54η Berlinale 2004

Το φετινό φεστιβάλ Βερολίνου προσπάθησε ν' αποτινάξει την 'αμερικανίλα' και τη ρετσινιά του συντηρητισμού. Έτσι η διοργάνωση ήταν πιο χαμηλών τόνων, με λιγότερη γκλαμουριά, λιγότερους σταρ, αλλά με πιο πολλές εκπλήξεις στην απονομή βραβείων. Πριμοδότησε νέους σκηνοθέτες και συντελεστές ταινιών, αγνοώντας ακόμη και δουλειές πολύ καλές, όπως αυτή του Κεν Λόουτς. Τιμώμενο πρόσωπο ήτανε φέτος ο 54χρονος αργεντινός δημιουργός Φερνάντο Σολάνας [Ο Νότος, Ταγκωδία - η εξορία του Γκαρντέλ], που παρέμεινε εξόριστος για πολλά χρόνια απ' την πατρίδα του εξαιτίας της εκεί χούντας. "Είμαστε πολύ χαρούμενοι που μας δόθηκε η ευκαιρία να τιμήσουμε αυτόν τον υπέροχο όσο και θαρραλέο σκηνοθέτη" σχολίασε ο διευθυντής του φεστιβάλ Ντίτερ Κόσλικ.

Το πνεύμα της ανανέωσης εκφράστηκε κυρίως μέσω των γυναικών, όχι μόνο στον τομέα των συμμετοχών αλλά και στην ίδια την κριτική επιτροπή. Πρόεδρος η αμερικανίδα ηθοποιός Φράνσις ΜακΝτόρματ [γνωστή από την δράση της με τους αδερφούς Κοέν] και μέλη η αιθίοψ παραγωγός Maji-da Abdi, η ιταλο-γαλλίδα ηθοποιός Βαλέρια Μπρούνι Τεντέσκι και η ιρανή σκηνοθέτις Σαμίρα Μαχμαλμπάφ. Την επτάδα συμπληρώνουν ο ιταλός σκηνοθέτης Γκαμπριέλε Σαλβατόρες, ο γερμανός παραγωγός Πέτερ Ρόμελ και ο αμερικανός βοηθός παραγωγής Νταν Τάλμποτ.

Η Χρυσή Αρκούδα χοροπήδησε στα χέρια του 31χρονου γερμανού τουρκικής καταγωγής Fatih Akin, όπως επίσης και το ανάλογο βραβείο της διεθνούς ένωσης κριτικών Fipresci. Η ταινία του "Gegen die wand" (Κατά μέτωπο) ξεκινάει από τη γνωριμία δυο παρολίγον αυτοχείρων, ενός 40χρονου άνδρα και μιας νεαρής γυναίκας επίσης γόνων τούρκων μεταναστών, που αναρρώνουν μετά από τις διαφορετικών κινήτρων απόπειρές τους. Η μοίρα τους θα γίνει κοινή από σύμβαση, θα τους ενώσει και θα τους χωρίσει, αλλά η ζωή θα τους δείξει έναν νέο δρόμο να βαδίσουν ξανά μαζί. Ο Ακίν μας είναι γνώριμος στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης από την απολαυστική κωμωδία δρόμου "Η Ιουλία τον Ιούλιο" (Im Juli, 2000) και από το βραβευμένο "Ακαριαίο χτύπημα" (Kurz und schmerzlos, 1998). Ο Μεχμέτ Κουρτουλούς είναι πάντα παρών στις ταινίες του, ενώ δεν λείπει ποτέ κάποιος ελληνικής καταγωγής ηθοποιός. Έχει επίσης ένα κόλλημα με την Κωνσταντινούπολη, αφού του αρέσει να τελειώνει εκεί τις ιστορίες του.

Η Αργυρή Άρκτος προτίμησε την "Χαμένη αγκαλιά" (El abrazo partido) του επίσης 31 ετών Daniel Burman, επάξιου εκπροσώπου του νέου αργεντίνικου κινηματογράφου. Ο ήρωάς του, εβραιοπολωνικής καταγωγής, βρίσκεται σε αναζήτηση ταυτότητας και ψάχνει τον χαμένο πατέρα του για να μάθει την άλλη πλευρά της οικογενειακής του ιστορίας. Ο πρωταγωνιστής, Daniel Hendler, τιμήθηκε επίσης με την Αργυρή Άρκτο καλύτερης ανδρικής ερμηνείας. Τον Μπουρμάν τον είχαμε γνωρίσει μέσω της ταινίας του "Περιμένοντας τον Μεσσία" (Esperando al Mesias, 2000).

Την Αργυρή Άρκτο καλύτερης σκηνοθεσίας αξιώθηκε ο κορεάτης Kim Ki-Duk του οποίου η "Μικρή Σαμαρείτιδα" (Samaria) ενθουσίασε πολλούς για την αμεσότητα, την ιδιομορφία αλλά και την ιδιότροπα ποιητική του γραφή. Η αγάπη του για τους κοινωνικά ανένταχτους χαρακτήρες, αυτούς που οι άλλοι χαρακτηρίζουν πολλάκις και ως απροσάρμοστους, ήταν πάντα δεδομένη. Σας θυμίζω το πολύ πρόσφατο ποιητικό του αριστούργημα "Άνοιξη, καλοκαίρι, φθινόπωρο, χειμώνας... και άνοιξη" (Bom yeoreum, gaeul, gyeowool, geurico bom, Κορέα/Γερμανία, 2003) αλλά και το προπέρσινο, πολύ προχωρημένο αισθητικά, "Νησί" του (Seom, 2000). Και τα δυο τα είδαμε στους Νέους Ορίζοντες του δικού μας φεστιβάλ αλλά και στις αίθουσες (η Άνοιξη είναι στο δρόμο, έρχεται).

Η κολομβιανή Catalina Sandino Moreno και η αμερικανίς Charlize Theron αναμετρήθηκαν με υπέρμετρο ζήλο για το βραβείο γυναικείας ερμηνείας, το οποίο τελικά και μοιράστηκαν. Η μεν Σαρλίζ για τον ρόλο της πρώτης αμερικανίδας σήριαλ κίλερ στο πολύκροτο "Monster" (Το τέρας). Η δε Μορένο για την έγκυο λαθρεμπόρισα που ενσάρκωσε στην ταινία "Maria, Llena eres de gracia" (Μαρία κεχαριτωμένη) του πρωτοεμφανιζόμενου Joshua Marston. Ο οποίος τσίμπησε και το ανάλογο βραβείο στη μνήμη του ιδρυτή του φεστιβάλ Άλφρεντ Μπάουερ. Επίσης για την καλλιτεχνική του συμβολή τιμήθηκε το σύνολο του καστ της ταινίας "Om jag vander mig om" (Ημερήσιο διάλειμμα) καθώς και ο ίδιος ο σκηνοθέτης της Bjorn Runge που κατέκτησε τον Γαλάζιο Άγγελο για την καλύτερη ευρωπαϊκή δημιουργία. Την τελευταία Ασημένια Αρκούδα της βραδιάς χτύπησαν μελωδικά οι Banda Osiris για τη μουσική επένδυση της "Πρώτης αγάπης" (Primo amore) του Matteo Garrone.

Στα μικρού μήκους έχουμε πάλι γυναικεία κυριαρχία, ένθεν και ένθεν. Την επιτροπή αποτέλεσαν η αυστριακή παραγωγός Christine Dollhofer, η γαλλίδα διευθύντρια φωτογραφίας Sophie Maintigneux και η δανέζα μοντέρ Vinca Wiedemann. Την Χρυσή Άρκτο κέρδισε ο ρουμάνος Cristi Puiu για την ταινία "Un cartus de Kent si un pachet de cafea" (Ένα καρτούτσο Κεντ κι ένα πακέτο καφές) που πριν δυο χρόνια είχε ευνοηθεί από τη Fipresci στη Θεσσαλονίκη για την πρωτόλειά του "Γερή μπάζα" (Marfa si Banii, 2002). Τον Πούιου πριμοδότησε και η UIP για "την απλή αλλά αποτελεσματική του αφήγηση και τους φανταστικούς διαλόγους, σε μια ταινία πολύ χαμηλού προϋπολογισμού αλλά πολύ υψηλού αντίκτυπου, που λειτουργεί ως θαυμαστή καταγραφή των θεμελιακών αλλαγών που υπόκειται μια τοπική κοινότητα".

Αργυρές αρκτούροι στέφτηκαν οι Karin Junger and Brigit Hillenius για το "Vet!" (Σπουδαία!) ενώ εύφημο μνεία απέσπασε και το "Public/Private" του Christoph Behl. Η UIP σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Ακαδημία Κινηματογράφου βράβευσε ταινίες και από το πανόραμα νέων δημιουργών. Το νεοζηλανδέζικο "Two cars, one night" της Taika Waititi "για την μαυρόασπρη φωτογραφία της και τον γοητευτικό ποιητικό τρόπο που αντανακλά ανθρώπινες συμπεριφορές και κώδικες". Το πολυσήμαντο "Fugue" (Fudge) του James Brown (που κέρδισε μια υποτροφία για κινηματογραφικές σπουδές) "για τον τρόπο που αποκαλύπτει τα πάθη και τα διλήμματα της ανθρώπινης ύπαρξης, με ευαισθησία και πειραματικές τεχνικές στους ρυθμούς και στα κάδρα". Ειδική μνεία έγινε και στην ταινία "Le garde du corps" (Ο σωματοφύλακας) της Sandrine Dumas "για το χιούμορ και την άνεση με τα οποία αφηγείται την πολυπλοκότητα σχέσεων, κινδύνων και αναμνήσεων δυο μικρών παιδιών, ενός αγοριού κι ενός κοριτσιού".

Ο Ken Loach και η ταινία του "Ae fond kiss" τιμήθηκαν μόνο από την Οικουμενική Επιτροπή των διεθνών κινηματογραφικών οργανώσεων Interfilm και Signis (των προτεσταντικών και καθολικών εκκλησιών αντίστοιχα). Γιατί "η ερωτική του ιστορία ανάμεσα σε ένα νέο πακιστανικής καταγωγής και μια ιρλανδέζα δασκάλα δίνει ένα εντυπωσιακό παράδειγμα των εμποδίων, πολιτιστικών, θρησκευτικών και κοινωνικών, που πρέπει να υπερβούν δυο άνθρωποι από διαφορετικές κουλτούρες, ώστε να βαδίσουν προς ένα κοινό μέλλον. Ταυτόχρονα είναι μια δημόσια ικεσία για ανοχή και προσπάθεια διαπολιτισμικής κατανόησης". Ειδική μνεία έγινε και στο φιλμ "Svjedoci" (Μάρτυρας) του Vinko Bresan για την "εξέχουσα χρήση των εκφραστικών του μέσων προκειμένου να αποδώσει την πολύπλοκη ηθική μιας εμπόλεμης κατάστασης, Μας έδειξε πως υπάρχει ανθρωπιά σε τέτοιους καιρούς, πως το μονοπάτι της ειρήνης απαιτεί ρίσκο και σεβασμό του εχθρού, αφού κι αυτός είναι συνάνθρωπος".

Βράβευσε επίσης την ταινία του Πανοράματος "Mi piace lavorare" [Μ' αρέσει να δουλεύω (οχληδόν)] της Francesca Comencini. Επειδή "απεικόνισε την οικονομική καταπίεση και την εκμετάλλευση μιας εργάτριας από το εργοδοτικό κατεστημένο και κατάφερε να αναδείξει την αξία της ανθρώπινης αξιοπρέπειας". Από το τμήμα Φόρουμ προ-τιμήθηκε το "Folle embellie" (Όμορφα λόγια) της Dominique Cabrera, αφού "λειτούργησε παράλληλα ως συναρπαστική αφήγηση και ως προκλητική μεταφορά. Αντιπαραβάλει την τρέλα του πολέμου με αυτή των ψυχικά διαταραγμένων ατόμων και εκφράζει την πιθανότητα γιατρειάς μέσω της κοινωνικότητας και των ανθρώπινων σχέσεων".

Η Fipresci, εκτός του προαναφερθέντος βραβείου στον Ακίν, πριμοδότησε στο Πανόραμα την "Μακρυνή πλευρά του φεγγαριού" (La face cachee de la lune) του καναδού Robert Lapage [γνωστού μας από τους οριζόντιους "Παράλληλους κόσμους" Possible worlds, 2000)] και στο Φόρουμ την "Ώρα των δολοφόνων" (The time we killed) της Jennifer Reeves.

Δείτε εδώ και τα υπόλοιπα βραβεία, τις παιδικές και νεανικές Κρυστάλλινες Αρκούδες, τα γκέη αρκουδάκια Teddy Bears, τα βραβεία κοινού κ.α.

Κι άλλο, κι άλλο
Φουλ κατά μέτωπο
Χαμένη και ξανακερδισμένη αγκαλιά
Ποιος είναι ο Κιμ Κι-Ντουκ;
Η καλή μικρή Σαμαρείτις
Κεχαριτωμένη Μαρία μεθ' ημών
Ο Vinko Bresan στον τηλεφακό
Ο Μάρστον κι ακόμα 3 νεά πρόσωπα
Ποιος είναι ο Ρομπέρ ΛεΠαζ;
Και ποια η άλλη πλευρά της σελήνης;
O 75χρονος Bud Spencer πειρατής του Ερμάνο Όλμι

ΥΓ: Ο Γκρήναγουεη ήταν και πάλι παρών με την συνέχεια "The Tulse Luper Suitcases, Episode 3: Antwerp" και την σύμπραξη των τριών χαρίτων, Isabella Rosselini, Franka Potente και Ornella Muti.