμένη καταγραφή του κινήματος Rock Against Racism (RAR), που αποτέλεσε ένα ανάχωμα στη ραγδαία άνοδο του Εθνικού Μετώπου τη δεκαετία του ’70 στη Μεγάλη Βρετανία. Πολύ καλά γυρισμένο και με μαρτυρίες των πρωταγωνιστών, μας μεταφέρει το κλίμα και την ένταση της εποχής. Μοναδική παράληψη, η παντελής έλλειψη αναφοράς στον Patrick Fitzgerald και στην περιπετειώδη εμφάνισή του, στη μεγαλειώδη συναυλία του RAR στο Λονδίνο το 1978.

The Quiet One
Μέσα στον φρενήρη ρυθμό της ζωής των Rolling Stones, υπήρξε ως αντίβαρο ο μπασίστας τους Bill Wyman. Ένα ιδιαίτερο ντοκιμαντέρ με την κάμερα να κινείται ήρεμα στο ησυχαστήριο και προσωπικό του μουσείο με αντικείμενα που συνέλεξε από όλα αυτά τα χρόνια. Ταπεινός, ήρεμος και συγκινητικός διηγείται την ιστορία της ζωής του.

Slow News
Μετά το Slow Food ήρθε το Slow News. Ένα κίνημα δημοσιογράφων ενάντια στην αλόγιστη κατανάλωση ανούσιων και επιφανειακών ειδήσεων του διαδικτύου. Με συνεντεύξεις από δημογραφικές ομάδες απ’ όλο τον κόσμο μας δείχνει την υγιή πλευρά της ενημέρωσης.

King of the Cruise
Ένας μοναχικός Βαρόνος από την Σκωτία, που προσπαθεί να καλύψει την κενή του ζωή, συμμετέχοντας σε κρουαζιέρες και κάνοντας εφήμερες γνωριμίες με ανθρώπους εντελώς διαφορετικούς από αυτόν. Ή μήπως όχι;

Shut Up, Little Man - An Audio Misadventure
Αγνοούσα πλήρως αυτή την καταπληκτική ιστορία. Βρισκόμαστε στο 1987 και δυο μεθυσμένοι μεσήλικες αλληλοβρίζονται συνεχώς στο μικρό διαμέρισμά τους, κάνοντας τους νεαρούς γείτονες να τους ηχογραφήσουν. Οι κασέτες κυκλοφορούν από χέρι σε χέρι, εμπνέουν δημιουργούς κόμικς, θεατρικών παραστάσεων και τραγουδιστές και γίνονται σημείο αναφοράς για την underground σκηνή των ΗΠΑ. Οι ρίζες από το «Σπιρτόκουτο» του Γιάννη Οικονομίδη, βρίσκονται εδώ.

Learning to Skateboard in a Warzone (If You’re a Girl)
Η καθημερινότητα για τα κορίτσια στο Αφγανιστάν δεν είναι όπως στη Δύση. Ακόμα και να καταφέρουν να πάνε στο σχολείο είναι επιτυχία. Ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα τους μαθαίνει εκτός από γράμματα και… σκέιτμπορντ! Ένα παιχνίδι της «διαβολικής» Δύσης έρχεται να βάλει ένα πλατύ χαμόγελο στο πρόσωπό τους.