6o Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, Σάββατο 20/03/2004

Απ' το πρωί τις αίθουσες. Έξω ήλιος και διαμαρτυρίες για τον ένα χρόνο από την εισβολή στο Ιράκ. Αρχή του μουσουλμανικού έτους κι οι βόμβες συνεχίζουν να σκάνε σαν βεγγαλικά. Το κεφάλι μου γέμισε εικόνες αλλά ουκ εν τω πολλώ το ευ.

10.00 Το κουτί [The box, 2004, Ελλάς, 12'] της Εύας Στεφανή

Η ταπεινοφροσύνη των θεμάτων, η ανάδειξη του υπόγειου μεγαλείου τους και η συνέπεια με την οποία τα υπηρετεί, είναι τα κύρια χαρακτηριστικά των ντοκιμαντέρ της Εύας. "Αθήναι" [1995], "Γράμμα απ' το Άλμπατρος" [1995], "Γονατάς", "Ακρόπολις" [2001], και τώρα το μαγικό της "Κουτί". Όσο πιο ταπεινά τόσο πιο μαγικά.
Βλέποντας τα μαθαίνεις κάτι απ' την ίδια, απ' αυτά που την συγκινούν, από τον συναισθηματικό της κόσμο, τα όνειρά της, τα πάθη της. Εκτίθεται προσωπικά χωρίς να φαίνεται, χωρίς να την βλέπουμε, μόνο απ' τον τόνο της φωνής, απ' τα φευγαλέα περάσματα. Ζει και αναπνέει μες από τα πρόσωπα, μες από τα λόγια τους. Λυτρώνεται. Καθαίρεται. Πορεύεται!

Τι σχέση έχει άραγε η γιαγιά με τον Χατζηνικολάου στο τηλεοπτικό κουτί; Ερωτική; Πλατωνική; Συγγενική; Ανεκδήλωτη; Άπιαστη; Ανέφικτη; Άφθαρτη; Άχτιστη; ΟΜΟΡΦΗ σαν από καιρο!!!

10.15 Soliloquies [2003, Ελλάς, 32'] της Πόλας Μπούσιου

Αυτοβιογραφικό προσκύνημα στην Ινδία. Μέσα από την παρέα των μοναχικών γυναικών. Μες απ' τους ανερμάτιστους μονολόγους των. Βουτιά στο προσωπικό απόθεμα της μοναξιάς. Ενδιαφέρουσα τρας αρτ εξομολόγηση.

11.50 Εγώ εγώ εσύ αχ αυτοί [Ich ich du ach sie, 2004, Ελλάς, 70'] της Σελάνας Βροντή

Το rave και η εποχή του μέσα απ' τον αθηναϊκό φακό της ρέηβερ Σελάνας. Η παθοψυχολογία της διασκέδασης, το 'άδειασμα' της επομένης ημέρας, το λούκι της επόμενης βραδιάς και φτου κι απ' την αρχή. Σαν τη ρόδα του ποδηλάτου που γυρίζει άσκοπα στον αέρα χωρίς να πατά στο έδαφος. Σαν τους 'φίλους' της φτιάξης που δεν θυμόμαστε τα πρόσωπά τους. Δεν θυμόμαστε καν αν έχουμε γνωριστεί, αν έχουμε συναντηθεί και πόσο κοντά βρεθήκαμε.

Μεσότιτλοι με τη μορφή κεφαλαίων, κιτς και νέο-κιτς, τρας και νέο-τρας, χωρίζουν σε ενότητες μια 'ασυνάρτητη κατά-γραφή'. Θλιβερός απολογισμός μιας περιόδου που εξατμίστηκε στο αέρα σαν άοσμο πτητικό υγρό. Χρεοκοπημένοι πνευματικοί ιδιοκτήτες του τίποτε ή κακομαθημένα πλουσιόπαιδα των βορείων προαστίων; Ο χρόνος πέρασε και προσπέρασε. Το ξόδεμα άφησε κάποιους κάλους σε κάποια νεανικά κεφάλια.

12.30 Η απαγωγή της Ίνγκριτ Μπέτανκουρ [The kidnapping of Ingrid Betancourt, 2003, ΗΠΑ, 76'] των Karin Hayes και Victoria Bruce

Απήχθη το 2001 πριν τις τελευταίες προεδρικές εκλογές της Κολομβίας. Το κόμμα της, το "Οξυγόνο", βγήκε τρίτο. Η πολιτική της δράση θεωρείται επαναστατική και ή ίδια ασυμβίβαστη. Παντρεύτηκε γάλλο διπλωμάτη, έκανε δυο παιδιά και θα μπορούσε να ζει μακριά απ' όλα τα σκατά της πατρίδος της, αν το 'θελε. Αν το 'θελε!!! Τελευταίο της βιντεο-μήνυμα πριν από έναν χρόνο, από το στρατόπεδο όπου κρατείται μέχρι και σήμερα.

Δεν είναι η παλαιότερη απαχθείσα. Κάποιος κρατείται ήδη επτά χρόνια. Το επαναστατικό μέτωπο FARC ελέγχει ένα μεγάλο τμήμα της χώρας, εκεί που βρίσκονται τα εργοστάσια κοκαϊνης. Τι κάνει νιάου νιάου στις ζούγκλες; Οι σωτήρες των λαών αμερικάνοι ασχολούνται ακόμη με την ιρακινή απειλή. Συγκλονιστικό και πανανθρώπινο. Πολίτες του κόσμου γρηγορείτε.

Δικτυωθείτε 1: Το πάθος ταιριάζει στην Ίγκριτ
Δικτυωθείτε 2: Το λάθος ταιριάζει στο FARC

14.10 Γιατί δακρύζει το λιβάδι, κε Αγγελόπουλε; [2004, Ελλάς, 54'] της Αναστασίας Χριστοφορίδου

Τολμώ να πω ότι τα πλάνα της είναι καλύτερα από του Τεό. Το ταινιάκι αυτό διαφημίζει με τον καλύτερο τρόπο το τελευταίο μεγαλειώδες εγχείρημα του διεθνούς μας δημιουργού. Χωρίς να τον κολακεύει, χωρίς να ωραιοποιεί τις επιλογές του. Παρουσιάζει τους αυτοσχεδιασμούς, τις ιδιοτροπίες, τις μανίες, τις εμμονές στις λεπτομέρειες, τις φωνές στους ηθοποιούς, τις ταλαιπωρίες στα ψωφόκρυα βράδια και τις βροχερές μουντές ημέρες. Τα απανωτά τηλεφωνήματα στο μετεωρολόγο Αρναούτογλου και τις αγωνίες του για την σταθεροποίηση της συννεφιάς στον ορίζοντα.

Καταγράφει ημερολογιακά τα γυρίσματα στην τελευταία φάση της ολοκλήρωσης της ταινίας, δίνοντας παράλληλα και μια εικόνα του τρόπου με τον οποίο οργανώνεται μια υπερπαραγωγή. Ο χρόνος δεν είναι αναγκαστικά συνεχής, ούτε ο φιλμικός ούτε κι ο καταγραφικός. Ο θεατής καλείται να συνθέσει το παζλ στο μυαλό του. Η προηγηθείσα θέαση του "Λιβαδιού" αποκτά άλλη διάσταση, ακόμη κι αν δεν σας άρεσε. Η άχλη που περιβάλλει το μύθο διαλύεται αλλά αυτό που φαίνεται από πίσω είναι εντέλει πιο γοητευτικό από τον ίδιο το μύθο. Κι αυτό είναι κατάκτηση της Αναστασίας και των συνεργατών της.

Κι αν φτωχική τη βρεις, η Θεσσαλονίκη δε σε γέλασε. Θα πας σε άλλους τόπους σ' άλλα μέρη και θα γυρίσεις νικήτρια. Κι εσείς κε Αγγελόπουλε αποχαιρετίστε την τη Θεσσαλονίκη που χάνετε. Αλήθεια! Γιατί αποχαρακτηρίστηκε το Fix αμέσως μετά την ολοκλήρωση τον γυρισμάτων σας;

15.30 Ξυπόλητοι στο Χεράτ [Pa berahneh ta Herat, 2002, Ιράν, 70'] του Majid Majidi

1.200 χιλιόμετρα μακριά από το βομβαρδισμένο Χεράτ σ' έναν καταυλισμό. Οι αφγανοί πρόσφυγες σκάβουν γούβες στο χώμα, στρώνουν κουρελούδες και προσπαθούν να βολευτούν. Παιδιά πεθαίνουν απ' το κρύο, απ' την ασιτία, απ' τις κακουχίες. Άνθρωποι ακρωτηριασμένοι λένε τον πόνο τους. Ορφανά βρίσκουν προσωρινή χαρά στο πέταγμα ενός χαρταετού.

Ο Ματζιντί πήγε εκεί και προσπάθησε να πλησιάσει τις αθώες ψυχές τους. Τους κοίταξε στα μάτια, αφουγκράστηκε τις καρδούλες τους και θέλησε να δυναμώσει τις φωνές τους μεταφέροντάς μας την φρίκη του πολέμου και την τραγική τους κατάσταση. Η ζωή συνεχίζεται κακήν κακώς και κάκιστα.

Διαμαρτυρηθείτε: στον σινε-Ματζιντί

17.30 Εισαγωγή στον Κιαροστάμι [Kiarostami 101, 2001, ΗΠΑ, 20'] του Jamsheed Akrami

O πιτσιρικάς δευτεραγωνιστής του Κιαροστάμι μεγάλωσε κι αποφάσισε να κάνει μια ταινία φόρο τιμής στον μεγάλο ιρανό δημιουργό. Βλέπουμε σκηνές απ' τις πρώτες του ταινίες, την πρώτη προεπαναστατική του δουλειά, τις περιπέτειες τον μικρών του ηρώων, τις μετέπειτα πιο ώριμες αναζητήσεις του. Βλέπουμε τον ίδιο και τον ακούμε να λέει πως παραμένει παιδί στο βλέμμα και στη σκέψη, πως η ματιά του είναι ακόμη και τώρα παιδική κι ας ενδιαφέρεται για άλλα πιο 'ενήλικα' ζητήματα. Κι αμέσως ακολουθεί μια συρραφή σκηνών που επιβεβαιώνει πανηγυρικά τους ισχυρισμούς του με τον πιο καλλιτεχνικό τρόπο. Το τέλειο πορτρέτο ενός ανήσυχου ανθρώπου. Κι παράλληλα ένα μικρό κινηματογραφικό διαμαντάκι.

Δικτυωθείτε: ένας προς έναν

18.00 Γιόβνα, βοσκός ταράνδων εν έτει 2000 [Javna, renskotare, ar 2000, 2000, Σουηδία, 35'] του Stefan Jarl

Gula gula κι ο μικρός βοσκός ανοίγει την καρδιά του. Το Τσερνομπίλ έστειλε το μήνυμά του: νέφη και καίσιο στα δάση. Οι τάρανδοι τους πάνε όπου θέλουν. Τουλάχιστον μέχρι πριν την καταστροφή. Το μαρκάρισμα των νεογέννητων ταράνδων είναι μια τελετουργική πράξη. Ο Γιόβνα έχει όνειρα αλλά ανησυχεί για το μέλλον. Οι τίτλοι πέφτουν με Gula gula και πάλι. Πολύ γοητευτική ταινία. Μας γνωρίζει με μια άλλη κουλτούρα. Μ' έναν κόσμο μακρινό, άγριο και γοητευτικό. Μ' ένα παιδί που γίνεται αμέσως φίλος μας.

18.40 Η απειλή [Hotet / Ihkaddus, 1987, Σουηδία, 72'] του Stefan Jarl

Οι λάπωνες είναι μια μειονότητα 15.000 ψυχών στη Σουηδία. Απ' αυτούς μόνο οι 2.000 είναι ιδιοκτήτες ταράνδων. Οι σουηδοί γνωρίζουν περισσότερα για τους αφγανούς, τους ιρακινούς και τους βορειοαφρικανούς απ' ότι για τους παλαιότερους κατοίκους της σκανδιναβικής χερσονήσου. Η ζωή των λαπώνων απειλείται έμμεσα. Πρώτο σοβαρό πλήγμα ήταν γι' αυτούς οι συνέπειες του Τσερνομπίλ. Δεν μπορούνε πια να πάνε τα ζώα στα δάση να βοσκήσουν εξαιτίας του καισίου. Αυτά όμως δεν καταλαβαίνουν τον κίνδυνο κι η φύση τους τα προστάζει να μεταναστεύουν και τους βοσκούς να τα' ακολουθούν. Τώρα βέβαια, οι βοσκοί είναι αναγκασμένοι να πάνε κόντρα στους νόμους της φύσης, αλλιώς θα αφανιστούν.

Δεύτερο πλήγμα οι στενόμυαλοι κανονισμοί της ευρωπαϊκής ένωσης που τους στραγγαλίζουν σιγά σιγά. Η Σουηδία πρόθυμα τους θυσιάζει στον βωμό της ενοποιημένης Ευρώπης. Αυτό δεν το βλέπουμε στην ταινία αλλά το αισθανόμαστε ως επερχόμενο κακό. Τα καμπανάκια που κρούει ο Στέφαν Γιαρλ δεν ξέρω αν είναι ικανά ν' ακουστούν μακριά. Δεν ξέρω καν αν ακούγονται στην χώρα του. Αυτός πάντως είναι ορμητικός σαν χείμαρρος κι αγωνιστής σαν τον άνεμο.

20.00 Μας λένε αταίριαστους [Dom kallar oss mods, 1968, Σουηδία, 100'] των Stefan Jarl και Jan Lindqvist

Τρεις φίλοι, ναρκομανείς και υποψήφιοι αλκοολικοί. Οι φίλοι του που τους βλέπει να βυθίζονται σ' ένα σύστημα καλοβαλμένο το οποίο θέλει να τους αποβάλλει ως παρείσακτους. Αργή καταγραφή προσώπων, διεξοδική ματιά, κοντινά πλάνα σαν ζωγραφικά πορτραίτα. Διακαής η επιθυμία του να τους γνωρίσουμε όσο το δυνατόν καλύτερα για να δούμε πως υπάρχει κάτι καλό μέσα τους, πως δεν είναι σκάρτοι, πως έχουν κι αυτοί δικαίωμα στη ζωή. Οι προθέσεις και οι θέσεις του σεβαστές αλλά η άργητά του με κούρασε. Κι όταν βλέπεις τόσες ταινίες καθημερινά, τότε φεύγεις για να μη σε πάρει ο ύπνος.

Ενημερωθείτε: αυτά και ότι άλλο έκανε ο Γιαρλ

23.00 Ο δήμαρχος του Σάνσετ Στριπ [Mayor of the Sunset Strip, 2003, ΗΠΑ, 94'] του George Hickenlooper

Ο λόγος και ο τίτλος 'ευγενείας' για τον Ρόντνεϊ Μπίγκενχάιμερ. Έναν θρυλικό dj του LA που παραμένει σχεδόν άσημος διάσημος. Έναν γκρούπι, έναν κολαούζο, που εξελίχθηκε σε ιδιοκτήτη ντίσκο και μουσικό παραγωγό του ραδιοφώνου, σε πρωτοπόρο και διοπτροφόρο παρουσιαστή νέων ταλέντων. Εκατοντάδες καλλιτέχνες βρέθηκαν δίπλα του ή βρέθηκε δίπλα τους. Φωτογραφίες με αφιερώσεις, σπάνια ντέμος, υλικό με σπουδαία καλλιτεχνική και ιστορική αξία.

Πολλοί διάσημοι ευεργετηθέντες δέχονται να μιλήσουν γι' αυτόν. Tori Amos, Beck, Sonny Bono, David Bowie, Cher, Alice Cooper, John Doe, Kim Fowley, Deborah Harry, Mick Jagger, Joan Jett, Courtney Love, Paul McCartney, Joey Ramone, Keanu Reeves, Paul Reubens, David Lee Roth, Nancy Sinatra, Phil Spector, Pete Townshend, Brian Wilson, Lisa Worden, Neil Young. Όλοι τον υπερθεματίζουν. Πολλές παλιές του κατακτήσεις μιλούν με συμπάθεια ή και θαυμασμό. Κι εκεί που πάμε να πιστέψουμε στο γκλάμορους στιλ του και στο αέρα που μεγάλου διασκεδαστή, του μαικήνα της μουσικής βιομηχανίας, όλα υπονομεύονται και όλα καταρρέουν.

Η μαμά του τον καταδυνάστευε μέχρι το θάνατό της. Στο πατρικό του σπίτι όπου ζει ο πατέρας του με τη δεύτερη σύζυγό του, δεν υπάρχει ούτε μια φωτογραφία του. Μάταια προσπαθεί να ξεθάψει κάποια παιδική πόζα που στέκει χωρίς κορνίζα στον παράπλευρο τοίχο της κουζίνας. Οι δεκάδες κατακτήσεις του αποδεικνύονται καπρίτσια ή παρέες με στόχο την εκμετάλλευσή του. Όλοι τον εκμεταλλεύτηκαν, κι άλλοι το παραδέχονται με θράσος κι άλλοι λένε πως όχι.

Ο ίδιος δεν πλούτισε αν και θα ήταν εύκολο με τις πάμπολλες γνωριμίες που έχει. Δεν 'πούλησε' ποτέ κανέναν αν και θα μπορούσε. Η εκπομπή του στο ραδιόφωνο κινδυνεύει γιατί ο βοηθός του έκανε μια ίδια σαν κι αυτή σε άλλον σταθμό. Το αυτοκίνητό του σαραβαλιάζει σιγά-σιγά. Κι αυτός; Αυτός είναι ένας φτωχός και μόνος άνθρωπος. Ερωτευμένος με την καλύτερή του φίλη δεν τολμά να της το πει γιατί δεν θα άντεχε την άρνησή της. Ή - το πιθανότερο - της το 'χει ήδη πει και ζει τώρα με τη θλίψη της απόρριψης.

Οι απίστευτες αυτές αντιθέσεις εκτυλίσσονται αργά αργά εμπρός μας και ενώ τον κατεβάζουν στα μάτια μας συγχρόνως τον ανεβάζουν από μια υπόγεια δίοδο. Αυτή η αντιπαράσταση είναι όλη η γοητεία της ταινίας και του ήρωά της αλλά χρειάζεται πολλή υπομονή για να την βιώσετε.

Διακτινιστείτε: στο Sunset Strip