42ο ΦΚΘ: Οι Νέοι Ορίζοντες είναι πάντα ανοιχτοί

Ετοιμαστείτε για νέα ταξίδια, νέες ειδικές διαδρομές και περιπλανήσεις στο χώρο του άλλου παγκόσμιου κινηματογράφου, αυτού που φέρνει τα πάνω-κάτω. Ο Δημήτρης Εϊπίδης και οι συνεργάτες του, όργωσαν και πάλι τα διεθνή φεστιβάλ, και μας φέρνουν ό,τι πιο ενδιαφέρον και διαφορετικό είδαν και άκουσαν. Πολλές πρώτες δουλειές νέων δημιουργών, αλλά και αρκετές πολύκροτες ταινίες μεγάλων πρωτοπόρων. Σαράντα διαμάντια, κατεργασμένα ή μη, σαράντα άλλες οπτικές γωνίες ενός ταλαίπωρου πλανήτη και των τραγελαφικών κατοίκων του. Και μην ξεχνάτε πως είμαστε κι εμείς μέρος αυτού του παράλογου μωσαϊκού.

Η Διεθνής επιλογή, το πιο πλουραλιστικό τμήμα των Νέων Οριζόντων, περιλαμβάνει φέτος τέσσερις παλιούς γνωστούς και έξι νεότερους δημιουργούς (συν μια ταινία έκπληξη). Η όρεξη ανοίγει (ή κλείνει) με το "Κανταχάρ" του μεγάλου ιρανού Μοχσέν Μαχμαλμπάφ. Ένα χρόνο πριν τα δίδυμα τραγικά συμβάντα της 11ης Σεπτεμβρίου, ο ακάματος και ασυμβίβαστος Μοχσέν, πήγε στο Αφγανιστάν για ν' αφηγηθεί την φτώχεια και την ανέχεια ενός λαού, που υπό το καθεστώς των Ταλιμπάν έχασε το μπούσουλα κι απέδειξε πως ο πάτος της εξαθλίωσης είναι πολύ βαθύτερα απ' ότι πιστεύουμε. Δυστυχώς η πραγματικότητα είναι ωμή κι αδυσώπητη μέσα από το κινηματογραφικό φακό. Όσοι βλέπετε ειδήσεις, δεν έχετε δει τίποτα απολύτως και δυστυχώς πλανάστε πλάνην οικτράν.

Η τηλεόραση στην Σουηδία είναι βέβαια διαφορετική, αφού χρηματοδοτεί την "Νέα πατρίδα" του Geir Hansteen Jorgensen, μια ταινία δρόμου δυο μεταναστών προς απέλαση. Στα όρια του θρύλου κινείται "Ο δρομέας" του εσκιμώου Zacharias Kunuk, η πρώτη καθαρόαιμη ινουί ταινία, θεματικά και τεχνικά, μια διαχρονική πάλη ανάμεσα στα πνεύματα του καλού και του κακού. Ενορχηστρωτής του κακού είναι κι ο έτερος γνώριμος Μίκαελ Χάνεκε, που ονειρεύτηκε την Ιζαμπέλ Υπέρ ως αυτοκαταστροφική "Δασκάλα του πιάνου". Φαίνεται πως ο παραλογισμός της βίας του Χάνεκε έχει δημιουργήσει σχολή στην Αυστρία, αφού και οι "Σκυλίσιες ημέρες" του Ούλριχ Ζάιντλ είναι βίαιες και τραγικά ωμές. Η μοναξιά των παράλπεων κατοίκων κι η απόγνωσή τους, κρύβεται πίσω από τις προθέσεις των δύο αυτών φροϋδιστών ανατόμων.

Στη βία ακουμπάνε και οι "Αδερφές" του υιού Sergei Bodrov (γνωστού σε μας ως ηθοποιού των ταινιών του μπαμπά του, "Ήθελα να δω αγγέλους" και "Ο αιχμάλωτος του Καυκάσου), μια ρώσικη εφηβική ιστορία για δυο διαφορετικούς κόσμους που συγκλίνουν αναγκαστικά. Έφηβοι είναι και "Οι ακυβέρνητοι" του ολανδού Michiel van Jaarsveld, που ανακαλύπτουν την σεξουαλικότητά τους και χάνουν την αθωότητα. Όπως και η "Τερέσκα" της γκρίζας ζώνης της Βαρσοβίας, του γνωστού πολωνού δημιουργού Robert Glinski. Όπως και οι δυο φίλοι και αντεραστές του μεξικάνου Alfonso Cuaron, που φλερτάρουν μια μεγαλύτερή τους και δοκιμάζουν την φιλία τους. Ο Κουαρόν κατάλαβε επιτέλους ότι πρέπει να παρατήσεις το Χόλιγουντ και να επιστρέψει στην πατρίδα.

Τελευταίο άφησα τον άλλο μας γνωστό, τον ταϊβανέζο Tsai Ming-liang, που περιγράφει μια σύντομη ερωτική συνάντηση, μια παρένθεση που αρνείται να κλείσει. "Τι ώρα είναι εκεί;" ρωτάει η ηρωίδα που βιώνει ένα παιχνίδι με την ώρα στο Παρίσι, όπου θάθελε να φτάσει, αλλά είναι παγιδευμένη στα λεπτο-δίχτυα και τα ωρο-δίχτυα του φίλου της, ενός φουλ ερωτευμένου ντήλερ ρολογιών. Πρόκειται για ένα έλασσον αριστούργημα, που βρίθει μαύρου χιούμορ και σχολίων για την μοναξιά της μεγαλούπολης, με αργά, μακροσκελή πλάνα και σαφείς επιδράσεις από το ευρωπαϊκό σινεμά. Οι περισσότερες από τις ως άνω ταινίες έχουν ήδη διακριθεί σε άλλα φεστιβάλ, αλλά έχουν ξεχωρίσει και για την ριζοσπαστική και ρηξικέλευθη ματιά τους.

Όμως οι ορίζοντες δεν είναι μόνο αυτοί. Είναι και οι ανεξάρτητοι αμερικάνοι. Με πρώτον στη φετινή λίστα, τον πρώην μπασίστα των Lemonheads, Jesse Peretz, δημιουργού του "First Love, Last Rites" (1997) αλλά και των βιντεοκλίπς των Foo Figthers. "Ο πύργος" του είναι μια απόπειρα προσανατολισμού δυο νέων αμερικανών στη Γαλλία. Ο Larry Clark (Kids, 1995) είναι άλλο ένα 'κακό παιδί' που κινείται εκτός κυκλωμάτων. "Οι νταήδες" του (Bran Renfro, Bijou Philips, Nick Stahl, Leo Fitzpatrick) ανοίγουν έναν κόσμο νεανικής βίας και αποτρόπαιων πράξεων, βασίζονται σε αληθινά γεγονότα που συντάραξαν την αμερικάνικη κοινή γνώμη, αλλά και την Βενετία ως μετείκασμα-μεταίσθημα. Ενώ ο φωτογράφος Michael Cuesta με το "L.I.E." κινείται ανάμεσα στην ανδρική φιλία και μια υπολανθάνουσα σεξουαλικότητα.

Ο υπόλοιποι αμερικανοί είναι πρωτοεμφανιζόμενοι. Ο Todd Field ασχολείται με ένα οικογενειακό δράμα "Μέσα στην κρεβατοκάμαρα", διαθέτοντας σπουδαίο επιτελείο ερμηνευτών, τους Tom Wilkinson, Sissy Spacek, Nick Stahl και Marisa Tomei. Στο ισχυρό γυναικείο δίδυμο (Stockard Channing, Julia Stiles) στηρίζεται κι ο Patrick Stettner, στο κλειστοφοβικό, ψυχολογικό θρίλερ "Υποθέσεις ξένων". Σχέση γυναικών, πάθους και λύτρωσης, πραγματεύεται και η Rosemary Rodriguez στις "Πράξεις λατρείας", ενώ η μετανάστρια "Μις Γουόντον" είναι μια μάλλον αυτοβιογραφική κατάθεση της σιγκαπουρινής Meng Ong, που είναι γνωστή στους κύκλους των μικρομηκάδων της Νέας Υόρκης.

O νέος γαλλικός κινηματογράφος είναι κι αυτός πια κομμάτι της πρωτοπορίας. Η πασίγνωστη Claire Denis μας φέρνει το "Κάθε μέρα και χειρότερα", με διεθνές καστ (τον Vincent Gallo, την Beatrice Dalle και την Tricia Vessey του "Ghost Dog") και μουσική πάλι των Tindersticks, όπου το στιλ των X-Files συναντά την παριζιάνικη αγωνία. Η πάντα σεξοπορνοδιαστροφική και άκρως ερεθιστική Catherine Breillat (του Romance), καταφτάνει με το "Σύντομο πέρασμα". "Σε αναμονή" στο αεροδρόμιο θέτει ο Roch Stephanik την Dominique Blanc, σε μια ιστορία απίστευτη και γοητευτική. Κάπου εδώ θα δείτε και τον 'δικό μας' George Horaface. "Η ανάσα" είναι η πρώτη κινηματογραφική σκηνοθεσία του γνωστού και ως ηθοποιού Damien Odoul (Ο ξανακερδισμένος χρόνος), που έγραψε το σενάριο μόνος του σε 17 μόλις ημέρες. Σε αντίθεση με τον Benoit Graffin που χρειάστηκε την βοήθεια του Andre Techine στο "Παραλιακό καφέ".

Στο πρόγραμμα θα βρείτε και τον νέο γερμανικό κινηματογράφο και τις 'Σκιές στη νύχτα'. Δεν ξέρω τι λέτε εσείς, αλλά αυτή η απότομη άνοιξη του γερμανικού σινεμά ήταν μια πολύ ευχάριστη έκπληξη τα δύο προηγούμενα χρόνια. Είναι γνωστή επίσης η παράδοση που έχει η χώρα αυτή στις γυναίκες σκηνοθέτιδες. Φέτος λοιπόν θα δούμε πέντε ταινίες με ηρωίδες νέες κοπέλες (Μάρθα, Ανν, Λυν, Ραμόνα και Σοφί), τρεις από τις οποίες υπογράφονται από θηλυκές δημιουργούς (Sandra Nettelbeck, Maria Speth, Angela Schanelec) της νέας γενιάς. Θα δούμε ακόμη και δυο ταινίες του σκιερού νυχτερινού κύκλου, το διαστροφικό "Φλάφερ" των Richard Glatzer και Wash Westmoreland και το εξίσου ακραίο "Βαγόνι καπνιστών" της τολμηρής αργεντινής Veronica Chen.

Όσοι από σας μετράτε, θα έχετε καταλάβει ότι μας μένουν άλλες δέκα ταινίες. Η μία είναι η παιδική "Χαμένη Ατλαντίδα" των Gary Trousdale και Kirk Wise. Που είναι και η ταινία έκπληξη του πρωινού της Κυριακής για τους μικρούς μας φίλους. Μεταγλωττισμένη βέβαια. Οι άλλες εννιά είναι αυτό που περιμένουν κάθε χρόνο με αγωνία οι φανατικοί (και μη) φίλοι των Νέων Οριζόντων. Είναι η επιστροφή του 3x3, που φέτος απαρτίζεται από την ιρανή Rakhshan Bani-Etemad, τον τσέχο Jan Hrebejk και τον χονκονέζο Stanley Kwan.

Ξεχωριστή περίπτωση του αφιερώματος αποτελεί η μοναδική γυναίκα σκηνοθέτης που συμμετέχει, η Ραχσάν Μπανί-Ετεμάντ. Γεννήθηκε στην Τεχεράνη το 1954 και σπούδασε δραματική τέχνη στο πανεπιστήμιο της πρωτεύουσας. Από το 1973 άρχισε να εργάζεται για την τηλεόραση ως σεναριογράφος και βοηθός σκηνοθέτη. Στο διάστημα 1979-1986 έκανε αρκετά μικρά ντοκιμαντέρ. Το "Ναργκές" (1991) παρέμεινε απαγορευμένο για δύο χρόνια για να κερδίσει τελικά τα βραβεία σκηνοθεσίας και καλύτερης ταινίας στο Fajr Film Festival. Η θρυλική "Γυναίκα με το πέπλο" (Rusariye Abi, 1995), που έχουμε ξαναδεί στο παρελθόν, βραβεύτηκε στο Λοκάρνο, αλλά και στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης από τη Fipresci. Με την τελευταία της δουλειά, "Στο πετσί της πόλης", νοιώθει πια τελείως ελεύθερη να τα πει έξω απ' τα δόντια.

Ο δεύτερος του τρίο, έρχεται από την Τσεχία, που μας έχει ξαναξαφνιάσει σε παρελθόν 3x3 με τον Jan Sverak (Δημοτικό σχολείο, Ο μικρός Κόλια). Τώρα είναι σειρά του Γιαν Ζάιμπεκ, που πέρσι ήταν υποψήφιος για ξενόγλωσσο όσκαρ με το γλυκόπικρο φιλμ εποχής "Ιστορίες διχασμού κι... εγκυμοσύνης" (ο τίτλος οφείλεται στους έλληνες διανομείς), που αναφέρεται στην κατοχή των ναζί. Εκτός αυτού θα δούμε το μιούζικαλ "Big Beat" που αφορά την εισβολή του ροκ'ν'ρολ στη χώρα και την επίσης κωμική "Μια ζεστή φωλιά" που ασχολείται με τα γεγονότα της εισβολής των σοβιετικών στην Πράγα το 1968. Ο Ζάιμπεκ είναι γεννημένος στην πρωτεύουσα το 1967 και απόφοιτος της περίφημης FAMU, της κινηματογραφικής ακαδημίας της πόλης.

Τρίτος στο γύρο, ο απωανατολίτης και κοσμοπολίτης Στάνλεϊ Κουάν (μανδαρινιστί Jinpeng Guan και καντονεζιστί Kam-Pang Kwan). Γεννημένος στο Χονγκ Κονγκ το 1957, σπούδασε στο Κολέγιο των Βαπτιστών στο τμήμα επικοινωνιών και εργάστηκε επί μακρόν στο τηλεοπτικό κανάλι TVB. Έχει σκηνοθετήσει αρκετές μικρού μήκους, ντοκιμαντέρ και σύντομα θεατρικά έργα, που ανέβηκαν στην πόλη του αλλά και στο Λονδίνο, που φημίζεται για τις θεατρικά του δρώμενα. "Η θεατρίνα" απέφερε στην Maggie Cheung το βραβείο ερμηνείας στο Βερολίνο, ενώ το "Σφιχταγκάλιασμα" κέρδισε το βραβείο καινοτομίας Alfred Bauer και το Teddy Award καλύτερης λεσβιακής/γκέι δημιουργίας, έξη χρόνια αργότερα στην ίδια αυτή πόλη. Το "Lan Yu" είναι η τελευταία του δουλειά, κινηματογραφημένη στο Πεκίνο και τοποθετημένη λίγο πριν τα γεγονότα της πλατείας Τιέν Αν Μεν.

Ακολουθεί ο πλήρης κατάλογος των ταινιών των Νέων Οριζόντων (πλην της έκπληξης). Οι προβολές τους θα γίνονται στις αίθουσες 'Παύλος Ζάννας' του Ολύμπιον και 'Τζων Κασαβέτης' της Αποθήκης Α, εκτός από την παιδική που θα γίνει στην κεντρική αίθουσα του Ολύμπιον, την Κυριακή 11 Νοεμβρίου. Για τις ώρες των προβολών συμβουλευτείτε το 'Πρώτο πλάνο' και το πολύπτυχο πρόγραμμα του φεστιβάλ.

Διεθνής επιλογή
Κανταχάρ (Safar e Ghandehar / Kandahar, 2001, Iran, 85'/90') Mohsen Makhmalbaf
Η δασκάλα του πιάνου (Die Klavierspielerin / La Pianiste, 2001, Austria, 129'/130') Michael Haneke
Η νέα πατρίδα ("Det Nya landet", 2000, Sweden, 137'/128') (mini TV Series) Geir Hansteen Jorgensen
Σκυλίσιες ημέρες (Hundstage, 2001, Austria, 120') Ulrich Seidl
Οι ακυβέρνητοι (Drift, 2001, Netherlands, 89') Michiel van Jaarsveld
Αδελφές (Sestry, 2001, Russia, 83') Sergei Bodrov Jr.
Γεια σου, Τερέσκα (Czesc Tereska, 2001, Poland, 86') Robert Glinski
Τι ώρα είναι εκεί; (Qi dao si bai ji / Ni neibian jidian?, 2001, France / Taiwan , 116') Tsai Ming-liang
Ο δρομέας (Atanarjuat, 2001, Canada, 178') Zacharias Kunuk
Και η μαμά σου μαζί (Y tu mama tambien, 2001, Mexico, 101'/105') Alfonso Cuaron

Ανεξάρτητοι αμερικάνοι
O πύργος (The Chateau, 2001, USA, 90'/91') Jesse Peretz
Πράξεις λατρείας (Acts of Worship, 2000, USA, 94') Rosemary Rodriguez
Οι νταήδες (Bully, 2001, USA, 112') Larry Clark
Μις Γουόντον (Miss Wonton, 2001, USA, 87') Meng Ong
Υποθέσεις ξένων (The Business of Strangers, 2001, USA, 84') Patrick Stettner
L.I.E. (ψ.έ.μ.α.;, 2001, USA, 97') Michael Cuesta
Μέσα στην κρεβατοκάμαρα (In the bedroom, 2001, USA, 136') Todd Field

Νέος γαλλικός κινηματογράφος
Η ανάσα (Le Souffle, 2001, France, 87') Damien Odoul
Κάθε μέρα και χειρότερα (Trouble Every Day, 2001, France / Germany / Japan, 100'/102') Claire Denis
Το παραλιακό καφέ (Le Cafe de la plage, 2001, France, ) Benoit Graffin Writing credits Andre Techine
Σύντομο πέρασμα (Masculin/Feminin: Breve Traversee, 2001, France, 81') Catherine Breillat
Σε αναμονή (Stand by, 2000, France, 121') Roch Stephanik

Νέος γερμανικός κινηματογράφος
Μάρθα (Drei Sterne / Martha, 2001, Austria / Germany / Italy / Switzerland, 105') Sandra Nettelbeck
Σιωπηλή καταιγίδα (Stiller Sturm, 2000, Germany, 95') Tomasz Thomson
Οι μέρες ανάμεσα (In den Tag hinein, 2001, Germany, 120') Maria Speth
Θα σ' έχω στα πούπουλα (Ich werde Dich auf Handen tragen, 2000, Germany, 52') Iain Dilthey
Το καλοκαίρι που περνά (Mein langsames Leben, 2001, Germany, 85') Angela Schanelec

Σκιές στη νύχτα
Φλάφερ (The Fluffer, 2001, USA, 95'/98') Richard Glatzer & Wash Westmoreland
Βαγόνι καπνιστών (Vagon fumador, 2001, Argentina, 87') Veronica Chen

Και μία παιδική
Η χαμένη Ατλαντίδα (Atlantis: The lost Empire, 2001, USA, 99') Gary Trousdale & Kirk Wise

3x3
1x3: Rakhshan Bani-Etemad
Ναργκές (Nargess, 1991, Iran, 100')
Η γυναίκα με το πέπλο (Rusari Abi, 1994, Iran, 85')
Στο πετσί της πόλης (Zir-e poost-e shahr, 2000, Iran, 92')

2x3: Jan Hrebejk
Big Beat (Sakali leta, 1993, Czech Republic, 120')
Μια ζεστή φωλιά (Pelisky, 1999, Czech Republic, 115'/116')
Ιστορίες διχασμού κι... εγκυμοσύνης (Musime si pomahat, 2000, Czech Republic, 120'/117'/123')

3x3: Stanley Kwan
Η θεατρίνα (Ruan Lingyu, 1991, Hong Kong, 126')
Σφιχταγκάλιασμα (Yue Kuai Le, Yue Duoluo, 1997, Hong Kong, 99')
Lan Yu (Lan Yu, 2001, Hong Kong, 86')

ΥΓ1: Για περισσότερες πληροφορίες σας παραπέμπω στο άρθρο μου για την φετινή Μόστρα (απλά κάντε κλικ στη λέξη), αλλά και στις Κάνες 2001 επίσης. ΥΓ2: Ειδικά για το "Κανταχάρ" θα πρέπει οπωσδήποτε να μελετήσετε προσεχτικά το άρθρο του ίδιου του Μοχσέν Μαχμαλμπάφ στην εφημερίδα The Iranian, με τίτλο "Μέλη ενός ανύπαρκτου σώματος, η αδιαφορία του Κόσμου για την αφγανική τραγωδία" κάνοντας κλικ εδώ. Προσέξτε ότι το άρθρο αυτό έχει δημοσιευθεί στις 20 Ιουνίου 2001, πριν τις τραγικές εξελίξεις του φθινοπώρου. Οποιοσδήποτε υπαινιγμός ότι ο Μοχσέν είναι προφήτης καινών δεινών είναι τουλάχιστον μικρόψυχος. Εξάλλου ο Βούδας δεν γκρεμίστηκε, αλλά κατέρρευσε απ' τη λύπη του.