Budd Boetticher, ένας ταυρομάχος στην Άγρια Δύση

[με αφορμή το κινηματογραφικό εξαήμερο Δημοσιογραφία και πολιτική την εποχή της κρίσης, στην Αίθουσα Αλέξανδρος]

Ο Oscar "Budd" Boetticher Jnr. [1916-2001] αναγνωρίστηκε, λίγο πριν τον θάνατον, ως ακατάταχτος μάβερικ σκηνοθέτης πανοραμικών ερημικών βήτα-γουέστερν χαμηλού προϋπολογισμού, "εν μέρει αλληγορικές οδύσσειες, εν μέρει αμφίρροπες παρτίδες πόκερ όπου οι χαρακτήρες μπλοφάρουν εναλλάξ μέχρι την τελική αποκάλυψη των τραπουλόχαρτων..." όπως σημειώνει χαρακτηριστικά ο νεοϋορκέζος κριτικός Andrew Sarris.

Ο Σάρις αναφέρεται στον Κύκλο της Φήμης [Renown Cycle], δηλαδή τις 7 ταινίες γουέστερν που γύρισε με συμπαραγωγούς τους John Wayne και Randolph Scott [πρωταγωνιστεί σε όλες], από τα μέσα μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του '50. Η γνωριμία με τον, διάσημο ήδη, ηθοποιό Σκοτ έγινε όταν ο Μπέτιτσερ ήταν βοηθός του σκηνοθέτη Charles Vidor στα Γεράκια της Κοιλάδας του Θανάτου [1943] όπου ο Σκοτ επίσης πρωταγωνιστούσε. Τα 7 αυτά φιλμ έφεραν αίγλη στον Ράντολφ Σκοτ γιατί το χρήμα το είχε ήδη αποκτήσει με το τσουβάλι [εμβληματικός ο τίτλος της τελευταίας ταινίας που γύρισε πριν αποσυρθεί, Το χρυσάφι δεν φτάνει για όλους, σκηνοθετημένο από τον ανανεωτή Sam Peckinpah].

Ο ίδιος ο Μπέτιτσερ που ανέβασε το λαϊκό αυτό είδος αφηγηματικά, καλλιτεχνικά και αισθητικά, μνημονεύονταν επί σειρά δεκαετιών μόνο για το σενάριο του επιγονικού Οι γύπες πετούν χαμηλά [1970], με σκηνοθέτη τον Don Siegel ο οποίος δίδαξε με τη σειρά του τον Clint Eastwood.

Η αμφίρροπη σχέση Μπέτιτσερ-Γουέιν χρονολογείται από τις αρχές του '50, από το ημι-αυτοβιογραφικό ταυρομαχικό ρομάντσο Στον ίσκιο του κινδύνου [Bullfighter and the Lady, 1951], συμπαραγωγή του 2ου, σενάριο-σκηνοθεσία του 1ου. Ήταν η πρώτη φορά που ο Μπέτιτσερ σκηνοθετούσε δικό του σενάριο αλλά η κατάληξη ήταν τραυματική διότι ο μέντοράς του, John Ford [ο παλαιός των ημερών], συμφώνησε με τον Τζον Γουέιν να αποκόψουν τα 42 λεπτά που υπαινίσσονταν ότι η φιλία των δύο καουμπόηδων ηρώων ήταν ίσως κάτι παραπάνω. Η περιπέτεια έληξε το 2000 όταν η ταινία αποκαταστάθηκε στην αρχική της εκδοχή, έχοντας παραμείνει μπλοκαρισμένη και απρόβλητη για τα τελευταία 30 χρόνια.

Πώς, όμως, ο γιος ενός πωλητή εργαλείων βρέθηκε από το γενέθλιο Σικάγο στο Χόλιγουντ; Δια της τεθλασμένης και εξ αντανακλάσεως.

Ο Όσκαρ Μπέτιτσερ αποφοίτησε από τη Στρατιωτική Ακαδημία του Culver και έκανε καριέρα μποξέρ και παίχτη του αμερικάνικου φουτμπόλ στο Πανεπιστήμιο του Οχάιο. Ένας προχωρημένος τραυματισμός τον έστειλε για αποθεραπεία στο Μεξικό. Εκεί όμως κόλλησε με τις ταυρομαχίες κι έγινε πετυχημένος έφιππος ματαντόρ. Η μεγάλη εκείνη εμπειρία τον έφερε ως σύμβουλο και εκπαιδευτή αλόγων και ανθρώπων στις Χαλύβδινες Ψυχές [1939, Of Mice and Men, βλέπε Steinbeck] του Lewis Milestone και στο ταυρομαχικό Αίμα και Άμμος [1941, βλέπε Ibanez] του Rouben Mamoulian.

Έμεινε στη Μέκκα του Κινηματογράφου αναρριχώμενος ως εσωτερικός ταχυδρόμος, αναγνώστης σεναρίων, δεύτερος βοηθός [του Hal Roach Jr.] και πρώτος άτυπος βοηθός [των George Stevens, Charles Vidor, Louis Friedlander]. Επίσημα σκηνοθέτησε πρώτη φορά το 1944 [One Mysterious Night] και συνέχισε στο ίδιο πνεύμα, κάνοντας προπαγανδιστικά φιλμ ενώ υπηρετούσε τη θητεία του.

Πριν από τον Κύκλο της Φήμης, έκανε ένα σπουδαίο νουάρ [Εδραπέτευσα για να εκδικηθώ /The Killer Is Loose, 1956]. Μετά έκανε μια γκανγκστερική βιογραφία του Jack "Legs" Diamond [Ο αυτοκράτωρ του εγκλήματος, 1960]. Στο τέλος της δεκαετίας τον βρήκε ο ηθοποιός Audie Murphy, με τον οποίον είχε κάνει το καουμπόικο πορτρέτο Όλοι γύρω μου σκοτώθηκαν [1952, The Cimarron Kid], και του πρότεινε να χρηματοδοτήσει ένα νέο κύκλο δόξας. Δυστυχώς το γουέστερν A Time for Dying [1969] ήταν και το τελευταίο διότι ο Μέρφι σκοτώθηκε άδοξα σε αεροπορικό ατύχημα [1971].

Παράλληλα ο Μπαντ Μπέτιτσερ γύρισε ένα δραματοποιημένο ντοκιμαντέρ-πορτρέτο του διάσημου μεξικανού πρωτο-ταυρομάχου Carlos Arruza, το οποίο προετοίμαζε 7 χρόνια [1959-1965]. Όλα πήγαν στραβά αυτά τα 7 χρόνια γουρσουζιάς: χώρισε με τη γυναίκα του [Debra Paget] που θα 'παιζε τη σύζυγο του ταυρομάχου, ξέμεινε από λεφτά γιατί απέρριπτε χολιγουντιανές προτάσεις, πέρασε 7 μέρες σε μεξικάνικη φυλακή κι άλλες τόσες σε άσυλο, κόντεψε να πεθάνει πρώτα από ασιτία κι ύστερα από πνευμονικό και... λίγες μέρες αφότου τέλειωσαν τα γυρίσματα ο Arruza και μέρος του συνεργείου σκοτώθηκαν σε αυτοκινητιστικό [1966]. Το μόνο παρήγορο ότι γνώρισε την επόμενη και τελευταία σύντροφο της ζωής του. Το Arruza [1972] θεωρήθηκε μικρό αριστούργημα αλλά βρήκε πολύ μικρή διανομή.

Τελευταίο πόνημα ένα αυτογραφικό ντοκιμαντέρ για την τέχνη της έφιππης ταυρομαχίας [My Kingdom For..., 1985], τα άλογα της οικογένειας Μπέτιτσερ, την οικογένεια του φίλου Robert Stack [πρωταγωνιστή Στον ίσκιο του κινδύνου], τον γιο τού Carlos Arruza και το μυθικό πια ντοκιμαντέρ για τον πατέρα και νούμερο ένα ταυρομάχο ο οποίος έδινε το βασίλειό του για ένα... άλογο;

Ταινιο-χρονολόγιο

1939 Χαλύβδινες Ψυχές /Of Mice and Men [ΗΠ, 106λ.] Lewis Milestone
1941 Αίμα και Άμμος /Blood and Sand [ΗΠ, 125λ.] Rouben Mamoulian
1943 Τα γεράκια της Κοιλάδας του Θανάτου /The Desperadoes [ΗΠ, 87λ.] Charles Vidor
1944 One Mysterious Night /Κεκλεισμένων των θυρών [ΗΠ, 61λ.] Budd Boetticher
1951 Στον ίσκιο του κινδύνου /Bullfighter and the Lady [ΗΠ, 87λ./124λ.] Budd Boetticher
1952 Όλοι γύρω μου σκοτώθηκαν /The Cimarron Kid [ΗΠ, 84λ.] Budd Boetticher
1956 Εδραπέτευσα για να εκδικηθώ /The Killer Is Loose [ΗΠ, 73λ.] Budd Boetticher
1957 Τα λύτρα του τρόμου /The Tall T [ΗΠ, 78λ.] Budd Boetticher
1959 Γραμμένο με καυτό μολύβι /Westbound [ΗΠ, 72λ.] Budd Boetticher
------- αφιέρωμα Μπέτιτσερ στον Αλέξανδρο -------
1956 Η συμμορία των επτά δολοφόνων /Seven Men from Now [ΗΠ, 78λ.] Budd Boetticher
1957 Η ώρα της εκδικήσεως /Decision at Sundown [ΗΠ, 77λ.] Budd Boetticher
1958 Στην πόλη των κεραυνών /Buchanan rides alone [ΗΠ, 78λ.] Budd Boetticher
1959 Ο δρόμος βάφτηκε με αίμα /Ride Lonesome [ΗΠ, 73λ.] Budd Boetticher
1960 Κάθε βήμα και μια σφαίρα /Comanche Station [ΗΠ, 74λ.] Budd Boetticher
-----------------------------------------------------------
1960 Ο αυτοκράτωρ του εγκλήματος /The Rise & Fall of Legs Diamond [ΗΠ, 101λ.] Budd Boetticher
1962 Το χρυσάφι δεν φτάνει για όλους /Ride the High Country [ΗΠ, 94λ.] Sam Peckinpah
1969 A Time for Dying /Ώρα να πεθάνεις [ΗΠ, 67λ.] Budd Boetticher
1970 Οι γύπες πετούν χαμηλά /Two Mules for Sister Sara [ΗΠ /Μεξικό, 116λ.] Don Siegel
1972 Arruza /Αρούζα [ΗΠ /Μεξικό, βιο-ντοκ. 73λ.] Budd Boetticher
1985 My Kingdom For... /Το Βασίλειό μου για ένα... [ΗΠ, ντοκ. 85λ.] Budd Boetticher