7ο ΦΝτΘ, ημέρα 2η, Σα 02/04/2005
Οκέι, οκέι. Το καταλαβαίνω ότι πολλοί ντοκιμαντερίστες δεν έχουν χρήματα για μεταφορά της δουλειάς τους σε φιλμ. Εξού και οι τόσες συμμετοχές σε dvd ή beta! Αλλά τουλάχιστον θα πρέπει το Φεστιβάλ να φροντίσει για τις άριστες συνθήκες προβολής τους. Σήμερα στην αίθουσα Σταύρος Τορνές ο προτζέκτορας ισοπέδωσε τα πάντα. Τραγικές συνθήκες. Σαν να είχα ένα χοντρό τούλι μπρος στα μάτια μου και δε μπορούσα να δω καθαρά. Ούτε η Βλαχοπούλου μέντιουμ δεν είχε τέτοια θολούρα. Επίσης στην αίθουσα Τζον Κασσαβέτης η προβολή της ταινίας της Χονκασάλο έγινε με απίστευτα προβλήματα στον ήχο, που σκαμπανέβαζε όποτε ήθελε και κοβόταν όποτε του 'κανε κέφι. Αυτά [και τα δυο] είναι γνωστά και από τις προηγούμενες χρονιές και δυστυχώς δε φαίνεται να έγινε καμία ενέργεια για να διορθωθούν. Απεναντίας νομίζω πως χειροτερεύουν τα πράματα.
Α, εχθές μας άφησε και ο Χρύσανθος. Ακόμη θυμάμαι τα εκπληκτικά του ντουέτα με τον Ξυλούρη που άκουσα από μαγνητοφώνου στο "Από δυο χωριά". Πήγε να βρει τον λεβέντη κρητικό να συνεχίσουνε τη συνεργασία τους στον ουρανό. Ε ρε γλέντια!
13.30 Εποχές & Συγγραφείς: Ηλίας Βενέζης (Elias Venezis, 2004, Ελλάς, 58') του Τάσου Ψαρρά
Εγώ πήγα να δω το Παρασκήνιο για τον Σκαλκώτα αλλά ο προτζέκτορας μουλάρωσε και κράτησε την κασέτα μέσα στα σπλάχνα του, χωρίς να έχει διάθεση να την ξεράσει. Μου φάνηκε σαν ένα Videodrome από την ανάποδη. Αλλάξανε μηχάνημα αλλάξανε και ταινία αναγκαστικά. Δεν ήταν και ότι καλύτερο το ταξίδι της κάμερας πάνω σε παλιές φωτογραφίες, ούτε και συγκινήθηκα από την ακαδημαϊκή αφήγηση του Κώστα Καστανά. Μπορεί και να φταίει που πήγα να δω άλλο και άλλο είδα τελικά. Είπαν ότι θα κάνανε τα αδύνατα δυνατά για να παιχτεί ο Σκαλκώτας στο καπάκι, αλλά δεν είχα υπομονή.
14.00 Η αισθητικός (A Esteticista, 2004, Ισπανία, 96') του Sergio Oksman
Ο Οξμάν ξεκίνησε, υπό την πίεση της μητέρας του, να καταγράψει τη μαρτυρία αυτής της κωλόφαρδης εβραίας αισθητικού που γλίτωσε από το Άουσβιτς. Μόλις άρχισε να μοντάρει συνειδητοποίησε πως η περιπέτεια αυτής καθεαυτής της καταγραφής ήταν εξίσου δυνατή ιστορία. Κράτησε λοιπόν όλα τα κομμάτια που έδειχναν την αλληλεπίδραση των δύο γενεών / πλευρών / συστατικών: του θύματος [του Μέγκελε] και θέματός του από τη μια, και του εαυτού του ως σκεπτόμενου δημιουργού και συμμετέχοντα καθοδηγητή από την άλλη. Επέλεξε την οδό ενός συμβατικού μοντάζ για να προβάλλει τις δυο παράλληλες αφηγήσεις [του μακρινού παρελθόντος και του τρέχοντος χρόνου] εκθέτοντας τον ίδιο τόσο όσο και την ηρωίδα του.
Κι έκανε πάρα πολύ καλά διότι μας φιλοδώρησε με ένα μάθημα αντικειμενικότητας και αποστασιοποίησης και με πολλά μαθήματα χειρισμού ενός θέματος φορτισμένου συναισθηματικά και ουμανιστικά. Μας έβαλε στη θέση του, μας άνοιξε την καρδιά του και τη σκέψη του και μας άφησε να κρίνουμε μόνοι μας αν έγιναν έτσι ή αλλιώς τα πράματα. Κι όλ' αυτά χωρίς να βγούμε καν από το σπίτι και ατελιέ της γηραιάς κυρίας. Οίδαμε το Άουσβιτς, οίδαμε και το Σάο Πάολο χωρίς να χρειαστεί να τα κινηματογραφήσει, χωρίς να ξεφύγουμε από το θέμα και χωρίς να εγκλωβιστούμε σε μια μεμονωμένη περίπτωση. Αν ήταν και οι συνθήκες προβολής καλύτερες θα εκτιμούσαμε ακόμη περισσότερο το δώρο του.
Αίσθηση στο Σάο Πάολο
16.30 Για πέντε διαμερίσματα κι ένα μαγαζί (In exchange for 5 apartments & 1 shop, 2004, Ελλάς, 110') του Γιάννη Σκοπετέα
Ο Σκοπετέας έπαθε μεγαλύτερο κάζο από τον Οξμάν. Μόχθησε να δημιουργήσει ένα εξαίρετο αρχιτεκτονικό οδοιπορικό στην Αθήνα των τελευταίων 80 χρόνων [1924-2004] μοντάροντας σκηνές από 185 ταινίες και γεφυρώνοντας τες με δικά του πλάνα και τους τέσσερις επίλεκτους αφηγητές του, τους Νίκο Καλογερόπουλο, Μυρτώ Αλικάκη, Νίκο Ξανθόπουλο και Ξένια Καλογεροπούλου. Υλοποίησε με τη συνδρομή του Μουσείου Μπενάκη ένα σύνθετο έργο που μοιάζει με κινηματογραφική διδακτορική διατριβή. Βρήκε ρυθμούς, κούρντισε πλάνα και μεταβίβασε τον παλμό της πόλης αυτής μέσα από τον ανύποπτο ιστορικό ρόλο της κάμερας που περιδιάβηκε τον ογδονταετή ιστό της Αθήνας σα να ήταν ένας δίωρος τουριστικός περίπατος για προχωρημένους και απαιτητικούς μελετητές.
Προσπάθησε δε, να δει και το μέλλον αυτής της σύγχρονης τερατούπολης. Και μάλλον δεν θα πέσει έξω απ' ότι δείχνουν τα πράγματα. Προσέκρουσε όμως και συνετρίβη άδοξα πάνω στο σταθερό εμπόδιο των άθλιων συνθηκών προβολής ενός υπερ-προβληματικού μηχανήματος. Αξίζει να την κυνηγήσετε και να τη δείτε σε καλύτερες συνθήκες για να νοιώσετε τη μαγεία και τη δύναμη του μέσου αλλά και την ταξιδιάρικη ευφορική διάθεση που θα 'πρεπε να είχαμε εισπράξει κι εμείς οι ατυχήσαντες.
18.30 Από τότε και μετά (And thereafter, 2003, Κορέα / ΗΠΑ, 56') του Hosup Lee
And unhappily ever after. Κορεάτισσα παντρεύεται αμερικανό πεζοναύτη και πηγαίνει να ζήσει μαζί του στην αμέρικα. Η κόλαση την ακολουθεί. Εκεί είναι μια ξένη και στην πατρίδα της είναι μια πόρνη που πουλήθηκε στον εχθρό, πρόδωσε κι ατίμασε τη χώρα της. Μ' έναν άντρα κηφήνα και τρία παιδιά που παρασιτούν σε βάρος της νοιώθει η ίδια προδομένη και ατιμασμένη από όλους. Η αμεσότητα της ερασιτεχνικής καταγραφής και η κατά πρόσωπο εξομολογήσεις σοκάρουν. Η ιώβεια υπομονή της γριάς, το άσχημο ταξίδι της για την κατάκτηση μιας πάμπτωχης Ιθάκης και η σχολαστικότητα του κου Λη, μας εξωθούν σε φονικές σκέψεις για το θεσμό της οικογένειας και την ανύπαρκτη pax americana.
Και ζήσαν αυτοί χειρότερα
19.30 92 τετραγωνικά Ρωσία - ένα κοινόβιο στην Αγία Πετρούπολη (92 qm Russland - Eine Kommunalka in St. Petersburg, 2004, Γερμανία, 59') των Eva Gerberding & Andrea Schramm
Η κοινοβιακή συνύπαρξη μπορεί να είναι ακόμη ένα καθεστωτικό κατάλοιπο, προβάλλει όμως αναγκαία για τη συνέχιση της ζωής σε μια περίοδο άθλιας οικονομικής κατάπτωσης. Οι ένοικοι αυτού του διαμερίσματος είναι κυρίως γυναίκες που διαχειρίζονται, επισκευάζουν και ξεπερνούν τα πάντα. Οι άνδρες απλώς συνυπάρχουν ή βρίσκονται σε απόσταση λόγω της κατηφορικής τους διαγωγής. Η ταινία αναπνέει για λίγο τον αέρα τους και αφουγκράζεται τα σήματα κινδύνου που εκπέμπουν οι καταρρακωμένες σοβιετικές δημοκρατίες. Ο αλκοολισμός, η ανεργία, οι πενιχρές συντάξεις, η ελλιπής μόρφωση και η υποβάθμιση της κουλτούρας αγγίζουν τις αισθήσεις μας και ζητούν την προσοχή μας. Το δικαίωμα για μια αξιοπρεπή ζωή πρέπει να είναι αδιαπραγμάτευτο για όλους. Καθώς επίσης κι ένα εξίσου αξιοπρεπές τέλος.
92 τ.μ. από τη σελίδα του Σραμ
21.00 Τα 3 δωμάτια της μελαγχολίας (Melancholian kolme huonetta, 2004, Φινλανδία, 106') της Pirjo Honkasalo
Οι τρεις τόποι της μελαγχολίας είναι οι ενότητες και οι όψεις ενός δράματος αρκετών παιδιών. Των παιδιών της Τσετσενίας. Η ανήσυχη Πίριο ακολουθεί τα βήματα των παιδιών αυτών σε τρεις διαφορετικές χώρες.
α) Στο ρώσικο νησάκι που βρίσκεται μια ναυτική ακαδημία [ορφανών κυρίως] παίδων. Εκεί όπου φοιτά κι ένα ορφανό ρωσάκι που, επειδή γεννήθηκε στο Γκρόζνι, τα άλλα παιδιά το θεωρούν τσετσενάκι.
β) Στην ίδια την πόλη του Γκρόζνι, όπου μια καλή σαμαρείτιδα μαζεύει ορφανά παιδιά για να τα γλιτώσει από την πείνα, τις ασθένειες, τις κακοποιήσεις από τους ρώσους στρατιώτες και την πιθανή πορεία προς έναν νεανικό θάνατο.
γ) Στο πρότυπο ορφανοτροφείο της διπλανής χώρας όπου καταλήγουν τα παιδιά αυτά, για να ξεφύγουν από τη δίνη και την κακή επιρροή ενός ατερμάτιστου, ανερμάτιστου και καταστροφικού πολέμου.
Οι τρεις αυτοί χώροι περιθάλπουν τα αθώα προσωπάκια της μελαγχολίας και συντηρούν -με τον άλφα, τον βήτα ή τον γάμα τρόπο- την αναθυμιά, την αποθυμιά και την ανάμνηση.
Η Χονκασάλο απογειώνει τη γραφή της και αποθεώνει τα μικρά της πορτραίτα, γειώνοντας και πακτώνοντας οριστικά τον αδίστακτο και απάνθρωπο κόσμο που τα περιβάλλει. Το πρώτο και το τρίτο μέρος είναι καταγεγραμμένα σε έγχρωμο φιλμ, ενώ στο δεύτερο χρησιμοποιεί την απαράμίλλη λιτότητα και την αναγκαία ευκολία μιας ψηφιακής βιντεοκάμερας τραβώντας μόνο σε ασπρόμαυρο. Τοιουτοτρόπως πετυχαίνει τις επιθυμητές αναφορές στο έργο του Ταρκόφσκι [περισσότερο στην Νοσταλγία, στον ου-τόπο του Σολάρις, λιγότερο στον Ρουμπλιώφ και αμυδρά στον Ιβάν], χωρίς να ξεφύγει από την [υπερ]ρεαλιστική της ποίηση και χωρίς να καπελώσει την αλήθεια των θλιμμένων εικόνων της. Χωρίς να εκβιάσει τα δάκρυα και τον οίκτο των θεατών και δίχως να απλουστεύει ή να υποβιβάζει ή να γενικεύει αυτό που την ταρακουνάει και μας συνταράσσει αμφότερους.
Η δύναμή της κρύβεται στη σύνθεση, στην α-dogme-τιστη τεχνική της, στα υπερκοντικά γκρο πλάνα των παιδικών προσώπων, στα μάτια των οποίων ανακλώνται οι τύψεις και οι ενοχές όλων μας. Πετυχαίνει έτσι, να στρέψει επάνω μας δεκάδες μικρά δίδυμα καθρεφτάκια που μας προκαλούν να δούμε καθαρά το ζοφερό μέλλον και να κάνουμε το παν για να το αλλάξουμε.
Η ίδια είναι αισιόδοξη για το αύριο αυτών των μικρών, τρομαγμένων και τσαλαπατημένων πλασμάτων. Μας το δείχνει στο τέλος μ' έναν γαλανό όσο και ορθάνοιχτο ορίζοντα, που αφήνει μακριά τις αιματηρές πολύκροτες εχθροπραξίες και προβάλει κάτωθεν του μια καταπράσινη κοιλάδα με προβατάκια [αναφορά στον Μπρέγκελ;] ως μια άμεση αποθέωση της ζωής που τραβάει το δρόμο της. Αμήν.
Μελαγχολική νοσταλγία
23.00 Κορίτσια του δρόμου (Highway courtesans, 2005, Ινδία / ΗΠΑ, 71') της Mystelle Brabee
Πολύ πιασάρικο το θέμα οι κατά παράδοση εταίρες της λεωφόρου και πολύ ωραίο το πλησίασμα της κάμερας στα πρόσωπα αυτής της ιστορίας, αλλά δεν καταλαβαίνω γιατί θα πρέπει να εκφυλιστεί σε ριάλιτι. Κρίμα!
Οι outcasted νταλικέρηδες
