46o ΦΚΘ, best κι όλα τα ρέστα μου (1o)
Ξέρετε τι έπαθα; Ξεκίνησα να γράφω 46ο... χωρίς να γυρίσω στα ελληνικά, κι αντί να γράψω ΦΚΘ έγραψα FKU. Γάμησε τα. Φέτο του λοιπού είδα καμιά εβδομηνταριά ταινίες στο Φεστιβάλ. Στις δημοσιογραφικές, στις κανονικές αλλά και στο βίντεο μάρκετ. Εντάξει όχι όλες ολόκληρες. Πολλές ήταν του βάθους και ουκ ολίγες τις εγκατέλειψα γιατί δεν μου λέγανε ή ένοιωθα ότι δεν θα 'χαν κάτι να μου δώσουν. Είδα όμως και 28 διαμάντια και το χάρηκα δεόντως.
Καλεντάριο Φεστιβάλ λοιπόν. Την πρώτη μέρα είδα όλο ταινίες με πνεύματα, σκιές, φαντάσματα και τα τοιαύτα. Ολίγον περίεργο για σύμπτωση. Επίσης παρατήρησα ότι το Shadows του John Cassavetes δεν παίχτηκε στην αίθουσα Κασσαβέτης αλλά στον Παύλο Ζάννα. Ο Ζάννας θα το καμάρωνε πολύ. Το ίδιο κι ο Τζων. Μπορεί να βρίσκονται κάπου μαζί και πίνουν τίποτα ουϊσκάκια. Α! κι ο Κασσαβέτης άλλαξε θέση με τον Τορνέ! Ως αίθουσες εννοώ, όχι στον παράδεισο.
Ονειρεύομαι το διάστημα (Kosmos kak predchuvstvie, Ρωσία, 2005, 90') του Alexey Uchitel
Το έναυσμα της ταινίας ήταν αυτό το αρχειακό υλικό με τον Γκαγκάριν. Είναι εμφανές διότι όλη η διεύθυνση φωτογραφίας στηρίχτηκε πάνω σ' αυτό που βλέπουμε στο τέλος. Ως παραγωγή εξαιρετική, ως ταινία ενδιαφέρουσα. Το πνεύμα του παλιού φίλου δικαιώνεται. Ο μύθος γίνεται όραμα. Ο πρωταγωνιστής είναι πολύ καλός στο ρόλο του.
Ζάχαρη (Sugar, Ιρλανδία / ΗΠΑ, 2004, 103') των Reynold Reynolds & Patrick Jolley
Η ταινία της ημέρας. Σινεφίλ και καλτ. Ο καθείς έρχεται κάποτε αντιμέτωπος με τον εαυτό του. Η πλοκή εξελίσσεται σε δύο χρόνους σπασμένους σε κέρματα: από το τέλος προς τη μέση κι απ' την αρχή μέχρι τη μέση. Καλοχωνεμένες αναφορές στο "π", στο Memento, στον πρώιμο Κρόνενμπεργκ, στο Eraserhead. Η αρχή θυμίζει έντονα Richard Kern, The right side of my brain και Fingered με την Λύντια Λαντς. Κι η πρωταγωνίστρια και συν-σεναριογράφος Samara Golden φέρνει λίγο στη Λύντια. Η ερμηνεία της είναι αποκαλυπτική. Η μουσική του Thirlwell [βλέπε Foetus] νομίζω πως διαλύει τις αμφιβολίες περί επιρροών. Κερν και ξερό ψωμί. Οι Reynolds & Jolley έχουν κάνει μαζί άλλες τρεις πειραματικές ταινίες: Burn (2002), The Drowning Room (2000), Seven Days 'Til Sunday (1998). Τις θέλω όλες.
Κίνηση πολλή τη δεύτερη μέρα. Πολύ πήγαιν' έλα. Ο Εϊπίδης ενεφανίσθη. Δεν άντεξε μακριά μας. Κάτι ανακοινώσεις για τις μέρες ανεξαρτησίας του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ κάναν επίσης έκτακτη εμφάνιση. Τις 690 έφτασαν οι υπογραφές στήριξης στο www.docfestfriends.gr και συνεχίζονται οι επισκέψεις.
Η εκδίκηση μιας κυρίας (Sympathy for Lady Vengeance, Κορέα, 2005, 112') του Park Chan-wook
Κλείνει θριαμβευτικά την Τριλογία Εκδίκησης του Παρκ. Αριστούργημα κι αυτό και όλη η τριπλέττα. Εδώ μαγειρεύονται ξανά τα σενάρια των δύο πρώτων ταινιών [Sympathy for Mr. Vengeance, 2002, 129' και Oldboy, 2003, 120']. Χοροπήδαγα στη θέση μου κάθε φορά που διαπίστωνα πως αναποδογύριζε ξανά τις δυο πρώτες ιστορίες. Στο πολύ αιματηρό καφκικό παραλήρημα του τέλους ανατρέπει τα πάντα. Αναδιπλώνεται, ανασυντάσσεται, ανασκουμπώνεται και δείχνει την κακή πλευρά των καλών και την καλή πλευρά των κακών. Αβυσσαλέο θα έλεγα, κολοσσιαίο επίτευγμα. Ιδιοφυές, εκμαυλιστικό, αποτρόπαια γοητευτικό. Καμιά σχέση με κάτι ξενέρωτους Kim Jee-woon και I Saw you & Saw II.
Τρίτη μέρα στη γαλέρα κι ούτε μια αλλαγή. Ούτε καν στις δημοσιογραφικές. Το μόνο κόκκινο χαρτί που είδα τοιχο- ή θυροκολλημένο ήταν η καθιερωμένη πια εκδρομή στη Βεργίνα. Και το πλέον αξιοπερίεργο είναι ότι δεν υπήρξε αλλαγή ούτε και μέχρι το τέλος.
Στα δικά σου χέρια (Dogme # 34 - Forbrydelser, Δανία, 2004, 101') της Annette K. Olesen
Το αριστούργημα της ημέρας. Μια μελέτη πάνω στη θέληση και στην πίστη των ανθρωπίνων δυνάμεων. Το ηθικό και θρησκευτικό υπόβαθρο παραπέμπει άμεσα στον Καρλ Ντράγιερ. Η επιγονική παροχή υπερβαίνει τον μεγάλο δάσκαλο αλλά και τον τιμά ταυτόχρονα. Κάποτε τα 'χε κάνει κι ο Τρίερ αυτά αλλά οι μαθητές του Δόγματος 95 τον ξεπέρασαν. Κι ο ίδιος βέβαια ξεπεράστηκε και ξέπεσε αφ' εαυτού του.
Κάπου αλλού είδα αυτήν τη σκηνή με τη μάνα που φεύγει σαν υπνωτισμένη για τη δόση της κι αφήνει την κόρη της να αφυδατωθεί απ' τη δίψα. Πού ήταν όμως αυτό;;; Η μάγισσα μάνα Trine Dyrholm [η Κάτε στην ταινία] έχει στο ενεργητικό της κι ένα album: Danse i maneskin (1987). Την είχαμε πρωτοδεί στο Bungalow (2002) του Ulrich Kohler.
Ο Kim Fupz Aakeson είναι η μία εκ των δύο σχολών του δανέζικου σεναρίου και υπογράφει όλες τις ταινίες της Annette K. Olesen. Και την προηγούμενη Sma ulykker (Μικρές απώλειες, 2002) και την επερχόμενη 1:1 (2006). Δικά του σενάρια είναι επίσης τα Kinamand (ο Κινέζος, 2005), Lad de sma born (2004), Dogme # 32 - Se til venstre, der er en Svensker (2003) και Mirakel (Θαύμα, 2000).
Σήμερα τέταρτη μέρα, ή μάλλον από χθες το βράδυ, μου έλυσαν το γρίφο της αφίσας. Είναι η κυρία Μουζάκη που ατενίζει το μέλλον και μας γυρίζει την πλάτη. Το μέλλον φυσικά είναι θολό κι αβέβαιο. Και η αφίσα της λήξης όπου η κοπέλα είναι φευγάτη; Είπα πως φεύγει μετά το τέλος κι αφήνει το μέλλον θολό. Κάποιος άλλος όμως λέει ότι δεν έφυγε αλλά έπεσε κάτω από το κάγκελο που καθόταν. Το μόνο παρήγορο είναι ότι έχει λιακάδα κι ότι η θάλασσα δεν είναι σκοτεινή. Στην αφίσα.
Το σινιόν της Όλγας (Le chignon d' Olga, Γαλλία / Βέλγιο, 2002, 96') του Jerome Bonnell
Επ! Εδώ είμαστε. Η ταινία της ημέρας. Ανάλαφρη, με ειδικό βάρος. Χωρίς το περιττό [προ]σχήμα των γαλλικών σχεσιακών κυκεώνων του στιλ αυτός θέλει αυτήν, εκείνη θέλει άλλον που θέλει άλλον που θέλει άλλη που θέλει άλλη και δε συμμαζεύεται ούτε τον επόμενο αιώνα. Τι ωραία που θίγει τα ίδια πάνω-κάτω θέματα με την ταινία της July "Εγώ, εσύ και όλοι οι άλλοι..." Τι ωραία που αναδιπλώνει και κυματίζει τις πτυχές των σχέσεών τους! Το ωραιότερο όλων είναι που χρησιμοποιεί ως ηχοτροπική αντίδραση τις μουσικές του Τσάπλιν από το "Τσίρκο". Κι άλλες κλασικές μουσικές βέβαια, αλλά οι μουσικές του Τσάπλιν είναι κομβικές.
Τι είν' ένας άντρας χωρίς μουστάκι; (Sto je mustarac bez brkova?, Κροατία, 2005, 109') του Hrvoje Hribar
Πολύ διασκεδαστικό, απολαυστικό και υπονομευτικό. Αφού μας κερδίζει με τις τσαχπινιές του, μας σερβίρει αργά και τα σύμβολα. Οι επίγονοι του Κουστούριτσα είναι πιο μπροστά απ' αυτούς του Τεό. Η παράδοση είναι μια ξύλινη χέστρα έξω από το σπίτι που τινάζεται στον αέρα από μια αδέσποτη χειροβομβίδα, σκορπώντας το περιεχόμενό της ολούθε. Κι αυτός ο διάχυτος δυϊσμός, το διαρκές παιχνίδι με τα ψευδοδίπολα, βγάζει πολύ γέλιο.
Ρεκόρ 46ου. Την 5η μέρα μέτρησα τέσσερις πολύ καλές ταινίες που είναι και ταινίες της ημέρας. Η μια έκπληξη αποκαλύφθηκε αλλά και η άλλη στις 25/11. Είναι του Οικονομίδη η νέα πατάτα, αυτουνού πού 'χε κάνει και το Σπιρτόκουτο ή κουτόσπιρτο ή κουτόσπιτο. Λέγεται "Η ψυχή στο στόμα". Διαβάζω τα τσιτάτα της αφίσας: ένας άνθρωπος... πολλοί άνθρωποι... η κόλαση! Φάνι χα χα. Τέτοια προμότα και προώθα στην ελληνική ψωροταινία δεν ξανάγινε. Θαρσείν χρη και δει δη ιδεών ω μαλάκες θεατές. Λουστείτε τα βρισίδια και τα γαμοσταυρίδια μου. Και δείτε τους ηθοποιούς μου να πλακώνονται. Τους έχω βάλει να υπογράψουν και δήλωση απαλλαγής της ηθικής αυτουργίας μου.
Σιδερένιο νησί (Jazireh ahani, Ιράν, 2005, 90') του Mohammad Rasoulof
Γιατί ρε γαμώτο μας ρίχνουν στ' αυτιά αυτοί οι ιρανοί; Γιατί είμαστε τόσο κολλημένοι με τη μπάλα; Τι ωραία ταινία!!! Τι απλότητα και σεμνότητα και ευστοχία αξιοθαύμαστη!!! Το θέμα της συγγενεύει με το ντοκιμαντέρ ShipBreakers αλλά διαφοροποιείται γρήγορα και περιγράφει μια κοινότητα που ζει πάνω σ' ένα πλοίο ενώ το διαλύει. Ηγετική μορφή ο "καπετάνιος" που είναι και γιατρός, δικαστής, ιερέας, ιδιοκτήτης και κυβερνήτης των κουρελήδων νοικάρηδών του. Εκπληκτικές λήψεις και γωνίες, φοβερό μοντάζ. Και ωραίο τέλος αλά promise land με ανοιχτές προοπτικές.
Keane (ΗΠΑ, 2004, 93') του Lodge Kerrigan
Χαμηλότονο αλλά με μια τεράστια εσωτερική δύναμη. Η αναπαράσταση της εξαφάνισης ενός κοριτσιού και η επακόλουθη θλίψη αφού η διαδικασία δεν οδήγησε σε κάποιο λογικό συμπέρασμα. Η αγάπη, μείζον δε τούτων. Σίγουρα ο καλύτερος ρόλος στην καριέρα του Damian Lewis. Σπουδαία δουλειά στον ήχο από τον Larry Blake. Κι ακόμη πιο σπουδαία η "πολύ κοντινή" και οικεία φωτογραφία του John Foster. Καθώς και οι οικονομίες της ταινίας που μοιάζει με απόσταγμα από λιαστά πικραμύγδαλα.
Ο Kerrigan μας είχε συστηθεί με τον προχωρημένο σήριαλ κίλερ Clean, Shaven (Κόντρα ξύρισμα, 1994). Προχώρησε στον όνομά της Claire Dolan (1998) με την αδικοχαμένη Κατρίν Κάλτριτζ. Καταστράφηκε ολοσχερώς μαζί με τα αρνητικά της ταινίας In God's Hands, με πρωταγωνιστή τον Peter Sarsgaard και παραγωγό τον Steven Soderbergh. Κι επανήλθε μεταμορφωμένος και νεκραναστημένος τώρα με τον Keane.
Από τάφο σε τάφο (Odgrobadogroba, Σλοβενία, 2005, 103') του Jan Cvitkovic
Το πειραγμένο I will survive ανοίγει και κλείνει ως πένθιμο εμβατήριο. Παραλλαγμένα Hands Up και Sex Bomb αλλά και Arvo Part με χάλκινα πνευστά και φωνές μεθυστικές. Κουστουριτσικής σύλληψης μεταλλαγές και ελιγμοί αυτοκτόνοι, αυτόχειρες και υπόγειοι. Θανατηφόρα αστεία περί θανάτου, μαύρη κωμωδία με αρκετές σκηνές σε νεκροταφεία. Η απώλεια ενός φίλου είναι και παραμένει ανείπωτη. "Ψωμί και γάλα" (Kruh in mleko, 2001) του ιδίου. Οι αναφορές στον "Φύλακα στη Σίκαλη" και στον κάλπη ντουνιά. Κι άλλες αναφορές στον Jiri Menzel [τα φυσικά ντεκόρ], στον Τσάπλιν [η βωβή ηρωίδα], στον Φριτς Λανγκ [μέσω του φακού κυρίως] αλλά και στο ιταλικό τρας [Maciste, the World's Greatest Hero].
Η κατάρα του λαγουδάνθρωπου (Wallace & Gromit: The Curse of the Ware-Rabbit, ΗΠΑ, 2005, 85') των Steve Box & Nick Park
DreamWorks και What's up dog. Οι πλαστελίνιοι Wallace & Gromit σε νέες σπαρταριστές περιπέτειες μεγάλου μήκους. Η Τότι και το Τότινγκτον Χολ. Ο αιδεσιμότατος PC Mackintosh. Εξαίσια και έξοχα, όλα και όλοι. Εξωφρενικά σκηνικά, εξωφρενικές γωνίες λήψεις, αερομαχίες χωρίς τέλος, φορτηγά, γέφυρες και λαχανόκηποι. Μια φρουτοπία αλά Φρανκεστάιν. Κι ένα τέρας σαν τις τεράστιες λαγοκούκλες που θάθελαν νάχουν όλα τα παιδάκια. Προβλέπω ότι τα αξεσουάρ που θα λανσαριστούν για χάρη της ταινίας θα γίνουν ανάρπαστα από τους μεγάλους.
Την 6η μέρα τα μάστερκλάς, συναντήσεις κοινού και δημιουργού, πήραν φωτιά. 11 το πρωί όμως μια πολύ βάρβαρη Όλγα [είμαι επηρεασμένος από το σινιόν, που δεν έχει ουδεμία σχέση με το σενιάν]. Δεν τρώγομαι ούτε ωμός αλλά ούτε και ψημένος.
Περιμένοντας (Attente, Παλαιστίνη / Γαλλία, 2005, 90') του Rashid Masharawi
Ακόμη και η Παλαιστίνη μας φοράει τα γυαλιά. Εδώ συλλέγονται με επιμονή όλες οι εκδόσεις και εκφάνσεις της αναμονής. Χιούμορ, δύσκολες καταστάσεις, υπομονή και περίσκεψη. Τα όποια μηνύματα περνάνε πλαγίως και ευθέως ταυτόχρονα. Στο τέλος βάζει και τους ήρωές του σε στάση αναμονής. Ο κύκλος δεν κλείνει και δεν ξανανοίγει.
Κινηματογραφικά παραπέμπει στην αφοπλιστική απλότητα των ιρανικών ταινιών, στην απελεύθερη διαπλοκή μύθου και πραγματικότητας. Κι αυτή η ταινία μέσα στην ταινία παραβάλει έξοχα τη ζωή των εξόριστων παλαιστινίων με μια διαρκή ακρόαση. Μια ατέλειωτη πρόβα ρόλου χωρίς να υπάρχει καν σκηνοθέτης.
Πήγαινε δυτικά (Go West, Βοσνία-Ερζεγοβίνη / Κροατία, 2005, 97') του Ahmed Imamovic
Δυο ζευγάρια γυαλιά από τον βόσνιο Ιμάμοβιτς. Ο Κουστούριτσα πάλι καμαρώνει αλλά και ο Γκόραν Πασκάλιεβιτς. Παραγωγός η Ζαν Μορώ που κάνει [σαν γερασμένο μωρό] μια μικρή εμφάνιση στο τέλος. Μια εξωφρενική ιστορία με δυο Ρωμαίους χωρίς Ιουλιέτα, έναν χριστιανό κι έναν μουσουλμάνο, που εκτυλίσσεται στο περιθώριο του εμφυλίου πολέμου. Συναρπαστική, σουρεαλιστική, έντονα παραβολική και φυσικά μακάβρια, άγρια και διαστροφική.
Επαφή (Kontakt, ΠΓΔΜ / Γερμανία, 2005, 110') του Sergej Stanojkovski
Εδώ πια μας βάλανε δύο γκολ και τρία ζευγάρια γυαλιά. Ξυπνάτε ρεεεεε. Σενάριο, τεχνικές αρετές, ερμηνείες, μοντάζ και φυσικά μουσική. Ο Peer Raben και οι μετ' αυτού έγραψαν πάλι. Είναι οι Andre Kraml, Laurent Briffaut [των Gotan Project], Otto Kollmann, Ferus Mustafov [ο βαλκάνιος νονός του Rythm & Blues] και Michael Bauer. Η πρωταγωνίστρια Labina Mitevska άδει κιόλας. Φέρτε μου το σάουντρακ. Παραγωγός και το ZDF. Μουσικός παραγωγός ο Dominik Eulberg. Στο σενάριο ο συνεργάτης του Κουστούριτσα Gordan Mihic.
Τα ρέστα του δίνει ο σέρβος ηθοποιός Nikola Kojo στον ρόλο του πρώην κατάδικου. Τον έχουμε ξαναδεί στα Zivot je cudo (Η ζωή είν' ένα θαύμα, 2004), Boomerang (2001), Mehanizam (Μηχανισμός, 2000), Senke uspomena (Shadows of Memories, 2000), Tockovi (Ρόδες, 1999), Belo odelo (Το λευκό κοστούμι, 1999), Rane (Πληγές, 1998), Lepa sela lepo gore (Όμορφα χωριά όμορφα καίγονται, 1996) και Mi nismo andjeli (Δεν είμαστε άγγελοι, 1992).
