48ου ΦΚΘ απολογισμός, μια στεκιά στο μάτι του Φεστιβάλ

Η πρώτη λέξη που μου 'ρθε στο μυαλό θέλοντας να χαρακτηρίσω το 48ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης είναι η ομογενοποίηση. Όπως λέμε παγκοσμιοποίηση. Έχει και τα κόκκινα χαλιά της έχει και τα μαύρα χάλια της. Από τη μια οι ασιάτες ως σταθερή αξία και οι κάντο - μόνος - σου [χάστο - μόνος - σου] τυπάδες ως τρελή μεταβλητή, ικανοί για όλα. Από τη άλλη οι νέοι ανεξάρτητοι αμερικανοί κι απ' την άλλη άλλη οι καταξιωμένοι δημιουργοί παραγωγοί ηθοποιοί με τα masterclasses και τις συνεντεύξεις, τα πάρτι και οι εκθέσεις και οι συναυλίες. Α και οι τιμητικές βραβεύσεις. Δυο με τρεις κατά μέσο όρο κάθε βράδυ. Ο Ψωμιάδης έχει πολύ πιο ορθολογικό πλάνο που το κατανέμει σε όλη τη διάρκεια της χρονιάς κι όχι σε δέκα μόνον ημέρες και νύχτες. Χαράς το κουράγιο τους.

Σε επίπεδο ταινιών είχαμε ουκ ολίγες χρυσές μετριότητες και κάποιες αδιάφορες ταινίες ακατάλληλες για το κλίμα ενός φεστιβάλ και - το χειρότερο - αποπροσανατολιστικές. Αυτά όμως όλα τα παραπάνω ενίσχυσαν αρκετά το λαϊκό χαρακτήρα του θεσμού. Έφτασε σε πιο πολλά αυτιά, μπήκε σε περισσότερα κεφάλια [κι όχι μόνο στου Τζον Μάλκοβιτς] και κέρδισε μεγαλύτερες ουρές και ατέλειωτο στριμωξίδι σε πολλές απογευματινές και βραδινές προβολές. Μπορεί να απομάκρυνε κάποιους σινεφίλ που δεν κατάφεραν να πάρουν άδεια ή δεν κατάφερναν πάντα να είναι απίκο 9.15 το πρωί έξω από κάποιο ταμείο. Και φυσικά δεν θα μπορούσαν να παρατήσουν τις δουλειές τους και να δούνε Ναρούσε μεσημεριάτικα.

Έφερε όμως πολλούς αλεξιπτωτιστές θεατές οι οποίοι ρώταγαν ακόμη και τις τελευταίες μέρες που είναι οι αίθουσες Σταύρος Τορνές, Φρίντα Λιάππα, Τζον Κασσαβέτης. Ή από που πάνε για τον Παύλο Ζάννα ή που είναι το ταμείο του Ολύμπιον. Αρκετοί τέλος, δε μπόρεσαν να βρουν ποτέ που κάνει dj-set ο Fatih Akin. Σημασία έχει ότι το κοινό ανανεώθηκε δραματικά και κωμικοτραγικά και ότι λειτούργησε τέλεια η λογική των καταναλωτικών πολυσινεμάδων: δε βρήκα εδώ, θα μπω εκεί - αν όχι εκεί τότε που έχει; και τι παίζει; είναι καλή; α καλά πάμε και βλέπουμε. Σαν ένα ικανοποιητικό Κάβα Μπουτάρη ή Κτήμα Χατζημιχάλη. Ούτε κορυφές, ούτε εκπλήξεις.

Η μόνη ίσως ευχάριστη έκπληξη ήταν η ίδια η ταινία έκπληξη, La Terza Madre [Mother of Tears: The Third Mother, 2007], η οποία και προβλήθηκε παρουσία της πρωταγωνίστριας θεάς Άζια, της κόρης του σκηνοθέτη Dario Argento. Αν και απευθύνεται στους πολύ κολλημένους φαν της εποχής του Suspiria [1977], του Inferno [1980] και του Tenebre [1982], η ασχετίλα και η περιέργεια του φιλοθεάμονος κοινού έκανε το θαύμα της. Μετά το πρώτο τελετουργικό ξεκοίλιασμα επεκράτησε υστερία ομαδικών αποχωρήσεων και ένα πνιχτό γέλιο από κάποιους χαιρέκακους θεατές. Δυστυχώς δεν υπήρξαν άλλες παρόμοιες ανατρεπτικές κινήσεις κι όλα τα υπόλοιπα κύλησαν "ομαλά".

Τι κρίμα που συνελήφθη ο άνθρωπος με τη βιντεοκάμερα που προσπάθησε να "απαλλοτριώσει" την προβολή της επίσημης πρεμιέρας, το My Blueberry Nights του Wong Kar-Wai. Η στήλη μας "Κλέφτης Εικόνων" του συμπαρίσταται ως πρωτοπόρου οπερατέρ και ως θιασώτη της κοινοκτημοσύνης. Ελπίζουμε μόνο να μην είναι αλήθεια αυτό που ακούγαμε απ' τα ηχεία πριν από κάθε προβολή: "anyone caught taping or shooting faces charges against law... and he will be executed immediately". Η στήλη επίσης απονέμει ένα ειδικό βραβείο στην καλύτερη απόδοση τίτλου ταινίας στα ελληνικά, στην Κατερίνα Τζωρίδου της ομάδας εμπνευσμένης δράσης StoryTeller. Πρόκειται για την ισπανική αναρχική κωμωδία Crimen ferpecto [Ferpect crime, Ισπανία 2004, 105'] του ξένοιαστου παλαβιάρη Alex De La Iglesia [Accion Munante], η οποία αποδόθηκε ως "Τρέλειο έγκλημα".

Ένα ωραίο οξύμωρο του φετινού Φεστιβάλ ήταν ο τιμώμενος σκηνοθέτης του ελληνικού σινεμά, ο πολυαγαπημένος μας Νίκος Νικολαϊδης. Ευτύχησε μετά [πρόσφατον] θάνατον να δει μέγα αφιέρωμα με όλες τις ταινίες του, αρκετές σε νέες κόπιες, πολλές σε μεταμεσονύκτιες προβολές [όπως του άρεσε]. Ευτύχησε να δει έκθεση αντικειμένων, ήχων και εικόνων, θραυσμάτων μιας απαρέγκλιτης και απαρασάλευτα μοναχικής πορείας, μέσα σ' ένα "ειδικά" μισογκρεμισμένο Μουσείο Κινηματογράφου. Εύγε και μπράβο. Ευτύχησε επίσης ένα λεύκωμα τιμητικό και μια πρώτη δημοσιογραφική έκδοση του τελευταίου του βιβλίου με τίτλο Μια στεκιά στο μάτι του Μοντεζούμα"θα κυκλοφορήσει επίσημα τον Ιανουάριο του 2008 από τις εκδόσεις greekworks.com και θα το παρουσιάσουμε εν καιρώ]. Και, επιτέλους, ευτύχησε την κυκλοφορία του ευχετήριου σάουντρακ See You in Hell my Darling με τη μουσική του Νίκου Τουλιάτου και της Κυριακής Τσακιρίδου.

Το οξύμωρο και το πλέον υπονομευτικό, η έσχατη και ολοκληρωτική απόδρασή του, είναι ο ξαφνικός θάνατος του Νίκου. Διότι αν ζούσε θα τα βλέπε όλ' αυτά από μακριά και θα γελούσε με κείνο το σαρκαστικό "χε χε χε". Αλλά μήπως και τώρα από μακριά δεν τα βλέπει όλα; Κάπου μέσα μας και κάπου μακριά τόσο κοντά, είναι σα να μας λέει "κουφάλες σας την έσκασα" ή ακόμη πιο χαρακτηριστικά "άκου πτώμα να μαθαίνεις". Γιατί απλά εμείς είμαστε τα ζόμπι, οι ζωντανοί νεκροί, οι βολεμένοι άκαμπτοι μέσα στην πλαστική μας σακούλα.

Η στήλη επίσης θέλει να βραβεύσει εκείνο τον τίτλο ταινίας που κουβαλάει άθελά του έναν κρυφό συμβολισμό και μια ενδιαφέρουσα σημειολογία. Αναφέρομαι στην πολύ καλή γερμανική μαύρη ηθογραφική κομεντί Am Ende Kommen Touristen [Κι ύστερα έρχονται οι τουρίστες / And along come tourists, Γερμανία 2007, 85'] του Robert Thalheim. Το σχόλιο αφορά τους αθηναίους επισκέπτες και διοργανωτές ή αφορά όλους εμάς που είμαστε τουρίστες στην ίδια μας την πόλη; Διαλέχτε. Εγώ θα προτείνω μια ακόμη πιο διευρυμένη ερμηνεία, ταιριαστή με το πνεύμα και το γράμμα του Thalheim. "Είμαστε όλοι τουρίστες" είναι σα να μας πετάει κατάμουτρα, και δεν το 'χουμε - οι εφήμεροι - πάρει χαμπάρι ακόμη.

Δε θα σας κουράσω άλλο με βραβεία και παρηκμασμένες κρατικές τελετές. Απλά θα σας βομβαρδίσω με ό,τι πιο ενδιαφέρον είδα ή δεν είδα, στις δέκα αυτές μέρες, χωρίς απόλυτη σειρά τάξη ή μέγεθος. Η λίστα που ακολουθεί αφιερώνεται εξαιρετικά σε όλους τους απόντες: στους απολυμένους υπαλλήλους του Φεστιβάλ, στους τρυφερούς ορεξάτους αντικαταστάτες τους, στον φευγάτο Νίκο, στον νομοταγή Σωτήρη, στον πανταχού παρόντα Θεόδωρο, στον Μάριο, στην Τίνα και στον κύριο ρύκιο. Α και στα παιδιά απ' την Δράμα που δεν ξαποσταίνουν ποτέ.

τοπ τεν και σινεφίλ [δέκα δύσκολες επιλογές]
Small Gods [Μικροί θεοί, Βέλγιο 2007, 86'] του Dimitri Karakatsanis
California Dreamin' (endless) [Ρουμανία 2007, 155'] του Cristian Nemescu
Otryv [Από ψηλά / Soar, Ρωσία 2007, 85'] του Alexander Mindadze
Gruz 200 [Φορτίο 200 / Cargo 200, Ρωσία 2007, 90'] του Alexey Balabanov
AFR [Δανία 2007, 84'] του Morten Hartz Kaplers
Stellet Licht [Σιωπηλό φως / Silent Light, Μεξικό 2007, 142'] του Carlos Reygadas
Bakha satang [Μέντα καραμέλα / Peppermint candy, Κορέα 2000, 129'] του Lee Chang-dong
Restul e tacere [Τα υπόλοιπα είναι σιωπή / The rest is silence, Ρουμανία 2007, 140'] του Nae Caranfil
Onna ka kaidanp agaru toki [Όταν μια γυναίκα ανεβαίνει τη σκάλα / When a woman ascends the stairs, Ιαπωνία 1960, 110'] του Mikio Naruse
Juno [ΗΠΑ 2007, 92' / 96'] του Jason Reitman

νεξτ φιφτήν και σινεφίλ [με πονάει που είναι εδώ κι όχι πιο πάνω]
Noise [Βόμβος, Αυστραλία 2007, 107'] του Matthew Saville
Dies d' Agost [Μέρες του Αυγούστου / August days, Ισπανία 2006, 92'] του Marc Recha
Am Ende Kommen Touristen [Κι ύστερα έρχονται οι τουρίστες / And along come tourists, Γερμανία 2007, 85'] του Robert Thalheim
Honeydripper [ΗΠΑ 2007, 120'] του John Sayles
Irina Palm [Εν τη παλάμη ούτω βοήσομεν, Βέλγιο-Λουξεμβούργο-ΗΒ-Γερμανία-Γαλλία 2007, 103'] του Sam Garbarski
Myrin [Μολυσμένο αίμα / Jar City, Ισλανδία 2007, 94'] του Baltazar Kormakur
Magnus [Μάγκνους, Εσθονία-ΗΒ 2007, 86'] της Kadri Kousaar
Auf der Anderen Seite [Η άκρη του ουρανού / The edge of Heaven, Γερμανία-Τουρκία 2007, 122'] του Fatih Akin
Baixio das Bestas [Ο βάλτος με τα τέρατα / Bog of beasts, Βραζιλία 2006, 82'] του Claudio Assis
Sroda, Czwartek rano [Τετάρτη, Πέμπτη πρωί / Wednesday, Thursday morning, Πολωνία 2007, 71'] του Grzegorz Pacek
The assassination of Jesse James by the coward Robert Ford [Η δολοφονία του Τζέσε Τζέημς από τον δειλό Ρόμπερτ Φορντ, ΗΠΑ 2007, 155'] του Andrew Dominik
In search of a midnight kiss [Αναζητώντας ένα φιλί τα μεσάνυχτα, ΗΠΑ 2007, 90'] του Alex Holdridge
Διόρθωση [Ελλάς 2007, 87'] του Θάνου Αναστόπουλου
Gubra [Ανησυχίες / Anxiety, Μαλαισία 2005, 115'] της Yasmin Ahmad
Hongse kanbaiyin [Ώριμο στάχυ / The red awn, Κίνα 2007, 101'] του Shangjun Cai

μίσινγκ ιν άξιον [όσα δεν πρόλαβα, δεν ήξερα, δε ρώτησα]
Strange Culture [Παράξενος Πολιτισμός, ΗΠΑ 2007, 76'] της Lyn Hershman Leeson
Yogoto no yume [Όνειρα της κάθε νύχτας / Every Night Dreams, Ιαπωνία 1933, 64'] του Mikio Naruse
Sugisball [Φθινοπωρινός κύκλος / Autumn ball, Εσθονία 2007, 123'] του Veiko Ounpuu
Padre nuestro [Πάτερ ημών, ΗΠΑ 2007, 111'] του Christopher Zalla
Obsluhoval jsem anglickeho krale [Υπηρέτησα το βασιλιά της Αγγλίας / I served the king of England, Τσεχία-Σλοβακία 2006, 118'] του Jiri Menzel
Blodsband Mirush [Mirush, Νορβηγία 2007, 100'] του Marius Holst
The Darjeeling Limited [ΗΠΑ 2007, 91'] του Wes Anderson
JC Chavez [Τσάβες, Μεξικό 2007, 78'] του Diego Luna
Le Messie [Ο Μεσσίας / Messiah, Γαλλία 1999, 117'] του William Klein
La noche de los girasoles [Η νύχτα των ηλιοτροπίων / The night of the sunflowers, Ισπανία-Πορτογαλία-Γαλλία 2006, 123'] του Jorge Sanchez-Cabezudo
Sztuczki [Κόλπα / Tricks, Πολωνία 2007, 96'] του Andrzej Jakimowski
The unforeseen [Το απρόβλεπτο, ΗΠΑ 2007, 93'] της Laura Dunn
Beynelmilel [Η διεθνής / The international, Τουρκία 2006, 106'] των Muharrem Gulmez & Sirri Sureyya Onder
Mao Ce Dun [Μάο Τσε Τουνγκ / Mao Tse Tung, Αλβανία 2007, 90'] του Besnik Bisha
Buda az sharm foru rikht [Ο Βούδας λιποθύμησε από ντροπή / Buddha collapsed out of shame, Ιράν 2007, 81'] της Hana Makhmalbaf
Γιαγκόναν: οι σκοτεινές μέρες του χαμού [Yagonan: the dark days of doom, Ελλάς 2007, 115'] του Γιάγκου Ραφτόπουλου

Οι καλύτερες μουσικές
Των Νίκου Βελιώτη & Mary and the Boy για το Valse Sentimentale [109'] της Κωνσταντίνας Βούλγαρη
Των Aldo Struyf & Mark Lenagan για το Small Gods [86'] του Δημήτρη Καρακατσάνη
Του Mason Daring για το Honeydripper [120'] του John Sayles
Του Ry Cooder και άλλων για το My Blueberry Nights [111'] του Wong Kar-Wai
Των ινδών και λοιπών ευρω-δυνάμεων για το The Darjeeling Limited [91'] του Wes Anderson
Των Nick Cave & Warren Ellis για το The assassination of Jesse James by the coward Robert Ford [155'] του Andrew Dominik
Των Set Fire to Flames για το Magnus [86'] της εσθονής Kadri Kousaar
Των Shantel & Selim Sesler για το Auf der Anderen Seite [The Edge of Heaven, 122'] του Fatih Akin
Των Prefabricated Quartet για τις "Τρεις στιγμές" [82'] του Πέτρου Σεβαστίκογλου
Του Eddie Vedder [Pearl Jam] για το Into the Wild [148'] του Sean Penn

Καραμπόλες
Η Isabel Coixet και η σιωπή  
Ο χαμένος ΝίκΝικ τα λέει όλα  
Ναρούσε και ξερό ψωμί;  
Όλες οι μουσικές του 48ου ΦΚΘ