44ο ΦΚΘ, επαναληπτικές προβολές

Για να υπάρξει μια ομαλή μεταφεστιβαλική περίοδος πρέπει να υπάρξουν και κάποιες επαναλήψεις. Για να συμπληρώσουμε κάποια πιθανά κενά και να μη μας κακοφανεί που τελείωσε η γιορτή.

Δευτέρα 1/12/2003
Είδα τα δυο βραβευμένα ελληνικά ντοκιμαντέρ και έναν κλασσικό Ιοσελιάνι. Καθόλου άσχημα.

12.00 Πατρίδα είναι η παιδική ηλικία (Et in Arcadia ego, 2003, 75') του Αλέξανδρου Παπαηλιού
Σπεσιαλίστας του ντοκιμαντέρ επιστρέφει στο πάτριον έδαφος και αξιοποιεί το πολύ ενδιαφέρον αρχειακό υλικό κάποιου αρκάδα μετανάστη. Δραματοποιημένο σενάριο με αναφορές στην αρχαιοελληνική γραμματεία, στις πηγές αλλά και στο μύθο της Αρκαδίας, όπως αυτός πέρασε από τους λατίνους στη σύγχρονη διανόηση. Αναφορά στο σήμερα της εγκατάλειψης και του αργού θανάτου μέσα από την διαδρομή ενός τσομπάνη της περιοχής, πιθανόν και του τελευταίου των αρκαδίων. Ο Παναγιώτης Στέφος, γνωστός από το αρχαιολατρικό σχήμα Λύραυλος, μας φιλοδωρεί με μια πολύ αξιόλογη μουσική επένδυση.

14.15 Ο δρόμος προς τη Δύση (The way to the West, 2003, 80') του Κυριάκου Κατζουράκη
Εδώ η δραματοποίηση είναι κυρίαρχη και κερδίζει το παιχνίδι προς όφελος και της τεκμηρίωσης. Η συμβολή της ηθοποιού Κάτιας Γέρου και η 'συστράτευσή' της με την Μάρω Δούκα στους διαλόγους, παράγουν ένα εκρηκτικό όσο και τραγικολυρικό αποτέλεσμα. Οι εικαστικές παρεμβολές του Κατζουράκη, τα ντεκόρ και τα ζοφερά ζωγραφικά ταμπλό του, ανεβάζουν τη δραματουργία και προσδίδουν μια άγρια 'βρώμικη ομορφιά' στον παραληρηματικό μονόλογο της παθούσης. Τα κρεσέντα και οι παύσεις παραπέμπουν σε παθιασμένη εκτέλεση κομματιού κλασικής μουσικής με την ένταση και το κύκνειο ενός Χέλφγκοτ.

15.00 Ήταν ένας τραγουδιστής κότσυφας (Ikho shashvi mgalobeli, Γεωργία, 1971, 82') του Otar Iosseliani
Τόχα δει και στην τιβί αλλά δεν το θυμόμουνα. Ο μουσικός της ταινίας είναι ένας τζίτζικας, όλο τραγούδι κι ανεμελιά. Ακολουθεί την πορεία διάττοντος ή μάλλον ενός σούπερ νόβα. 'Καίγεται' καθημερινά και σκορπά την χάρη του τριγύρω, ταράζοντας την 'τάξη' και την ρουτίνα της καθημερινότητας. Η απρόβλεπτη συμπεριφορά του εκνευρίζει τους τακτικούς συνεργάτες του, αλλά στα μάτια μας φαντάζει τουλάχιστον χαριτωμένη και δίνει μια εύθυμη ελαφράδα στους [τότε] 'γραφειοκρατικούς' ρυθμούς της Τιφλίδας. Η νεορεαλιστική ματιά του Ιοσελιάνι τον ανάγει σε 'φρενήρη τύπο', σ' έναν άνθρωπο απ' το μέλλον, εκτός εποχής εκτός τόπου και χρόνου, εκτός συμβάσεων και τυπολατρικών κανόνων. Η ερμηνεία του Gela Kandelaki είναι τόσο φυσική που απορείς αν παίζει ή αν ζει.

Τρίτη 2/12/2003
Στέπα, βραβείο κοινού και κλασικός ανατρεπτικός Μοντέιρου. Πα μαλ.

17.00 Μονά και ζυγά (Kosh ba kosh, Τατζικιστάν, 1993, 90') του Bakhtiyar Khudoinazarov
Κάθε ταινία του Χουντοϊναζάροφ είναι και μια μικρή έκπληξη. Οι λαϊκές του ιστορίες έχουν μια παραμυθική διάσταση, μια υποβλητική μαγεία, μια γοητεία γεμάτη αντιθέσεις και εκρηκτικά ξεσπάσματα. Μια απελπισμένη ερωτική ιστορία στους δρόμους των ταραχών και των συγκρούσεων, με τις σφαίρες να σφυρίζουν σαν να κάνουν περίπατο και την ζωή να τραβάει την ανηφόρα και να βολτάρει ανέμελα στο βαγόνι ενός τηλεφερίκ. Σαν να στέκεται αγέρωχη πάνω απ' όλα αυτά τα μικρά κι ασήμαντα που θέλουν να της στερήσουν τα πρωτεία. Μονά ζυγά, όλα δικά της.

21.00 Έθνος χωρίς γυναίκες (Matrubhoomi, Ινδία/Γαλλία, 2003, 98') του Manish Jha
Μια υπερπαραγωγή με τις προδιαγραφές ενός μοντέρνου ινδικού μελοδράματος: χιούμορ, μιούζικαλ, περιπέτεια, δράση, έρωτας, πάθη, μίση, χρώματα, ίντριγκες, σάτιρα, αιχμές κατά του κλήρου, κοινωνικές ευαισθησίες. Όλα όμως είναι εφήμερα και υπηρετούν την ανάδειξη ενός καίριου κοινωνικού προβλήματος. Η ιστορία τεντώνεται στα όρια, τα άκρα γίνονται μέσες καταστάσεις, η υπερβολή, η σκληρότητα και η καταπίεση δυναστεύουν, αλλά η ζωή θριαμβεύει και περνά τις συμπληγάδες μετρώντας πληγές και τραύματα. Το καλογυαλισμένο περίβλημα υποβοηθά στην 'κατάποση' και την 'χώνεψη' του μείζονος κοινωνικού ζητήματος που πραγματεύεται η ταινία. Η μακιαβελική τακτική του σκηνοθέτη μάλλον δικαιώνεται στα μάτια των θεατών, που την υπερψήφισαν μάλιστα.

23.00 Οι γάμοι του θεού (As bodas de deus, Πορτογαλία/Γαλλία, 1999, 150') του Joao Cesar Monteiro
Σαρδόνιος όσο και ανελέητος με την ιδέα του θείου και την υποκρισία της θρησκείας. Ο άλλος εαυτός του Μοντέιρου λέγεται Ζουάου ντε Ντεούς, ο Ιωάννης του Θεού. Είναι αμετανόητος γυναικάς κι ακόμη πιο αμετανόητος άθεος. Το λεπτό χιούμορ του δεν είναι διανοουμενίστικο. Μου θυμίζει πολύ έντονα τη ζωγραφική του Μιρό: έχει τη χάρη, την απλότητα και την αθωότητα ενός παιδιού αλλά δεν αστειεύεται καθόλου με τους 'μεγάλους'. Έχει τη φινέτσα του εσκεμμένα απεριποίητου, είναι πολύχρωμο, είναι ανατατικό, είναι πρωτίστως αυτοκριτικό αλλά και συνάμα καθαρτήριο, λυτρωτικό.

Τετάρτη 3/12/2003
Κι άλλη στέπα κι άλλος, πιο σαρκαστικός, Μοντέιρου και στο κλείσιμο μια ειδική σκηνοθετική μνεία.

17.00 Η βιογραφία ενός νεαρού ακορντεονίστα (Kozymnin karazy, Καζακστάν, 1994, 90') του Satybaldy Narimbetov
Το σοβιετικό καθεστώς παρακολουθεί, μεθοδεύει και συμμορφώνει τους 'αποκλίνοντες'. Μια οικογένεια εβραϊκής καταγωγής εκτοπίζεται από το Λένινγκραντ στο χωριό του πιτσιρικά ακορντεονίστα. Ο γιος της γίνεται φίλος του μικρού. Ένας ιάπωνας αιχμάλωτος πολέμου που εκτελεί καταναγκαστικά έργα για την κατασκευή μιας γέφυρας, σώζει τον μικρό από μια 'παιδική' συμπλοκή κι ο πατέρας του για τον ευχαριστήσει του προσφέρει φιλοξενία, ήτοι φαγητό και τσιγάρα. Το καθεστώς επαγρυπνά και συλλαμβάνει τον πατέρα και οι ιάπωνες απελαύνονται για να επιστρέψουν στην πατρίδα τους πεζοί. Μια ιστορικοκοινωνική ηθογραφία που πρέπει μάλλον να βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα. Αξιοθέατη, συναρπαστική και ελαφρώς πικρούτσικη.

19.00 Αναμνήσεις από το κίτρινο σπίτι (Recordacoes da casa amarela, Πορτογαλία, 1989, 120') του Joao Cesar Monteiro
Δέκα χρόνια πριν, ο Ιωάννης του Θεού ήταν πιο αισιόδοξα απαισιόδοξος, πιο αλτρουιστικά παραδόπιστος, πιο παρακμιακά ακμαίος, πιο πλατωνικά ερωτύλος. Το ίδιος εύστοχος, το ίδιο σαρκαστικός, το ίδιο λυρικός. Ένα ρεμάλι των ιδεολογιών και των σοκακιών της Λισσαβόνας, εραστής του Σούμπερτ και του Βέρντι, αμετανόητος σινεφίλ. Η πικρή κατάληξη στο κίτρινο σπίτι, η τρέλα της επιβίωσης, η απαλλαγή, όλα είναι ένας μεταμοντέρνος θάνατος και μια πολυπόθητη αναγέννηση. Κρίμα που δεν είχα το χρόνο να δω όλες του τις ταινίες. Είναι μάλλον επιβεβλημένο ένα ξεχωριστό χαλαρό αφιέρωμα στο σύνολο του έργου του.

21.00 Είναι δικιά μας (Elle est des notres, Γαλλία, 2002, 100') της Siegrid Alnoy
Ομολογώ ότι το παρελθόν της δημιουργού είναι άκρως ενδιαφέρον: σπουδές χορού, μαθηματικά, λογοτεχνία και κινηματογράφος διαμορφώνουν μια πολυχαρισματική προσωπικότητα. "Είναι δικιά μας" είπα μέσα μου και πήγα να δω την ταινία της. Αυτός ήταν και ο στόχος της: να με αποπλανήσει όπως και αρκετούς άλλους. Δείχνει νάχει πράγματα να πει αλλά δεν ξέρει ίσως από που να πιαστεί. Θέλει νάναι εκτός σχολών και ρευμάτων αλλά θέλει κι άλλο ψάξιμο. Παιδεύει κι αγαπά κάτι που δεν είναι ίσως αντάξιό της.

Πέμπτη 4/12/2003
Καζάκικη στέπα-κρέπα σάντουιτς με μάπα πορτογαλέζικη γέμιση.

17.00 Η ζωή θέλει θάρρος (Mesto na seroj treugolke, Καζακστάν, 1993, 82') του Ermek Shinarbaev
Η ποίηση και οι άριες τις Μαρίας Κάλλας συντροφεύουν τα χρόνια μιας άγριας κι ατίθασης νιότης. Ο Σιναρμπάεφ παραβάλλει την σκληρή πραγματικότητα με το ανεξήγητο μυστήριο μιας καλλιτεχνικής φύσης. "Το νόημα της ζωής έχει ελάχιστα να κάνει με προσπάθειες ή επιθυμίες. Είναι πολύ πιο περίπλοκο κι ενδιαφέρον. Κι ο πραγματικός λόγος ύπαρξης της ταινίας είναι η ιδέα πως η ζωή είναι παράξενη και υπέροχη και μας προσφέρεται σαν ένα πολύτιμο πετράδι" σχολιάζει.

19.00 Πριν αλλάξουν τα πράγματα (Antes que o tempo mude, Πορτογαλία, 2003, 94') του Luis Fonseca
Εξοργιστικά αδιάφορο. Την σύγχυση της ηρωίδας την ανάγει σε εκφραστική σύγχυση και εντέλει σε άποψη του δημιουργού. Οι ελλείψεις της παραγωγής βαφτίζονται στο όνομα του δόγματος 95 αλλά φαντάζουν σαν φτωχοδιαβολικά τερτίπια άνευ καλλιτεχνικής αξίας. Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί η άψογη μεταγραφή σε φιλμ, κάτι που δεν μπόρεσαν να πετύχουν οι περισσότερες των ελληνικών ταινιών που ακολούθησαν την ίδια οδό για λόγους οικονομίας. Εμείς δεν ενδιαφερόμαστε για το πιθανό κινηματογραφικό μας κοινό, ενδιαφερόμαστε μόνο για τη συμμετοχή μας στα κρατικά βραβεία, γιατί μόνο ως εκεί μπορούμε να φτάσουμε. Παραέξω μας περιμένουν τα γιαούρτια!!!

21.00 Καρδιογράφημα (Kardiogramma, Καζακστάν, 1995, 73') του Dareshan Omirbaev
Ο μικρός Γιασουλάν έρχεται από τα βάθη της στέπας στην πρωτεύουσα Άλμα Άτα, σε κάποιο ίδρυμα για να θεραπευτεί από το καρδιακό του νόσημα. Η μεγαλούπολη τον τρομάζει. Νοιώθει ξένος. Γιατί όλοι γύρω του μιλούν ρωσικά; Γιατί δεν καταλαβαίνουν ή αποφεύγουν τα καζάκικα; Η καρδούλα του θα χτυπήσει ρυθμικά στα πρώτα της ερωτικά σκιρτήματα. Ο σκηνοθέτης κάνει ένα υπέροχο παιχνίδι παιδικών βλεμμάτων κι αφήνει τους άδειους χρόνους να δουλέψουν υπέρ του. Τα ονόματα των μικρών 'ηθοποιών' δανείζονται και στους ήρωες.

Παρα-πομπές 11-14
Η Αρκαδία του Νικολά Πουσέν
Μονά-ζυγά του Μπαχτιάρ
Μίνι συνέντευξη με τον Μπαχτιάρ
Έθνος που βυθίστηκε αύτανδρο
Το Έθνος ξεσηκώνει τους ινδούς
Η δικιά της ταινία
Μοντέιρου και ξερό παντεσπάνι
Οι γάμοι του Ιωάννη του θεού
Καρδιό-γραμμα
Καναδικό καρδιογράφημα