51η Berlinale: Ιστορίες με αρκούδες

Πολυσυζητημένη η φετινή φιέστα του Βερολίνου. Τα μεγάλα ονόματα απέτυχαν θριαμβευτικά. Η άπω ανατολή ήταν η πολλαπλή νικήτρια. Η διεθνής επιτροπή ήταν πολυεθνική και αρκετά τολμηρή στις επιλογές της. Πρόεδρος ο αμερικανός William M. Mechanic, το μεγάλο κεφάλι της 20th Century Fox. Επίλεκτα μέλη ο τουρκο-γερμανός σκηνοθέτης Fatih Akin, ο ιταλός μαιτρ του τρόμου Dario Argento, ο αργεντινός αναγεννητής του βραζιλιάνικου σινεμά Hector Babenco, η βρετανή ηθοποιός Jacqueline Bisset, η γαλλίδα συνάδελφός της Dominique Blanc, ο ισπανός Diego Galan, συγγραφέας και διευθυντής του φεστιβάλ του Σαν Σεμπαστιάν, η ιαπωνίδα ιστορικός κινηματογράφου Kyoko Hirano και ο κινέζος σκηνοθέτης Xie Fei.
Την πολύφερνη Χρυσή Άρκτο κέρδισε ο Πατρίς Σερώ (της αιματολουσμένης "Βασίλισσας Μαργκό") με την ταινία "Intimacy" (Intimite), που είναι γυρισμένη στα αγγλικά γιατί βασίζεται σε μυθιστόρημα του Χανίφ Κιουρέισι (Ωραίο μου πλυντήριο, London kills me). Η υπόθεση αφορά έναν άντρα (Μαρκ Ράιλανς) που εγκαταλείπει την οικογένειά του και ζει μόνος του στο δυτικό Λονδίνο. Διατηρεί μια ερωτική σχέση με μια άγνωστη (Κέρι Φοξ) που τον επισκέπτεται κάθε Τετάρτη και κάνουν σεξ. Τα ερωτήματα που βασανίζουν τον σκηνοθέτη είναι σχετικά με την συνεύρεση με κάποιον άγνωστο, τι σημαίνει να είσαι παντρεμένος ή ερωτευμένος και πόσο διαρκεί αυτό. Πόσο καλά γνωρίζουμε τον άνθρωπο δίπλα μας. Η ταινία απέσπασε άλλες δυο σημαντικές διακρίσεις, Αργυρή Άρκτο ερμηνείας για την αυστραλέζα Κέρι Φοξ και το βραβείο Γαλάζιος Άγγελος για την καλύτερη ευρωπαϊκή ταινία.
Κάποιος θεατής που την είδε στο Βερολίνο, σημειώνει πως το πρώτο μισό είναι αφιερωμένο στο σεξ ενώ απουσιάζουν οι διάλογοι. Βρήκε ενδιαφέρουσες και πολύ θετικές για την αληθοφάνεια του θέματος, τις αποκαλυπτικές ερωτικές σκηνές. (Οι οποίες χαρακτηρίστηκαν ενίοτε και πορνογραφικές). Αλλά κουράστηκε με την μεγάλη της διάρκεια. Ιδιαίτερα του άρεσε η σκηνή αντιπαράθεσης εραστή και συζύγου (ο πάντα σπουδαίος Τίμοθι Σπολ). Το δεύτερο μισό είναι γεμάτο διαλόγους αλλά απουσιάζει το σεξ. Θεωρεί ότι οι διάλογοι είναι από φτωχοί έως κακοί. Και φέρνει παράδειγμα τη σκηνή όπου η διδάσκουσα υποκριτική Κέρι Φοξ μιλάει στην μαθήτριά της (Μαριάνε Φέιθφουλ) για τους θανάτους που έχει "βιώσει". Χαρακτηρίζει την ταινία τυπικά γαλλική και μόνο κατ' όνομα βρετανική. Και την θεωρεί υπερβολικά διανοουμενίστικη, αισθανόμενος εξαπατημένος από τον σκηνοθέτη.

Την Αργυρή Άρκτο κέρδισε ο ανεξάρτητος Wang Xiaoshuai για το φιλμ "Beijing bicycle" (Shi qi sui de dan che). Ο κινέζος σκηνοθέτης είχε κερδίσει τον Χρυσό Αλέξανδρο στην Θεσσαλονίκη το 1994 με την πρώτη του δουλειά "The days" (1993). Ακολούθησαν άλλες δυο πολύκροτες (και απαγορευμένες εντός Κίνας) δημιουργίες του, τα "Frozen" (1997) και "So close to paradise" (1998). Στην ταινία συμμετέχει η γοργά ανερχόμενη Zhou Xun, που την πρωτοθαυμάσαμε σε διπλό ρεσιτάλ ερμηνείας στο "Suzhou river" του Λου Γιε, στο πρόσφατο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Και την ξανασυναντήσαμε στην επική ιστορική δημιουργία του Τσεν Καϊγκέ "Ο αυτοκράτορας κι ο δολοφόνος". Είναι 23 ετών και πρωταγωνιστεί σε άλλες δυο καινούργιες παραγωγές, στο "Hainan plus" του Zhang Yuan και στο πρόσφατα ολοκληρωθέν "Hollywood Hong Kong" του υπερ-δραστήριου χονκονέζου Fruit Chan. Τέλος να πούμε ότι οι δύο έτεροι πρωταγωνιστές του "Beijing bicycle", Cui Lin και Li Bin, βραβεύτηκαν από κοινού ως νέα ανερχόμενα ταλέντα στο χώρο της υποκριτικής.
Άλλη μία Αργυρή Άρκτο, το ειδικό βραβείο της επιτροπής, κέρδισε η ταινία του δόγματος 95 "Italian for beginners" (Italiensk for begyndere) του δανού Lone Scherfig. Τοποθετείται σε κάποιο ημιαστικό προάστιο, όπου διάφοροι μοναχικοί τύποι ξεκινάνε ένα τμήμα ιταλικών γι' αρχάριους, ως αφορμή για να γνωρίσουν τον έρωτα της ζωής τους. Η διαπλοκή των ιστοριών τους άπτεται της ποικιλίας των χαρακτήρων τους: ένας νεαρός ιερέας, ένας θερμοκέφαλος μάγειρας, μια αδέξια υπάλληλος αρτοποιείου, ο ιλαρός, άτσαλος και ανίκανος ξενοδοχοϋπάλληλος κ.α. Ένα κωμώδραμα (μάλλον αδόκιμος χαρακτηρισμός) με πολύ πρωτότυπη προσέγγιση των σχέσεων, εν ολίγοις μια απολαυστική ταινία. Όχι μόνο δι' αρχαρίους.

Την Αργυρή Άρκτο καλύτερης ανδρικής ερμηνείας απέσπασε δικαιωματικά ο πορτορικάνος Μπενίτσιο Ντελ Τόρο για την σπουδαία εμφάνισή του στο "Traffic". "Μπορώ να καταλάβω τις περιστάσεις που τον κάνουν δυστυχισμένο (εννοεί τον ρόλο του στην ταινία και την πραγματική του ανησυχία). Είναι πανέξυπνος, έχει πολλές ιδέες, το μεγαλύτερο μέρος των οποίων είναι καλές. Συναντιόμασταν κάθε 2-3 εβδομάδες και σχεδόν πάντα έλεγε 'δε θάταν πιο ενδιαφέρον αν...;' Επέδρασε καταλυτικά στην ιστορία όντας πολύ πιο συναισθηματικός, πιο ενδιαφέρων και αληθινός ως προς την κουλτούρα που κουβαλούσε ο χαρακτήρας που υποδύθηκε. Για κάποιους ανθρώπους, το ξόδεμα του χρόνου σε τέτοιες λεπτομέρειες, είναι εξοργιστικό. Εγώ θα μπορούσα να το κάνω ολημερίς. Ήταν πάντα παρών και πάντα έτοιμος να συνεισφέρει πολλά, θά 'μουν ηλίθιος να μην το αξιοποιήσω. Πάντα συναρπάζομαι από κάποιον που ενδιαφέρεται τόσο πολύ" μας λέει ο σκηνοθέτης του, Στήβεν Σόντερμπεργκ.
Την Αργυρή Άρκτο καλύτερης σκηνοθεσίας κατέκτησε ο ταϊβανέζος Lin Cheng-Sheng για το πιπεράτο "Betelnut beauty" (Ai ni ai wo). Πρώην φούρναρης, καλλιεργητής, ηθοποιός και ντοκιμαντερίστας, ο πολυπράγμων και πολύπαθος Lin Cheng-Sheng έχει στο ενεργητικό του άλλες τέσσερις ταινίες σε διάστημα μόλις πέντε ετών. Η ζωή τον οδήγησε μέσα από απίστευτες περιπέτειες να βρει τον δρόμο προς την μεγάλη οθόνη. Το χρέος του αυτό το ξεπληρώνει κάνοντας ταινίες που μιλάνε για την ζωή και ξεχειλίζουν από τις εμπειρίες του. "Η παραγωγή ταινιών δεν είναι ένα όχημα για την πραγμάτωση ενός ιδανικού ή μιας φιλοδοξίας. Ο μόνος τρόπος να συνεχίσεις, είναι να το κάνεις ως πράξη ζωής." Η νεαρή του πρωταγωνίστρια Angelica Lee Sinje, κέρδισε το αντίστοιχο βραβείο πολλά υποσχόμενης νέας ηθοποιού.
Το βραβείο Άλφρεντ Μπάουερ για πρωτοεμφανιζόμενο σκηνοθέτη δόθηκε στην αργεντινή Lucrecia Martel για το άκρως ρεαλιστικό "The swamp" (La cienaga). Το φιλμ πραγματοποιήθηκε χάρις στο βραβείο που κέρδισε το σενάριό της στο ανεξάρτητο φεστιβάλ του Sundance στα 1998. Ο Ρόμπερτ Ρέντφορντ εκφράστηκε πολύ κολακευτικά για την δουλειά της. Η ιστορία της τοποθετείται στην Σάλτα, στην γενέτειρα της σκηνοθέτιδος. Αφορά δυο οικογένειες των οποίων οι δεσμοί είχαν ατονήσει επί μακρό χρονικό διάστημα. Ένα δυστυχές γεγονός τις αναγκάζει να συμβιώσουν στο ίδιο αγροτικό σπίτι, αποκαλύπτοντας έτσι μια περιπεπλεγμένη ιστορία γεμάτη σιωπές, μυστικά και απουσίες. "Το ενδιαφέρον στοιχείο των χαρακτήρων είναι ότι οι οικογενειακοί τους δεσμοί είναι χαλαροί και συνάμα πανίσχυροι. Η συνεργασία μου με την Γκρασιέλα Μπόρχες (φημισμένη ηθοποιό στην χώρα της) και τον πραγματικό της γιο, Χουάν Κρουζ Μπορντό - που υποδύονται την αλκοολική μάνα και τον παραμελημένο γιο αντίστοιχα - ήταν πραγματικά υπέροχη. Είναι πολύ ζεστοί και φιλικοί ηθοποιοί και με βοήθησαν πολύ στην πρώτη μου σκηνοθετική απόπειρα, πράγμα που θα μου μείνει αξέχαστο." Η σκηνοθέτης έχει ακόμα στο ενεργητικό της, την μικρού μήκους "Dead King" (Rey muerto, 13') και φαίνεται εξοργισμένη με τους δεινόσαυρους της παλιάς σχολής, διότι κατάντησαν "μετριοπαθείς και άτολμοι, χρησιμοποιώντας άσκοπες μεταφορές, αντί να βγουν στους δρόμους και να δείξουν τα πράγματα ως είναι."

Ο φωτογράφος Raul Perez Cubero τιμήθηκε με την Αργυρή Άρκτο ατομικής καλλιτεχνικής συμβολής, στο φιλμ "You're the one (A tale from then)" [You're the one (Una historia de entonces)] του Jose Luis Garci. Πρόκειται για την τρίτη συνεργασία Cubero-Garci (The grandfather / El abuelo, 1998, και La herida luminosa, 1997). Η υπόθεση εκτυλίσσεται στα τέλη της δεκαετίας του '40 στην Ισπανία. Η Χούλια, μορφωμένη στην Ευρώπη, εγκαταλείπει την Μαδρίτη, υποφέροντας από βαθιά μελαγχολία. Μόλις έχει μάθει ότι ο εραστής της, ταλαντούχος ζωγράφος και αντίθετος στο δικτατορικό καθεστώς, πέθανε στην φυλακή. Επιστρέφει στο εξοχικό της οικογένειας, εκεί όπου έζησε αλησμόνητα παιδικά καλοκαίρια, σε κάποιο χωριό στα βορειοδυτικά της χώρας. Η καθημερινή της συναναστροφή με την οικονόμο-φύλακα της έπαυλης, την νύφη της, τον εγγονό της, τον δάσκαλο του χωριού και τον δυστυχισμένο παπά, θα την βοηθήσουν να ξεχάσει την μοναξιά της.

Οι διάλογοι είναι το μεγάλο ατού του Garci, ζεστοί και συναισθηματικοί, επενδυμένοι με τις άψογες ερμηνείες των ηθοποιών και μια όμορφη μελωδική μουσική. Η ανάλαφρη σκηνοθεσία, τα φυσικά ντεκόρ και η καταπληκτική φωτογραφία του Cubero, διαθέτουν ένα μαγικό άγγιγμα και στοχεύουν κατευθείαν στην καρδιά και την μνήμη του θεατή. Η ταινία ήταν η επίσημη υποβολή της Ισπανίας για τα φετινά ξενόγλωσσα όσκαρ, αλλά δεν κατάφερε να μπει στην πεντάδα. Αυτό βέβαια δεν νομίζω να στεναχώρησε ιδιαίτερα στο Garci, μια και ως τώρα έχει τέσσερις φορές προταθεί και μία κερδίσει, στην κατηγορία αυτή (Volver a empezar / To begin again, 1982).
Δόθηκαν επίσης δύο μικρές άρκτοι σε δυο ταινίες μικρού μήκους. Χρυσή Άρκτο πήρε η καναδή Martine Chartrand για το εννιάλεπτο κινούμενο σχέδιο "Black soul" (Ame noire). Είναι μια ελεύθερη κατάδυση στην μαύρη κουλτούρα, ένα στροβίλισμα γύρω από τις σπουδαιότερες στιγμές της ιστορίας των μαύρων. Μια γιαγιά αφηγείται το παρελθόν της στο εγγονό της, κι εμείς βλέπουμε τις μαγικές εικόνες να εκτυλίσσονται σαν παραμύθι. Μέσα σε μια υπνωτική πανδαισία φωτός και χρωμάτων, ο μικρός μαθαίνει για τους προγόνους του, ξεκινώντας από τους θρυλικούς Φαραώ, και τους γενναίους βασιλιάδες των οποίων τους ύμνους ακούει κάτω από ένα αφρικανικό δέντρο
μπαομπάμπ. Μέσα από μια μακριά διαδρομή, νανουρίζεται τελικά στους ρυθμούς της γκόσπελ και της τζαζ, ταξιδεύοντας από την πλανεύτρα Καραϊβική στον χιονισμένο βορρά της αμερικανικής ηπείρου. Τα λόγια δεν χρειάζονται όταν μιλάει η μουσική.
Και κλείνουμε με την Αργυρή Άρκτο που δόθηκε στον Frank Fitzpatrick για το φιλμάκι "Jungle jazz: Public enemy #1". Ο σκηνοθέτης, είναι γνωστός μουσικός επιμελητής, συνθέτης και υπεύθυνος ήχου σε ουκ ολίγες χολιγουντιανές παραγωγές (Her alibi, Twins, Heartbreak Hotel, Nuns on the run). Ταυτόχρονα βέβαια είναι διάσημος για την ακτιβιστική του δράση κατά των βιασμών ανήλικων, μια που και ο ίδιος έπεσε θύμα παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης. Γιατί σας τα γράφω όλ' αυτά; Διότι δεν μπόρεσα να βρω κάτι για την ταινία του.

Πηγές
Η 51η Berilanale
Intimite στο imdb
Ιταλικά γι' αρχάριους στο imdb
Συνέντευξη με την Lucrecia Martel
You are the one στο imdb
You are the one official site
Being Frank Fitzpatrick
Benicio Del Toro offician site
Benicio Del Toro fun club
Black soul στο National Film Board