Clint Eastwood

Ασυγχώρητος cowboy

Eastwood 02 Για να φτάσει να επιβληθεί ως σκηνοθέτης - όσκαρ καλύτερης ταινίας και σκηνοθεσίας - έπρεπε πρώτα να υπερπηδήσει ένα μεγάλο εμπόδιο: τη φήμη του ως ενός από πιο πετυχημένους αστέρες του σινεμά.
Από τις πρώτες του δουλειές "Play Misty for Me" και "High Plains Drifter" έγινε αποδεκτός ως πολλά υποσχόμενος, ενώ το 1976 "O Παράνομος Josey Wales" ήταν σαφώς ένα western-ορόσημο της δεκαετίας, που αναβίωνε το είδος. Αργότερα κατάφερε να κάνει τον "Bird" και τον "Λευκό Κυνηγό, Μαύρη Καρδιά", δυό ταινίες που πλησίαζαν στην ευρωπαϊκή κουλτούρα και παράδοση, ώστε να αποδείξει πλήρως τις σκηνοθετικές του ικανότητες.
Και δεν είναι μόνο το γεγονός ότι του είχαν αρνηθεί την αναγνώριση ως σκηνοθέτη. Το πρόβλημα είναι ότι, ενώ η προσωπικότητά του αναπτυσσόταν πίσω από την κάμερα, ο ίδιος είχε μαρκαριστεί και ταυτιστεί με τη μονολιθική του παρουσία μπροστά απ' αυτήν. Είχε γίνει τόσο οικείος με το σκληρό προφίλ του στις ταινίες δράσης που έπαιζε, ώστε ακόμη να τις εναλλάσσει με τις πιο φιλόδοξες, προσωπικές του παραγωγές. Σ' αυτές τις πρώτες περιλαμβάνονται και δύο μάγκικες εμφανίσεις στο πλευρό ενός χιμπατζή και τέσσερεις συνέχειες του βρώμικου Χάρρυ. Αντιθέτως, όταν σκηνοθετεί τον εαυτό του, βάζει όλα του τα δυνατά να υπερφαλαγγίσει και να ξορκίσει - μετατρέποντάς τον σε φάντασμα - το μοντέλλο του σκληρού με το οποίο ταυτίστηκε.
Ακόμη δεν έγινε απόλυτα εφικτός αυτός ο διαχωρισμός. Δεν σκηνοθέτησε αυτός "Σε Τεντωμένο Σχοινί", ένα φιλμ που επιτίθεται στην ηθική του βρώμικου Χάρρυ (σκηνοθετήθηκε από τον Richard Tuggle που ήταν επίσης σεναριογράφος στην καλύτερη συνεργασία Eastwood-Siegel, την "Απόδραση απ' το Αλκατράζ"). Ενώ αντιθέτως σκηνοθέτησε δύο αδικαιολόγητα κακές, βίαιες αστυνομικές περιπέτειες, την τρίτη συνέχεια του βρώμικου Χάρρυ με τίτλο "Sudden Impact" και το κακέκτυπο "The Rookie".

Eastwood 01 Μάλλον είναι πιο αληθές να πούμε ότι κοιτάει πάντα με δυσπιστία τη φιγούρα του ως ηθοποιού. Το άκρως συναρπαστικό σχετικά με τον τύπο του είναι η αρνητικότητα και η αμφιθυμία που περιέχει, σαν να έχει σμιλευτεί με αυτο-εμπαιγμό και αυτο-αποστροφή. Ο Eastwood φαίνεται να βλέπει τον εαυτό του στην οθόνη με σκηνοθετική ματιά, ακόμα κι όταν δεν σκηνοθετεί ή ακόμα πριν αρχίσει να σκηνοθετεί.
Η αμφιθυμία είναι το ίδιο αισθητή στα φιλμ με τον χιμπατζή ("Every Which Way But Loose" και "Any Which Way You Can") όπου απλώς αγγίζει το μπουρλέσκ, όσο και στα ειρωνικά και αυτοκριτικά western, από τον "Παράνομο Josey Wales" και το "The Gauntlet" ως τους "Ασυγχώρητους". Αυτό που διακρίνει τις καλύτερες στιγμές του είναι, όχι πόσο αρνητικά δείχνει τον εαυτό του, αλλά πόσο θετικά ανοίγει το δρόμο στους υπόλοιπους ρόλους και στην ταινία σαν σύνολο.
O Clinton Eastwood jr. γεννήθηκε στο Σαν Φρανσίσκο στις 31 Μαϊου 1930 και τα παιδικά του χρόνια πέρασαν στη σκιά της κατάθλιψης καθώς ο πατέρας του όργωνε την Καλιφόρνια για να βρει δουλειά. Η πειθαρχία και η οικονομία με την οποία φτιάχνει ταινίες και διευθύνει την προσωπική του εταιρία παραγωγής, την Malpaso, ίσως να έχουν τις ρίζες τους κάπου εκεί. Είναι η απαρχή της αρνητικότητάς του με το να αυτοπροσδιορίζεται ως τι δεν είναι: δεν είναι έκλυτος, δεν είναι επιεικής με τον εαυτό του, ούτε μπρος ούτε και πίσω απ' την κάμερα. Η αρνητικότητα περικλείεται ακόμα και στον τίτλο της εταιρείας του: Malpaso σημαίνει στα ισπανικά "κακό βήμα", κάτι που του είπε ο μάνατζέρ του το 1964, όταν συμφώνησε να παίξει σ' ένα ιταλικό ρημέικ γιαπωνέζικης ταινίας, γυρισμένο στην Ισπανία.
Πριν από τον Sergio Leone και την εισπρακτική επιτυχία "Τ' Όνομα μου Είναι Κανένας", ο Eastwood ακολουθεί τη συνήθη οδό της μαθητείας με μικρές ή σύντομες εμφανίσεις. Μετά το στρατό επρόκειτο να σπουδάσει διοίκηση επιχειρήσεων στο Λος Άντζελες, αλλά πείσθηκε να κάνει ένα δοκιμαστικό ως αρχάριος για την Universal. Ακολούθησαν εμφανίσεις σε ταινίες όπως "Revenge of the Creature"(1955), "The First Travelling Saleslady"(1955) και "Lafayette Escadrille"(1958).
Η πρώτη του επιτυχία ήταν στο τηλεοπτικό σήριαλ "Rawhide", όπου έπαιξε το γρήγορο πιστόλι Rowdy Yates από το 1959 ως το 1966. Σε κάποιο μεσοδιάστημα του σήριαλ, άδραξε την προσφορά του Leone και εμφανίστηκε "Για Μια Χούφτα Δολάρια" (A Fist Full of Dollars, 1964) ως ανώνυμος, ουσιαστικά άφωνος ήρωας που μασάει συνέχεια πουράκια. Τα τρία σπαγγέττι που έκανε με τον Leone τον καθιέρωσαν ως ηθοποιό, αλλά ταυτόχρονα μπορούν να θεωρηθούν ως η πρώτη αυτοσκηνοθετική προσπάθεια. απέκτησε αποκλειστικότητα στην επιλογή της καρνταρόμπας του Κανένα κι έβαλε κι ένα χεράκι στον εκφραστικό μινιμαλισμό των σεναρίων.
Όταν επέστρεψε στις ΗΠΑ για να επαναβιώσει τον ήρωά του στο αμερικάνικο western "Hang 'em High" (1968), είχε το μυαλό του αλλού: "Δουλεύοντας με τους Ευρωπαίους μου ήρθε η όρεξη να επιστρέψω κατά κάποιον τρόπο στη σκηνοθεσία." Αφού προσφέρθηκε ανεπιτυχώς να σκηνοθετήσει επισόδεια του "Rawhide", προσπάθησε να προωθήσει κάτι δικό του, το "Play Misty For Me" και κατάφερε να το κάνει τρία χρόνια μετά (1971). Εντωμεταξύ είχε την τύχη να παίξει στο "Cougan's Bluff" σκηνοθετημένο από τον Don Siegel που έμελλε να τον κάνει αστέρα του σινεμά.

Eastwood 03 Το στιλ του Siegel, ανάλαφρο και οικονομικό ώστε να είναι παράξενα ελλειπτικό, σχεδόν σουρρεαλιστικό στον αποσπασματικό ρεαλισμό του, ταίριαζε απόλυτα με το ταμπεραμέντο του Eastwood. Αντίστοιχα, η εικόνα του ζηγκελικού αντι-ήρωα ήρθε κι έδεσε με τον τρόπο που ο Eastwood έχτιζε τον δικό του. Οι Leone και Siegel λοιπόν, υπήρξαν οι μέντορές του αφού επιρρέασαν καθοριστικά στη δημιουργία ένος αμφιλεγόμενου-αρνητικού αντιμύθου.
Τα ονόματά τους αναφέρονται συχνά στα άρθρα που αφορούν τις δύο πρώτες σκηνοθετικές προσπάθειες του Eastwood όπου το βασικό ρόλο κρατά ο ίδιος: το "Play Misty For Me" ένας ψυχολογικό θρίλερ όπου ένας dj και μια θαυμάστριά του (Jessica Walter) συνάπτουν μια δολοφονική εμμονοκαταθλιπτική σχέση. Kαι το "High Plains Drifter" (1972), ένα μπαρόκ western όπου ένας ξένος - που θεωρείται νεκρός - γίνεται τιμωρός των αμαρτιών μιας ολόκληρης κωμόπολης.
Ο σκηνοθέτης αρνείται την άποψη ότι η ταινία αυτή μιμείται εν μέρει τον Leone - "Δεν την τράβηξα όπως εκείνος, χρησιμοποίησα άλλη τεχνική", λέει. Πέρα όμως από την κατακόκκινη πόλη, την τεράστια φωτιά και την τιμωρία που θυμίζουν κόλαση, είναι ξεκάθαρο πως είχε στο μυαλό του τον εξαγνισμό της κοινότητας αυτής.
Οι στόχοι του γίνονται πιο εμφανείς στο επόμενο western, τον "Παράνομο Josey Wales". Eνώ οι ταινίες του Leone διαδραματίζονται σε μια Δύση μόνιμα ερημική που δυναστεύεται από δυνάμεις άπληστες και τυρρανικές, ο Josey Wales προσπαθεί να αφομοιώσει την ψυχρή μελαγχολία και να δράσει πίσω απ' αυτήν. Το φιλμ μας περιγράφει πώς κάποιος ανώνυμος πήρε το δρόμο της παρανομίας. Ο ήρωας είναι αρχικά αγρότης, αλλά μετατρέπεται σε τυχοδιώκτη που ζητά εκδίκηση, όταν η οικογένειά του καταστρέφεται σε μια συνοριακή αψιμαχία του εμφιλίου. Η ανθρωπιά επανέρχεται στον χαρακτήρα του, μαζί με την πιθανότητα αναγέννησης του έθνους (και του western), όταν μετατρέπεται σε απρόθυμο φύλακα κοπαδιών μια ετερογενούς ομάδας προσκηνητών.
Το φιλμ "The Gauntlet" (1977) είναι μια συναρπαστική πρσπάθεια να κάνει για τον βρώμικο Χάρρυ, ότι έκανε ο Josey Wales για τον Κανένα. Εδώ ο σκληροτράχηλος καταντά μέθυσος, σχεδόν εκτός μάχης, του οποίου η αναίδεια και η απροθυμία ν' αγωνιστεί θα καμφθούν με τη συμβολή της καυγατζούς αιχμάλωτης (Sondra Locke) που συνοδεύει. Ο ήρωας ανανήπτει και λητρώνεται στο φινάλε μέσα στον υπερβολικό πολιορκιτικό συμβολισμό που προμηνύεται από τον τίτλο. Και οι δυο αυτές ταινίες, καλλιτεχνικά και θεματικά, καταλογίζονται στα υπέρ του σκηνοθέτη, που μας δείχνει τι μπορεί να κάνει απομυθοποιώντας το είδωλό του.
Οι δυό επόμενες παραγωγές, "Bronco Billy" (1980) και "Honkytonk Man" (1982), προωθούν ακόμη παραπέρα την αποικοδόμηση του μύθου του, ενώ προσθέτουν και αυτοβιογραφικά στοιχεία. Είναι δυο σπουδές αποτυχημένων ηρώων - ο ιμπρεσάριος θεαμάτων της Άγριας Δύσης και ο παρολίγο κάντρι τραγουδιστής - που συνδέονται με την οικογενειακή ιστορία του Eastwood στα χρόνια των μεγάλων οικονομικών δυσχερειών. Γι' αυτό και έγιναν γενικά αποδεκτές από το κοινό, ενώ ο Norman Mailer χαρακτήρισε τη δεύτερη ταινία ως το αριστούργημά του. Και οι δυο όμως, με τον τρόπο τους, έδωσαν τέλος στον αντι-ήρωα Eastwood: συναισθηματικοί ηρωϊσκοι που λυτρώνονται με συναισθηματικές πράξεις.

Eastwood 04 Περισσότερο ανταποδωτική ήταν η απόδραση της αρνητικής αντι-εικόνας του μέσα από τις εικόνες των άλλων - πιθανόν ένα άλλο είδος αρνητικότητας. Η περίοδος αυτή ξεκινά με την πρώτη ταινία που σκηνοθετεί αλλά δεν παίζει. Το "Breezy" (1973) είναι μια σαπουνοπερετική ιστορία, ένα εποχιακό ρομάντζο (με τους Kay Lenz και William Holden). Κυρίως όμως αυτό φαίνεται στο "Bird" (1988) όπου βιογραφεί τον αυτοκαταστροφικό τζαζίστα Charlie Parker (Forrest Whitaker). Τα πάντα εδώ είναι αποχρώσεις του μαύρου και η αρνητικότητα γίνεται αναρχική πηγή της συναισθηματικής σύγχυσης και της μουσικής ιδιοφυίας του ήρωα. Κάτι αντίστοιχο επιχειρήθηκε, με λιγότερη σαφήνεια και επιτυχία, στην ταινία "Λευκός Κυνηγός, Μαύρη Καρδιά" (1990) όπου σκηνοθετεί τον εαυτό του ως έναν άλλο σκηνοθέτη - που μόνο στ' όνομα δεν είναι ο John Huston.
Στις πιο πρόσφατες ταινίες του δε σταματά να υποσκάπτει την πολύ πετυχημένη κινηματογραφική του φιγούρα, με μια σιγουρία που άλλοτε είναι κυριαρχική και άλλοτε αινιγματική. "Οι Ασυγχώρητοι" (1992) αφηγούνται κύκλους θανάτου και βίας, όπου δε θέλει να μας πει ότι η βία είναι κακή, αλλά να μας δείξει ότι μια μεμονομένη πράξη βίας είναι ένα δοχείο πόνου. Το όχημα που χρησιμοποιεί είναι ο William Munny (ο ίδιος), ένας αμετανόητος αλύτρωτος πιστολάς, ολοζώντανη απόδειξη ότι καμιά αλήθεια δεν είναι αναμφισβήτητη, κανένας μύθος δεν είναι ακατάρριπτος. "Υπήρχε κάτι στην αναζήτηση της απολύτρωσης που με προκαλούσε - η κυνηγημένη ψυχή είναι ένα μέρος αυτής της πρόκλησης" λέει ο ίδιος.
Για "Έναν Τέλειο Κόσμο" (1993) ο Eastwood εξωθεί τον εαυτό του στα όρια της υπόθεσης - ένας κατάδικος δραπέτης (Kevin Costner) προσπαθεί να διακδικήσει την πολιτική του ζωή - ώστε ο χαρακτήρας του να μοιάζει έτοιμος να εκραγεί από αγανάκτηση. Αυτή πρέπει νά 'ναι η πιο γενναιόδωρη ταινία του, διότι δεν εστιάζουμε σ' αυτόν (τον επιβολέα του νόμου) αλλά στον Costner που εξαγοράζει το αμαρτωλό παρελθόν του με την πατρική αγάπη που δείχνει στον πιτσιρίκο όμηρό του. Ή πρέπει νά 'ναι η τελειωτική αυτο-αποκήρυξη η τελευταία ατάκα που λέει ως Τεξανός εκπρόσωπος του νόμου: "Δεν ξέρω τίποτα. Τίποτα απολύτως." Ή μπορεί νά 'ναι και τα δυο, που στριμώχτηκαν σε μια παράξενα αναπτυσσόμενη "μικρή" ταινία, τόσο πικρή και τόσο συναισθηματική μαζί. Σε αντίδραση, ίσως, προέκυψε μια από τις πιο πλούσιες εσωτερικά.
"Οι Γέφυρες του Μάντισον" (1995) συνεχίζουν με τη συναισθηματική στροφή του καλλιτέχνη φωτογράφου (και πάλι ο ίδιος) και αποβάλλουν κάθε τι που έχει σχέση με το παρελθόν. Ο Eastwood νοιώθει πια ελεύθερος να μιλήσει για ευαισθησίες που πριν από λίγα χρόνια δε θα μπορούσαμε να φανταστούμε ότι κατέχει. Μετά το θάνατο της βασικής ηρωίδας, τα παιδιά της ανοίγουν το ημερολόγιό της και διαβάζουν, σε ένα τεράστιο flash back, την παράνομη ερωτική σχέση της μητέρας τους με κάποιον περιπλανώμενο φωτογράφο. Πρόκειται για μια τρελή ιστορία μεταξύ δύο μεσηλίκων που εκτυλίσσεται στα στενά όρια μιας κωμόπολης της αμερικάνικης υπαίθρου, αλλά που διαθέτει πολλή ανθρωπιά, πολλή ζωντάνια και κάτι από τη χαμένη φλόγα της νιότης.
Κι εδώ έχουμε τη γνωστή τακτική αρνητικού-θετικού. Ο δικός του αρνητικός τύπος (Eastwood) προβάλλεται θετικά πάνω στο βασικό χαρακτήρα της ταινίας, μια γυναίκα που υποδύεται με μαεστρία και άνεση η Meril Streep. Αυτός περνά σαν αστραπή και χάνεται, ενώ εκείνη, με τη στάση της απέναντι στη μίζερη ζωή της, γίνεται φωτεινό παράδειγμα - ακριβώς την κατάληλλη στιγμή που τα παιδιά πρέπει να χαράξουν νέο δρόμο στη ζωή τους. Ο άλλος, ο κρυφός της εαυτός, που ζει με την γλυκιά ανάμνηση ενός μοναδικού χαμένου ονείρου, ξεγλυστρά διακριτικά και χάνεται στην αιωνιότητα.
Μετά απ' αυτό κατηγορείται για γεροντική μαλθακότητα. Έτσι ασχολείται ξανά με τους αδίστακτους ανθρώπους της εξουσίας δίνοντας μας ένα μετριότατο πολιτικό θρίλερ ("Absolute power", 1997) Ένας διαρρήκτης (ο ίδιος) που μπαίνει στον Λευκό Οίκο για να κλέψει, γίνεται μάρτυρας της ερωτικής απιστίας του προέδρου (απίστευτο ε!!!) Οι καλές ερμηνείες και η φωτογραφία πάνε στράφι. Εξωφρενικά αναληθοφανές, εξοργιστικά ρηχό, ουδεμία σχέση με το βιβλίο. Αναρωτιέσαι γιατί όλοι πιστεύουν αμέσως οποιαδήποτε ιστορία τους σερβίρουν, όσο εξωφρενική κι ακούγεται.

Eastwood 05 Ταυτόχρονα όμως, εν είδει διπλού χτυπήματος, μας χαρίζει το "Midnight in the garden of good and evil" (1997). Το βιβλίο στο οποίο βασίστηκε ασχολείται με μια σειρά περίεργων φόνων που συμβαίνουν στη Savannah, ανακατεύοντας gays, drag-queens και άλλους παράξενους τύπους. Δουλεύοντας πάλι με ένα έξοχο cast (John Cusack, Kevin Spacey, Jack Thompson και η κόρη του, Alison Eastwood) πετυχαίνει να ταράξει τα νερά και προκαλεί νέες αντιφατικές εντυπώσεις. Η εμφάνιση μιας τοπικής drag-queen, της Lady Chablis, δίνει άλλο αέρα στο φιλμ και πυροδοτεί διάφορα σενάρια κουτσομπολιού.
Αφού καταλαγιάζει ο θόρυβος επιστρέφει με ακόμα ένα θρίλερ ("True crime", 1999). Ο αλκοολικός και γυναικάς δημοσιογράφος (ο ίδιος) που προκαλεί συνεχώς φασαρίες, πρέπει να γλυτώσει μέσα σε 12 ώρες έναν κρατούμενο καταδικασμένο άδικα σε θάνατο για το φόνο μιας εγκύου. Πρέπει ακόμη ν' αντιμετωπίσει την εκδικητική μανία του προϊστάμενου του (Denis Leary) με του οποίου την γυναίκα έχει παράνομες σχέσεις. Ο μόνος που πιστεύει σ΄ αυτόν είναι ο διευθυντής αρχισυνταξίας (James Woods) που στηρίζει τις ανορθόδοξες, όπως πάντα, μεθόδους του σκληροτράχηλου ρεπόρτερ. Τα προβλήματα αρχίζουν μετά τη μέση της ταινίας, οπότε γίνεται προβλέψιμη. Την παρακολουθείς με την ελπίδα της τελικής ανατροπής, που θα δικαιώσει την καλή αρχή, τις καλές ερμηνείες και την καλή σκηνοθεσία. Η ελπίδα σβήνει και χάνεται με το απόλυτα αναμενόμενο τέλος.
Και φτάνουνε στους παλαβιάρηδες "Space cowboys" (2000). Τέσερις παπούδες του διαστήματος (ο Clint, o Tommy Lee Jones, o Donald Sutherland και ο James Garner) καλούνται να σταματήσουν την πτώση ενός σοβιετικού δορυφόρου παρωχημένης τεχνολογίας, της οποίας είναι κάτοχοι. Ο κακός τους δαίμονας, τους καταδιώκει και στο διάστημα. Αν μη τι άλλο ακούγεται διασκεδαστικό.
Και τώρα τι ετοιμάζει ο 70χρονος γερο-Clint; Μια ερμηνεία στον "Henry in love", ενός μεσήλικα που παντρεύεται νεότερή του, αποκτάει παιδί και ανακαλύπτει ότι πάσχει από ανίατη ασθένεια. Και ένα ακόμα φιλόδοξο σχέδιο μ' έναν παίκτη του γκολφ στα Highlands της Σκοτίας ("Golf in the Kingdom"). Αυτόν τον καιρό επιδίδεται εντατικά στο άθλημα για να πιάσει το σφηγμό του.