5ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, ημέρα 10η και τελευταία, Κυριακή 9/3/03

Και να που ήρθε η εσχάτη, η μέρα των βραβείων. Δεν είδα κάτι συνταρακτικό. Τα "Κατοικίδια ή κρέας" [Pets or meat, 1992] του Μάικλ Μουρ είναι απλώς μια άσκηση ύφους και μια γέφυρα με τα υπόλοιπα. Το "Καναδικό μπέικον" [Canadian bacon, 1995] του ιδίου αποδείχτηκε μεγάλη πατάτα. Μέτρια φάρσα, με αμετροεπείς υπερβολές και αρκετά αμερικάνικο χιούμορ, ώστε να μου κακοφαίνεται συχνάκις. Παρά τις φιλότιμες προσπάθειες του Εντ Λάχμαν και όλου του επιτελείου των ηθοποιών [Άλαν Άλντα, Τζων Κάντι και πολλές έκτακτες εμφανίσεις], το αποτέλεσμα δεν είναι ισάξιο του διαμετρήματός του. Έκανε ένα πείραμα, δεν του βγήκε και επέστρεψε. Κατάλαβε πως δεν έχει ταλέντο ως σεναριογράφος μυθοπλασίας και ξαναγύρισε στο σινεμά τεκμηρίωσης. Και καλά έκανε.

Και να που έφτασε η ώρα των απονομών. Ούτε φαντασμαγορικές τελετές, ούτε γκλαμουράτες φανφάρες. Απών ο υπουργός Πολιτισμού, απών κι ο δήμαρχος θεσσαλονικέων. Ο κ. Εϊπίδης χαιρέτησε κάπως μουδιασμένα. Δεν τον είδα ιδιαίτερα ευχαριστημένο για τη νέα διαγωνιστική κατεύθυνση του Φεστιβάλ. Το βραβείο κοινού κέρδισε δίκαια ο Άλεξ Χάλπερν με τα "Εννιά γερά δόντια" [Nine good teeth, 2002] της γιαγιάς του. Τότε στα γυρίσματα ήταν 97 χρονών και σήμερα ξεπέρασε τα 103. Έχει και μια μικρή αδελφούλα [τότε 91]. Μια κοτσονάτη γιαγιά, μετανάστης από το Στρόμπολι στη μακρινή αμερική, να διηγείται ατέλειωτες ιστορίες, να εξομολογείται τη δίψα της για έντονη ζωή, να μιλάει ακόμη για σεξ και οργασμό. Κάθε της αφήγηση, κάθε της περιπέτεια επενδύεται οπτικά με ντοκουμέντα εποχής, αναδεικνύοντας το μεγαλείο και τη λεβεντιά του χαρακτήρος της. "Όποτε κερδίζει κάποιο βραβείο, συνήθως λείπει" μας λέει η εκπρόσωπος του σκηνοθέτη, "αλλά πάντα η γιαγιά καμαρώνει για τον εγγονό της".

Σειρά είχε η Fipresci, η παγκόσμια ένωση κριτικών κινηματογράφου. Η τριμελής επιτροπή ξεχώρισε εν αρχή τις "Μητέρες της ζωής" [Elaman aidit, 2002] των Μάρκου Λεμουσκάλιο - Αναστασίας Λάπσουϊ και το "Στττ!" [Tishe!, 2002] του Βίκτορ Κοσακόφσκι. Τι φιλμάρα από το τίποτα έκανε αυτός ο Κοσακόφσκι ρε παιδιά!!!; Τι υπόγειο αριστούργημα ήταν αυτό; Αλλά δεν... είχαν δικαίωμα για επαίνους. Τι να τους κάνει άλλωστε ο Κοσακόφσκι; Η επιτροπή βράβευσε, ως καλύτερη ταινία του διεθνούς το "Φορντ τράνζιτ" [Ford Transit, 2002] του παλαιστίνιου Χανί Αμπού-Ασάντ και ως καλύτερη του ελληνικού τον "Δρόμο προς τη Δύση" [2002] του Κυριάκου Κατζουράκη. Ευαίσθητοι πάντα οι κριτικοί του κόσμου σε θέματα οικονομικής μετανάστευσης και καταπιεσμένους λαούς. Πολλές φορές εγκατέλειψαν την αυστηρή κριτική τους στάση κι ακολούθησαν το δρόμο της καρδιάς. Εξάλλου όλοι τους είναι άνθρωποι.

Κατόπιν ανέβηκε στο βήμα ο Λάκης Παπαστάθης και διάβασε το σκεπτικό της πενταμελούς επιτροπής του ελληνικού διαγωνιστικού. Παραπονέθηκε για τους περιορισμούς των κανονισμών που αποκλείουν τυπικά κάποιες αξιόμαχες δουλειές. Κανονικά θά 'πρεπε να διαμαρτυρηθούν οι θεατές διότι, ενώ είχαν ανακοινωθεί δυο κατηγορίες διαγωνιστικών ταινιών, από 24 ως 60 λεπτά η πρώτη κι από 60 και πάνω η δεύτερη, δόθηκε εντέλει μόνο ένα σετ βραβείων. Χωρίς φυσικά οποιεσδήποτε περαιτέρω εξηγήσεις. Τες πα. Αρχικά μας ανακοίνωσε δυο τιμητικές διακρίσεις. Πρώτη εξ ημισείας στον Τάσο Ψαρρά [Εποχές και συγγραφείς: Ανδρέας Εμπειρίκος, 2003] και στον Γιούρι Αβέρωφ [Σεισμός, 2003]. Δεύτερη ολόκληρη στον Βασίλη Βασιλειάδη [Ο χορός των σφουγγαράδων, 2001-2002].

Μετά παρέδωσε τα βραβεία. Το τρίτο βραβείο απένειμε ο Μισέλ Δημόπουλος στον Θόδωρο Καλέση για τον "Φρέντυ" [2002] τον απίθανο. Φρέσκια ματιά, σπουδαίο θέμα, απ' αυτά που προσπερνάμε χωρίς να τα πάρουμε χαμπάρι. Αλλά δεν μας προσπερνούν εκείνα. Παρών και περιχαρής ήταν κι ο ήρωας, δυστυχώς όμως έλειπε ο δήμαρχος που μας αξίζει για του σφίξει το χέρι. Κρίμα. Το δεύτερο βραβείο έδωσε ο κος Στάγκος της ΕΡΤ στον Γιώργο Ζέρβα για το οδοιπορικό "Μου λένε να μη σ' αγαπώ - Το σμυρνέικο-πολίτικο τραγούδι" [2002]. Ο κος Ζέρβας απολογήθηκε διαβάζοντας ένα κείμενο όπου μας έλεγε εν ολίγοις ότι η μικρασιατική καταστροφή έπρεπε να μας είχε παραδειγματίσει, ώστε ν' αποφύγουμε τους πολέμους της Σερβίας, του Ιράν και τώρα του Ιράκ.

Το πρώτο βραβείο δόθηκε επίσης εξ ημισείας, δια χειρός Μπακογιαννόπολου και εκ μέρους του κου Βενιζέλου, που απουσίαζε και λυπήθηκε πολύ μέσω του πρώτου. Το κέρδισαν δυο νέες κοπέλες, δυο ελπίδες του μέλλοντος. Η Κατερίνα Πατρώνη [Με τα μάτια στραμμένα στη στεριά, 2002] και η Ιρίνα Μπόικο [Υπάρχουν λιοντάρια στην Ελλάδα;], που μας ευχήθηκε 'να μην πάψουμε ποτέ να ψάχνουμε τα δικά μας λιοντάρια'. Πολύ συγκίνηση και χαρά μέχρις δακρύων από τις νικήτριες. Η τελετή έκλεισε με τα τρία μέλη της επιτροπής επί σκηνής, να αναλαμβάνουν τις ευθύνες των πράξεών τους και να μας περιγράφουν σκηνές από τις ταινίες που επέλεξαν ως καλύτερες. Το μόνο που δεν μας εξήγησε ο κ. Παπαστάθης, είναι τι παράπονα έχει και από ποιες; από τις επιτροπές που έκριναν τις δικές του ταινίες.

Αξίζει εν κατακλείδι να επισημανθεί ότι τρεις από τις βραβευμένες ταινίες, των Καλέση, Βασιλειάδη και Μπόικο, ήταν ανεξάρτητες παραγωγές. Θα πρέπει επιτέλους ν' απαγκιστρωθούμε από την μονοκρατορία της κρατικής τηλεόρασης. Όσο για την ιδιωτική, αυτή πιστεύει πως όλα είναι ρεπορτάζ.

Η δική μου ενδεκάδα
Ο Ρότζερ κι εγώ [Roger and me, 1989, ΗΠΑ] του Μάικ Μουρ
Ο μεγάλος [The big one, 1997, ΗΠΑ] του Μάικ Μουρ
Σσστ! [Tishe!, 2002, Ρωσία] του Βίκτορ Κοσακόφσκι
Αλγερία - Ο ακατονόμαστος πόλεμος [Al-Jazair - The Nameless War, 2002, Σουηδία] της Ανιέσκα Λουκάσιακ
Λεωφορείο 174 [Onibus 174, 2002, Βραζιλία] του Ζοζέ Παντίλια
Κουροσάβα [Kurosawa, ΗΠΑ, 2000, ΗΠΑ] του Άνταμ Λόου
Φελίνι, είμαι γεννημένος ψεύτης [Fellini, sono un gran bugiardo, 2002, Βρετανία] του Ντάμιαν Πέτιγκριου
Λέοναρντ Μπέρνστάιν: Πιάσε τη νότα [American Masters: Leonard Bernstein - Reaching for the Note, 1998, ΗΠΑ] της Σούζαν Λέισι
Φρέντυ [Freddy, 2002, Ελλάδα] του Θοδωρή Καλέση
Η ημέρα που δε θα ξεχάσω ποτέ [The day I will never forget, 2002, Βρετανία] της Κιμ Λοντζινότο
Στον ιστό της αράχνης [And along came the spider / Va ankaboot amad, 2002, Ιράν] του Μαζιάρ Μπαχαρί

Υπάρχουν άραγε λιοντάρια στο διαδίκτυο;
Εννιά γερά δόντια σε μια σελίδα
Ταξί στα κατεχόμενα
Μητέρες της ζωής
Ο 5ος προς δυσμάς δρόμος