Dancer In The Dark

H ζωή είναι ωραία ακόμα κι όταν είναι άσχημη

Η νέα ταινία του Lars Von Trier είναι μια σπουδαία και μεγάλη έκπληξη: πρόκειται για ένα δραματικό μιούζικαλ!!! Το δράμα της Σέλμα είναι η σταδιακή της τύφλωση. Τραγικότερο όλων είναι ότι η πάθησή της είναι κληρονομική και πρόκειται να επηρεάσει τον γιο της. Γι' αυτό και άφησε την Τσεχία την πατρίδα της και ήρθε στην Αμερική, όπου με αιματηρές οικονομίες, θα μπορέσει να εγχειριστεί ο μικρός και να γλυτώσει απ' την κατάρα. Και ξέρει πως να σηκώσει τον σταυρό της αγόγγυστα και να υπομείνει τις συνέπειες. Η Σέλμα όμως έχει κόλλημα με τις μουσικές ταινίες. Το μιούζικαλ ζωντανεύει μέσα στο κεφάλι της και "εξωτερικεύεται" κάθε φορά που τα πράματα δυσκολεύουν. Ουκ ολίγες φορές, μη μπορώντας να αντιμετωπίσει τη σκληρή πραγματικότητα, καταφεύγει σε μια χορογραφημένη φαντασίωση για να διασκεδάσει την στενοχώρια της και να συνεχίσει απτόητη τον γολγοθά της.
Όλ' αυτά θα ήταν ίσως κοινότυπα και κοινότοπα αν δεν ήταν η Bjork που ενσαρκώνει την Σέλμα. Κι αν δεν ήταν δικές της οι μουσικές που μπλέκονται αριστουργηματικά με το στόρι, δίνοντας ταυτόχρονα και μια ιδέα για τα ερεθίσματά της και τον τρόπο που εμπνέεται. Το ξωτικό από την Ισλανδία με την γαργαριστή φωνή και την μοναδική ικανότητα να συνδυάζει την παράδοση με τις νέες τάσεις, πλάθει μουσικές από την μονοτονία της καθημερινότητας. Το πέρασμα του τρένου, το μολύβι του σκιτσογράφου, τα τακούνια της δεσμοφύλακος, ο απόηχος της θείας λειτουργίας, οι μονότονοι βιομηχανικοί ήχοι και θόρυβοι, όλα είναι αφετηρίες μιας χαρούμενης και ανατρεπτικής μελωδίας που παρηγορεί και ανακουφίζει. H ζωή είναι ωραία ακόμα κι όταν είναι άσχημη. Η αισιοδοξία που αποπνέει το λυπητερό τέλος είναι σπάνια. Το μόνιμο σχεδόν μειδίαμα της Bjork μου έμεινε καρφωμένο στα χείλη και επανέρχεται σε κάθε μου αναπόλησή της.
Όλοι - απαξάπαντες - την σιγοντάρουν. Η Κατρίν Ντενέβ, η θεϊκή Γουάλντα, μοιάζει να στέκει εκστατική μπροστά στο φαινόμενο Bjork και συμμετέχει στο παιχνίδι τραγουδώντας και χορεύοντας, αναπολώντας το ντουέτο που έκανε στα νιάτα της με την αδελφή της Φρανσουάζ Ντορλεάκ στις "Δεσποινίδες του Ροσφόρ". Ο David Morse μεταμορφώνεται δίπλα της και γίνεται αγνώριστος, όπως δεν τον έχουμε ποτέ ξαναδεί. Χορεύει σαν τον Φρεντ Αστέρ και λάμπει. Ο Peter Stormare (το τακίμι του Μπουσέμι στο Fargo) νιώθει να ακτινοβολεί από ταπεινότητα κι αγάπη. Ο Jean Marc Barr καταδύεται στον κόσμο της. Η Cara Seymour (πολυέξοδη Λίντα) κι η Siobhan Fallon (δεσμοφύλαξ) της κρατάνε το ίσο. Ο βετεράνος κλακετίστας Joel Grey (Ολντριτς Νόβυ) οδηγεί τα βήματα στο παραλήρημα. Ακόμα και εμείς οι θεατές, σιγομουρμουράμε μαζί της ως κοινωνοί και αρωγοί του δράματός της.
Η σύνθεση των τραγουδιών έγινε παράλληλα με τα γυρίσματα. "Απ' όταν ήμουν τριών ετών θυμάμαι τον εαυτό μου ν' ακούει μιούζικαλ. Προέρχομαι από εργατική οικογένεια, όπως και η Σέλμα. Μου πήρε κάπου δυο χρόνια για να γίνω Σέλμα. Νιώθω ότι την ξέρω καλύτερα από τον Lars." Η Bjork λειτούργησε ως μουσικός σκηνοθέτης κι έτσι, οι συγκρούσεις απόψεων ήταν καθημερινό φαινόμενο. "Ο Ναπολέων Βοναπάρτης κόντρα στην Πίπη την Φακιδομήτη. Ο Lars είναι μάγος. Είναι όπως κι ένα μικρό παιδί." Έτσι βλέπει η ισλανδή νεράιδα τον δαιμόνιο Δανό. Γιατί; "Είναι τίμιος και καθόλου ψεύτικος. Έχει το θράσος να είναι αυθεντικός. Και δεν συμβιβάζεται ούτε με τα συναισθήματα. Όταν άλλοι καταπιέζουν τα πιο ακραία τους αισθήματα, αυτός τ' αφήνει ελεύθερα. Όταν είδα το Δαμάζοντας Τα Κύματα το θεώρησα πολύ βίαιο. Τα συναισθήματά μου ήταν τόσο ισχυρά, που έτρεχα σ' όλο το σπίτι κατά τη διάρκεια της προβολής. Δεν μπορούσα να κάτσω ακίνητη κι αυτό δεν μού 'χει ξανασυμβεί με κανένα άλλο φιλμ. Πανηγύρισα τρελά το γεγονός ότι υπάρχουν κι άλλοι άνθρωποι με τόσο δυνατά συναισθήματα σαν τα δικά μου, σαν κι έμενα. Υπάρχει μεγάλη καταπίεση συναισθημάτων στον κόσμο αυτό." Αλλά κατά τη διάρκεια της συνεργασίας τους "ο Lars πρέπει ν' αναλύσει το καθετί 900 φορές, πριν το κάνει. Εγώ πάλι είμαι τελείως διαφορετική, πιο παρορμητική. Θά 'θελα νά 'χα πιο ελεύθερη την φαντασία μου στην ταινία".
Η ταινία όμως ακολουθεί και τις αρχές του δόγματος που διακήρυξε ο δημιουργός της. Η κάμερα τρέμει όπως θα τρεμόπαιζε το βλέμμα, όχι του θεατή που είναι καθηλωμένος σε μια καρέκλα, αλλά του ανθρώπου που κινείται μέσα στο πεδίο δράσης και παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς τα τεκταινόμενα, όντας αναγκασμένος να "χορεύει" κι αυτός μαζί με τους ήρωες για να μη δίνει στόχο και να περνά απαρατήρητος. Η μουσική έρχεται σε μας κατευθείαν από τον εσωτερικό κόσμο της Σέλμα, που μας φανερώνεται πλούσιος και μας προσφέρεται απλόχερα. Είναι μια κατάθεση ψυχής, απόλυτα ειλικρινής και άδολη. Η φαντασία μας καλπάζει μέσα από τα οράματα της θεότυφλης Σέλμα και βρίσκει απάγκιο στον κόσμο των ήχων, έναν κόσμο πιο πλούσιο και ανεξερεύνητο από όλους εμάς, τους "ανοιχτομάτηδες".
Εδώ λοιπόν ο Trier δεν έρχεται να διακηρύξει απλά έναν νέο τρόπο καταγραφής ή μια νέα κινηματογραφική γλώσσα. Αυτό που επιθυμεί είναι να μας δελεάσει να δούμε τον κόσμο με άλλα μάτια, να μας δείξει νέους τρόπους να διαβάζουμε τις εικόνες, να απολυτρώσει τη ματιά μας από το κόλλημα ενός καλογυαλισμένου χολιγουντιανού πλάνου. Να μας δώσει ιδέες διαφορετικών αναγνώσεων των σημείων που μας περιβάλλουν και μας κρύβονται. Το μάτι μας θολώνει για να μπορέσει να εστιάσει στο εκτός πεδίου, στην ψυχούλα και το σθένος του διαφορετικού ατόμου μέσα σ' έναν φαινομενικά φυσιολογικό αλλά απάνθρωπο κόσμο. Η διαφορετικότητα είναι η ταυτότητά μας. Η επιβεβαίωση της ύπαρξης και της αυθύπαρκτης αξίας του καθένα μας.

Πηγές.
http://www.dancerinthedark.com/ (επίσημο site της ταινίας)
http://www.zentropa-film.com/ (το site της Zentropa)
http://www.sarto.com./home2/vontrier/index.html (για τον σκηνοθέτη)
http://www.1worldfilms.com/larsvontrier.htm (βιογραφικό)
http://movies.yahoo.com/shop?d=hc&id=1800020762&cf=bios (βιογραφικό)
http://www.indiewire.com/film/interviews/int_vonTrier_Lars_000922.html (συνέντευξη)
http://www.geocities.com/Hollywood/Academy/5698/articles/trier.html (συνέντευξη).