42ο ΦΚΘ : Νέος αργεντίνικος κινηματογράφος

Το σινεμά της Αργεντινής διήνυσε ήδη μια πολύ ανθοφορούσα δεκαετία. Πολλοί νέοι δημιουργοί ξεπετάχτηκαν, κυρίως μέσα από τις τάξεις της κρατικής σχολής κινηματογράφου, του διάσημου πια Univesidad Del Cine, που άρχισε να λειτουργεί το 1991. Η νέα αυτή φουρνιά σκηνοθετών και σεναριογράφων, πάτησε γερά πάνω σε μια ανοιχτόμυαλη και ριζοσπαστική κινηματογραφική παιδεία και μπόρεσε να σπάσει τα παραδοσιακά στεγανά της μέχρι τότε τοπικής κινηματογραφίας, που παρέπαιε ήδη εμπορικά και αισθητικά. Με φρέσκιες ιδέες, μπόλικη όρεξη και σκληρή δουλειά, κατόρθωσαν να χαράξουν δικές τους πορείες, έξω από τα στερεότυπα και σε πείσμα των κλασικών θεμάτων και μεθόδων.

Η ηθελημένη τους άρνηση να βαδίσουν ξανά στις πεπατημένες οδούς, τους έβγαλε σε μονοπάτια προσωπικά. Κατόρθωσαν να πιάσουν τον παλμό του φοιτητόκοσμου, αλλά και να επιβάλλουν μια νέα καλλιτεχνική άποψη και ματιά, που έγινε αισθητικά δεκτή σε παγκόσμια κλίμακα. Κέρδισαν έτσι με το σπαθί τους, τον χαρακτήρα του νέου κύματος στα κινηματογραφικά δεδομένα της χώρας, διατηρώντας παράλληλα και ατομικά την προσωπική τους γραφή.

Η ταινία που σηματοδότησε την άνθιση αυτή είναι το "Rapado" (Close Cut, 1993) του Martin Rejtman. Χρειάστηκαν δηλαδή μόλις δύο χρόνια λειτουργίας του Univesidad Del Cine για να φανούν οι πρώτοι καρποί. Στα χρόνια που ακολούθησαν, το νέο αυτό κύμα σάρωσε την χώρα αλλά και τα διεθνή φεστιβάλ. Το Μπουένος Άιρες απέκτησε το δικό του διεθνές φεστιβάλ ανεξάρτητου σινεμά, θεσμός που αποτέλεσε και το εφαλτήριο όλων των νέων δημιουργών. Παράλληλα το πανεπιστήμιο χρηματοδότησε αρκετές νέες παραγωγές και συνέβαλε στην προώθησή τους και ταυτόχρονα στην δημιουργία ενός διαφορετικού κινηματογραφόφιλου κοινού. Μην ξεχνάμε άλλωστε, πως η δύναμη μιας ταινίας είναι οι θεατές της.

"Γύρισα την πρώτη μου ταινία, το Rapado, με χρήματα που πήρα απ' το φεστιβάλ του Ρότερνταμ για να γράψω ένα σενάριο. Τα λεφτά που παίρνει κάποιος στην Ευρώπη για την πρώτη μορφή σεναρίου, αρκούν για μια πλήρη κινηματογραφική παραγωγή στην Αργεντινή. Η έλλειψη ρευστού δεν είναι αρετή, αλλά συσπειρώνει τις σκέψεις και τις δυνάμεις σου σε κάποιες αφηγηματικές λύσεις που ελαχιστοποιούν το μπάτζετ της ταινίας. Οι γιαπωνέζοι σκηνοθέτες συμφωνούν με μας, όταν λένε πως οι κινηματογραφικές σχολές λειτουργούν ως φυτώριο και προθάλαμος για τους επαγγελματίες. (Γιατί εμείς τι λέμε τόσα χρόνια; Που είναι αυτή η ρημάδα η ελληνική ακαδημία κινηματογράφου;) Το Μπουένος Άιρες διαθέτει σήμερα 15 τέτοιες σχολές, αριθμός υπερβολικός, που εμπνέει όμως περισσότερους ανθρώπους στην κατασκευή ταινιών". Έτσι έφη ο Μάρτιν Ρέιτμαν.

Το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, συνεπές στην προσπάθειά του να μας ταξιδέψει σε νέους κόσμους, παρουσιάζει ένα αφιέρωμα σε 17 σκηνοθέτες, με 16 συνολικά ταινίες, που καλύπτουν το διάστημα 1995-2001. Το Univesidad Del Cine συμμετέχει με μια συνολική δουλειά του κινηματογραφικού τμήματος, προεξάρχοντος του καθηγητή Γκουστάβο Μοσκέρα, που φέρει τον τίτλο "Μέμπιους" (Moebius, 1996). Πρόκειται για μια παραβολή-στοχασμό πάνω στην σύγχρονη Αργεντινή. Ένα τρένο με 30 επιβάτες (η χώρα) χάνεται στα υπόγεια τούνελ της πρωτεύουσας (το σκότος της δικτατορίας;). Ένας ερευνητής και συλλέκτης χαρτών (η διανόηση;), αναλαμβάνει την υπόθεση. Ένα μικρό κοριτσάκι (η αντίσταση;) του δίνει μια αναπάντεχη άκρη του μίτου. Αυτός βλέπει το χάρο με τα μάτια του αλλά δέχεται και μια 'άνωθεν' αποκάλυψη.

Οι "Δύσκολοι καιροί" (Mala epoca, 1998) είναι άλλη μια συλλογική δουλειά τεσσάρων φοιτητών, που σκηνοθετούν τέσσερις ιστορίες που συμβαίνουν την ίδια μέρα και την ίδια στιγμή, πειραματιζόμενοι με τις φόρμες και απορρίπτοντες τις νόρμες. Ο Μάρτιν Ρέιτμαν εκπροσωπείται με μια νεώτερη δουλειά του, την πικρή κωμωδία "Σίλβια Πριέτο" (Silvia Prieto, 1999), που έθεσε το τελευταίο λιθαράκι στη ανεξαρτησία της νέας γενιάς δημιουργών από ένα ακούσια ένοχο παρελθόν. Η ηρωίδα του τίτλου περνάει μια κρίση ταυτότητας κι αποφασίζει, στα 27 της, ν' αλλάξει ζωή άρδην. Δοκιμάζει νέες κατευθύνσεις, ώσπου ανακαλύπτει μια δεύτερη Σίλβια Πριέτο, καταλαμβάνεται από μια παράξενη ψύχωση και οδηγείται στον επαναπροσδιορισμό του ίδιου της του εαυτού.

Το παρόν θα δώσει και ο Pablo Trapero με δυο ταινίες. Η πρώτη είναι ο περίφημος "Κόσμος-γερανός" (Mundo grua, 1999), που είχε διαγωνιστεί στο προπέρσινο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, αλλά επιβραβεύτηκε μόνο απ' το κοινό (αν δεν με απατά η μνήμη μου). Μια ποιητική δημιουργία που σφύζει από ρεαλισμό, με έξοχη φωτογραφία και φρεσκάδα που καθηλώνει. Θα δούμε ακόμα και τα "Παζαρέματα" (Negocios, 1995), παλιότερη και μικρότερη σε διάρκεια, όπου δίνει τα πρώτα του δείγματα γραφής. Άλλη μια διάσημη συμμετέχουσα είναι η Λουκρέσια Μαρτέλ της οποίας "Ο βάλτος" (La cienaga, 2001) θα προβληθεί εκτός συναγωνισμού, μετά το θρίαμβό της στη φετινή Μπερλινάλε. Εδώ θα δούμε και μια μικρή της ταινιούλα, τον "Νεκρό βασιλιά" (Rey muerto, 1996).

Ο Israel Andrian Caetano αντιπροσωπεύεται με τρεις ταινίες. Την μεσαίου μήκους "Έκφραση του πόθου" (La expresion del deseo, 1998), την "Βολιβία" (Bolivia, 2001) της οικονομικής μετανάστευσης, και την μεγάλη εισπρακτική επιτυχία "Πίτσα, μπύρα και τσιγαράκια" (Pizza, bira, faso, 1997), σε συνεργασία με τον Bruno Stagnaro. Ο Καετάνο είναι γεννημένος στο Μοντεβιδέο και μεγαλωμένος στο Μπουένος Άιρες, γεγονός που δίνει διπλή διαφορετικότητα στη ματιά του. Η τελευταία αυτή ταινία πήρε βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου και βραβείο καλύτερου λατινο-αμερικάνικου φιλμ στο φεστιβάλ Mar Del Plata το 1997.

Ο Fabian Bielinsky είναι ένας άνθρωπος που ασχολείται με το σινεμά από τα 13 του χρόνια. Οι "Εννέα βασίλισσες" (Nueve reinas, 2000) είναι η πρώτη του ταινία, που συνδυάζει την αστυνομική πλοκή και τις ίντριγκες του Μάμετ με την αγωνία και τις πολλαπλές ανατροπές του Χίτσκοκ. Συναρπαστική, πληθωρική, με έξοχες ερμηνείες και καλοστημένες εκπλήξεις. Μεγάλη επιτυχία στις τοπικές αίθουσες. Και μια ενδιαφέρουσα διαπίστωση: ακόμη και στον υπόκοσμο, ο καθείς παίρνει ότι του αξίζει.

Ταξίδι στην τραχιά ενδοχώρα είναι ο "Χειμώνας, μαύρα χάλια" (Invierno mala vida, 1997) του Gregorio Cramer, αλλά και η "Ελευθερία" (La libertad, 2001) του Lisandro Alonso. Μέσα από την ριζοσπαστική τους, ανεπιτήδευτη, κινηματογράφηση φτάνουν σε νέα πεδία ρεαλισμού και εκφραστικότητας. Το "Μόνο για σήμερα" (Solo pro hoy, 2000) είναι μια σύγχρονη, αστική, δραματική κωμωδία. "Ο φόβος του πάθους" (En sur de una pasion, 2000) βλέπει χωρίς παρωπίδες σχέσεις εκτός των ορίων και παρεκτρέπεται ακολουθώντας τον πόθο. Το "Σάββατο" παρακολουθεί τους ελάχιστους κατοίκους του έρημου Μπουένος Άιρες. Ενώ "Το ηφαίστειο της ζωής" (La fe del volcan, 2001) έχει έντονο πολιτικό περιεχόμενο και αποδίδει την αλλοπρόσαλλη τωρινή πολιτική κρίση στο ένοχο παρελθόν.

Πολλές πρώτες ταινίες, πολυμορφία στα εκφραστικά μέσα, ελεύθεροι πειραματισμοί κι αυτοσχεδιασμοί, άγνωστες ατραποί, καλλιτεχνικές αναζητήσεις, ρεαλισμός και όνειρα. Απ' όλα διαθέτει αυτός ο κατάφορτος μπαξές. Σκηνοθέτες-οραματιστές, με ηλικίες από 25 μέχρι 40, προσγειωμένοι και καταρτισμένοι, με μεγάλη φαντασία και νέες ιδέες. Δείτε όλα τα στοιχεία που λείπουν από τους δικούς μας δημιουργούς, κάντε τα συν-περάσματά σας και βγάλτε τα συμπεράσματά σας.

Οι ταινίες του αφιερώματος στον νέο αργεντίνικο κινηματογράφο
Παζαρέματα (Negocios, 1995, 17') Pablo Trapero
Νεκρός βασιλιάς (Rey muerto, 1996, 13') Lucrecia Martel
Μέμπιους (Moebius, 1996, 88') συλλογική δουλειά των σπουδαστών της πανεπιστημιακής σχολής κιν/φου
Χειμώνας, μαύρα χάλια (Invierno mala vida, 1997, 84') Gregorio Cramer
Πίτσα, μπύρα και τσιγαράκια (Pizza, bira, faso, 1997, 90') Bruno Stagnaro & Israel Andrian Caetano
Έκφραση του πόθου (La expresion del deseo, 1998, 35') Israel Andrian Caetano
Δύσκολοι καιροί (Mala epoca, 1998, 110') Mariano Da Rossa, Nicolas Saad, Rodrigo Moreno, Salvador Roselli
Σίλβια Πριέτο (Silvia Prieto, 1999, 92') Martin Rejtman
Κόσμος-γερανός (Mundo grua, 1999, 90') Pablo Trapero
Ο φόβος του πάθους (En sur de una pasion, 2000, 90') Cristina Fasulino

Μόνο για σήμερα (Solo pro hoy, 2000, 100') Ariel Rotter
Εννέα βασίλισσες (Nueve reinas, 2000, 115') Fabian Bielinsky
Το ηφαίστειο της ζωής (La fe del volcan, 2001, 85') Ana Pollak
Ελευθερία (La libertad, 2001, 73') Lisandro Alonso
Σάββατο (Sabado, 2001, 72') Juan Villegas
Βολιβία (Bolivia, 2001, 75') Israel Andrian Caetano

Εκτός συναγωνισμού
Ο βάλτος (La cienaga, 2001, Argentina/Spain, 102') Lucrecia Martel

Σκιές στη Νύχτα
Βαγόνι καπνιστών (Vagon fumador, 2001, Argentina, 87') Veronica Chen

Παραπομπές
Universidad Del Cine (ευσεβής πόθος των κατοίκων της Ψωροκώσταινας)
Το λατινοαμερικάνικο σινεμά σήμερα