Deconstructing Atom

Όταν το 1992 ο Δημήτρης Εϊπίδης μας πρωτοπαρουσίασε με πολύ καμάρι τον καναδό Εγκογιάν, στα πλαίσια του 33ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, όλοι μείναμε με το στόμα ανοιχτό. Ήταν ότι καλύτερο θα μπορούσε να κάνει για ν' αρχίσει δυναμικά ένας νέος θεσμός [Νέοι Ορίζοντες] που φιλοξενείται μέσα στο σώμα ενός άρτι διεθνοποιημένου φεστιβάλ. Ο δαιμόνιος δημιουργός της "Οικογενειακής υπόθεσης" [1987], του "Ασφαλιστή" [1991], του "Εξώτικα" [1994] και του "Γλυκού πεπρωμένου" [1996] διαθέτει φαντασία, εξυπνάδα και πρωτοτυπία κι ανακατεύει στις πολύπλοκες συνταγές του πολλά ετερόκλιτα συστατικά: βίντεο, φωτογραφία, ηδονοβλεψία, φαντασιώσεις κάθε είδους, ταραγμένες οικογενειακές σχέσεις και πολλά προσωπικά δεδομένα. Οι ταινίες του μοιάζουν με παζλ που ξεδιαλύνει μόνον όταν βάλουμε και το τελευταίο κομματάκι και το κοιτάξουμε μακροσκοπικά από ψηλά. Ήταν λοιπόν ότι πιο φρέσκο και λαχταριστό είχε να δει κάθε εκκολαπτόμενος θεσσαλονικέας κινηματογραφόφιλος.

Στα χρόνια που ακολούθησαν, μας επισκέφτηκε ξανά και ξανά με τις ταινίες του, που πάντα περιμέναμε με ιδιαίτερη λαχτάρα. Κάθε του νέα δουλειά κι ένας γρίφος της ζωής του. Στην Αρμενία, χώρα καταγωγής του, πρωτοαναφέρθηκε στην πρώτη του κιόλας ταινία, το "Next of Kin" [1984]. Στο "Ημερολόγιο" [1993] βάζει τον εαυτό του να ταξιδεύει στην ενδοχώρα της, σε αναζήτηση των παλιών χριστιανικών της εκκλησιών. Στο "Πορτραίτο του Αρσίλ" [1995] παραβάλλει εικόνες του γιου του με αυτές του ομώνυμου αυτόχειρα ζωγράφου Αρσίλ Γκόρκι. Αυτό όμως που τον απασχολούσε από τότε ήταν η αρμενική γενοκτονία, η ανάμνηση της οποίας στοιχειώνει τον Γκόρκι αλλά και όλες τις νέες γενιές αρμενίων. Με την ταινία του "Αραράτ" [2002] δεν εκπληρώνει μόνο κάποιο προπατορικό χρέος, αλλά θέτει άφοβα τα δάχτυλά του επί των τύπων των ήλων, με σκοπό ν' αποτινάξει αυτό το φάντασμα του ζοφερού παρελθόντος και να βρει ειρηνική διέξοδο στο αύριο.

Ας κάνουμε όμως ένα γρήγορο φλας μπακ στη ζωή του. Ο Ατόμ οφείλει τ' όνομά του στον πρώτο πυρηνικό αντιδραστήρα της Αιγύπτου. Είναι γεννημένος στο Κάιρο το καλοκαίρι του 1960. Πολλοί αρμένιοι βρέθηκαν εκεί μετά τον σχεδόν ολοκληρωτικό αφανισμό του γένους τους από τους τούρκους. Οι γονείς του, ζωγράφοι και οι δυο με έντονες καλλιτεχνικές ανησυχίες, διηύθυναν ένα κατάστημα επίπλων στην αιγυπτιώτικη πρωτεύουσα. Το 1963 αποφάσισαν να μεταναστεύσουν οικογενειακώς για ν' απομακρυνθούν από τις πολιτικές αναταραχές της περιοχής. Έτσι βρέθηκαν στην Βικτόρια της βρετανικής Κολούμπια του Καναδά. Διάλεξαν μια μικρή κωμόπολη αντί του κοσμοπολίτικου Μόντρεαλ με την πολύ ανθηρή αρμενική κοινότητα. Διατήρησαν ένα χαμηλό προφίλ και προσπάθησαν να βρουν την γαλήνη μέσα στη λήθη.

Η απομόνωση επηρέασε καθοριστικά και τον μικρό Εγκογιάν που απαρνήθηκε την αρμενική κουλτούρα και παράδοση, πεισματικά αρνούμενος να εκφέρει έστω και μια λέξη στην πατρογονική του γλώσσα. Ως έφηβος βρήκε καταφύγιο στο θέατρο. Άρχισε να διαβάζει θεατρικά έργα κι έκανε τις πρώτες προσπάθειες να γράψει δικά του. Η πρώιμη αγάπη του για τον Μπέκετ και τον Πίντερ αντανακλά σε όλο το φάσμα του έργου του. Από πολύ νωρίς ανακάλυψε και τη δύναμη της δημιουργίας. Σε ηλικία 12 ετών συνέλαβε την ιδέα μιας χριστουγεννιάτικης σάτιρας: μια κάμερα πάνω στην σκηνή, στραμμένη προς το κοινό, να ζητά απ' όλους να χαμογελάσουν.

Κατοπινή πηγή έμπνευσης αποτέλεσε και η απασχόλησή του ως καμαριέρη στο λουσάτο ξενοδοχείο Empress. Στην ταινία του "Ρόλοι με λόγια" [Speaking Parts, 1989] παραβάλει την προετοιμασία ενός δωματίου με την προετοιμασία μιας σκηνής: και οι δυο στοχεύουν στην δημιουργία μιας ψευδαίσθησης για τον πελάτη-θεατή. Ο προσφιλής του χώρος ενός ξενοδοχείου ή ενός πανδοχείου χρησιμεύει ως φόντο και στον "Ασφαλιστή" [The Adjuster, 1991] και στην "Οικογενειακή υπόθεση" [Family Viewing, 1987] και φευγαλέα ως ντεκόρ σε άλλες ταινίες του.

Ως κολεγιόπαις στο Trinity College του πανεπιστημίου του Τορόντο, αποφάσισε ότι θέλει να σπουδάσει δημόσιες σχέσεις με στόχο να γίνει διπλωμάτης. Παράλληλα έμαθε κλασική κιθάρα, συνέχισε να γράφει, κι ασχολήθηκε με την κριτική ταινιών και θεατρικών παραστάσεων. Η πολιτιστική του αναγέννηση ολοκληρώθηκε με την ενσωμάτωσή του στην αρμενική κοινότητα του πανεπιστημίου και την εκμάθηση της αρμενικής διαλέκτου υπό την καθοδήγηση ενός αγγλικανού πάστορα. Όντας πρωτοετής έφτιαξε το πρώτο του φιλμάκι, "Howard In Particular" [1979] με τις ευλογίες του Hart House Film Board. Και κέρδισε τα πρώτα του βραβεία στο φεστιβάλ ταινιών του Canadian National Exhibition. Ακολούθησαν άλλες δυο μικρού μήκους και, λίγο πριν πάρει το πτυχίο του, έκανε το ημίωρο "Open House" [1982] με την οικονομική υποστήριξη και του Ontario Arts Council. Οι πολύ καλές του σχέσεις με διάφορους οργανισμούς χρηματοδότησης της καλλιτεχνικής δημιουργίας, κρατούν από τότε.

Μετά την αποφοίτηση τον περίμενε το Tarragon Theatre του Τορόντο, αλλά η ιδιότητα του θεατρικού συγγραφέα υποσκελίστηκε γρήγορα απ' αυτήν του σκηνοθέτη ταινιών. Το τηλεοπτικό κανάλι CBC αγόρασε τα δικαιώματα του "Open House". Με τα χρήματα των δικαιωμάτων και την παράλληλη συνδρομή του Canada Council και του Ontario Arts Council, ο Εγκογιάν έκανε την πρώτη του μεγάλου μήκους "Next of Kin" [1984]. Ένας νεαρός καναδός που κάνει βιντεοθεραπεία, ταυτίζεται με τον χαμένο γιο μιας αρμενικής οικογένειας που βλέπει στις βιντεοκασέτες. Η ταινία περνάει τα σύνορα της χώρας και κερδίζει το Χρυσό Δουκάτο στο φεστιβάλ του Μάνχάιμ. Το CBC του αναθέτει το τηλεδράμα "In This Corner" [1985] κι έτσι αρχίζει μια τηλεοπτική περίοδος όπου μαζεύει λεφτά σκηνοθετώντας επεισόδια από τις ανανεωμένες τηλεσειρές "Ο Άλφρεντ Χίτσκοκ παρουσιάζει", "Στη νέα ζώνη του λυκόφωτος" και "Παρασκευή και 13".

Τρία χρόνια μετά θα κάνει τη δεύτερη ταινία του, την "Οικογενειακή υπόθεση" [Family Viewing]. Εδώ, εκτός από το βίντεο, επιστρατεύει τηλεοπτικά σόου, τηλεφωνικό σεξ, πορνογραφικό υλικό και εικόνες παρμένες από κάμερες παρακολούθησης, ώστε να δημιουργήσει την κλειστοφοβική ανία του καναπέ με τρόπο συγκλονιστικό και κυριολεκτικά καθηλωτικό. Το αποτέλεσμα είναι μια καυστική σάτιρα που αναφέρεται στις λεγόμενες 'σχέσεις του τηλεκοντρόλ', σε μια κοινωνία που γαλουχήθηκε μέσα στην τηλεοπτική της θαλπωρή και που επικοινωνεί μόνο ανάμεσα στα διαφημιστικά διαλείμματα. Κεντρικό πρόσωπο είναι κι εδώ ένας νεαρός γιος [τον υποδύεται ο Aidan Tierney, νεότερος αδερφός του Patrick που έπαιζε στο Next of Kin]. Άλλη ομοιότητα είναι ότι αμφότεροι οι ήρωες απορρίπτουν το οικογενειακό τους περιβάλλον και στρέφονται σε κάποιο αρμενικό παρελθόν, που στην τρέχουσα υπόθεση το βλέπουμε να προβάλλεται ως αρχειακό υλικό ανάμεσα στις οικιακές πορνολήψεις του μπαμπά [βίντεο... και των γονέων, που λένε].

Ακολούθησαν εντός ολίγου οι εμπρηστικοί "Ρόλοι με λόγια" [Speaking parts, 1989] που τον έφεραν στις Κάνες, να παρουσιάζεται στο δεκαπενθήμερο των νέων σκηνοθετών. Η πρώτη προβολή της ταινίας διακόπηκε επί μακρόν όταν πήρε φωτιά το τρίτο καρούλι της, αλλά παρόλ' αυτά οι θεατές παρέμειναν και χειροκρότησαν ενθουσιασμένοι. "Όταν κάποιος απ' τους χαρακτήρες έχει την ψευδαίσθηση ότι ελέγχει πλήρως μια εικόνα ή ένα συναίσθημα, τότε αυτοστιγμεί χάνεται ο έλεγχος" γράφει ο κριτικός Ron Burnett. Το σίγουρο είναι πως ο Εγκογιάν καταφέρνει να διατηρεί τον πλήρη έλεγχο ετερόκλιτων τεχνικών και μέσων. Καταφέρνει εξίσου θαυμάσια να δένει κόμπους το υλικό του με ένα αριστοτεχνικό μοντάζ, δημιουργώντας ενδιάμεσα μυστήρια, τα οποία ξεδιαλύνει ως δια μαγείας στο τέλος. Το μυστηριώδες Μόντρεαλ [Montreal vu par...] φέρνει κοντά όλη τη νέα γενιά καναδών δημιουργών. Denys Arcand, Michel Brault, Jacques Leduc, Lea Pool, Patricia Rozema και φυσικά τον Atom Egoyan.

Με τον "Ασφαλιστή" [The Adjuster, 1991] ανοίγει ένας κύκλος ταινιών κανονικού προϋπολογισμού, ανοίγοντας διάπλατα και τις πύλες των Κανών. Ο χαρακτήρας που αναπλάθει ο Ελίας Κοτέας είναι σουρεαλιστικός, κάποτε παράλογος και ανεξήγητος και κάποτε οριακά ιδιόρρυθμος. Εισβάλλει στις προσωπικές ζωές των υποψηφίων και μη πελατών που εμπιστεύονται τις συμβουλές του. Όντας ανήμπορος να κατευθύνει τη δική του ζωή, κρατάει στα χέρια του τις ζωές των άλλων. Το σενάριο προήρθε από μια προσωπική εμπειρία του σκηνοθέτη. Την πρωτοχρονιά του 1989 κάηκε ολοσχερώς το πατρικό του σπίτι στην Βικτόρια. Ο Ατόμ πήγε επί τόπου και έκανε τις απαραίτητες επαφές με τον ασφαλιστή των γονιών του προκειμένου να αποζημιωθούν. Παρατήρησε έντρομος την τεράστια επιρροή που ασκούσε ο άνθρωπος αυτός επί των άλλων.

Η ταινία κέρδισε το πρώτο βραβείο στο Toronto Festival of Festivals κι ο Εγκογιάν χάρισε το χρηματικό του έπαθλο στην συναγωνιστή του John Pozer, του ο οποίου η πρώτη δουλειά "The Grocer's Wife" τον συγκίνησε πολύ. Άλλο ένα ειδικό βραβείο της επιτροπής τον περίμενε στο Φεστιβάλ της Μόσχας. Το συνεπόμενο έπαθλο του ενός εκατομμυρίου ρουβλίων ήταν ότι έπρεπε για να πραγματοποιήσει το ταξίδι του στην σοβιετική Αρμενία. Η διάλυση της πρώην Σοβιετικής Ένωσης κατρακύλησε την αξία του νομίσματος και κόντεψε να διαλύσει και το επόμενο σχέδιό του. Χάρις σ' έναν γερμανό παραγωγό του ZDF που γνώρισε στο Φεστιβάλ του Ρότερνταμ, μπαίνουν σε ενέργεια οι ψυχοθεραπευτικοί μηχανισμοί του για το οδοιπορικό "Ημερολόγιο" [Calendar, 1993] επί των εγκαταλειμμένων αρμενικών εκκλησιών. Το ντοκιμαντέρ υπερισχύει και μπολιάζεται με μια σπάνια αυτοεξομολογητική διάθεση. Ο Ιοσελιάνι επιδρά και η αναζήτηση της απαρχής της οικογενειακής και προσωπικής του οδύσσειας τον φέρνει αντιμέτωπο με τον εαυτό του. Εγκογιάν εναντίον Εγκογιάν φόρα παρτίδα.

Μετά την αυτοκάθαρση επιστρέφει δριμύτερος με το εγκεφαλικό θρίλερ "Εξώτικα" [Exotica, 1994]. Η απομόνωση και η αποξένωση μέσα από μια σεξουαλική σχέση, η οφθαλμολαγνεία και η απαγόρευση οιασδήποτε επαφής ως τρόπος ζωής, μια σχέση αδιάκοπου ερωτικού ανταγωνισμού που φτάνει στα όρια του σοδομαζοχισμού, ο βιασμός του μυαλού και η παρά φύση εισβολή στα απαγορευμένα του έγκατα, οι φαντασιώσεις και οι ανομολόγητοι πόθοι - είναι μερικά από τα ζητήματα που εξετάζει με τον μοναδικό του τρόπο ο ιδιοφυής δημιουργός της. Οι κριτικοί του απονέμουν το μέγιστο βραβείο τους στις Κάνες. Ο Εγκογιάν άνοιξε ένα πολύπλοκο και ακανθώδες μονοπάτι για να πλησιάζει ζητήματα λανθάνουσας σεξουαλικότητας, να προβοκάρει, να προκαλέσει, να ταρακουνήσει, χωρίς να πατήσει στα βήματα των προγενέστερων [Λιντς ή Κρόνενμπέργκ επί παραδείγματι].

Τρία χρόνια αργότερα θα κατακτήσει το μέγα βραβείο της επιτροπής, το βραβείο της διεθνούς ένωσης κριτικών [ξανά] και το βραβείο της οικουμενικής επιτροπής στις Κάνες, με το κανονικό όσο και ατμοσφαιρικό θρίλερ "Γλυκό πεπρωμένο" [The Sweet Hereafter, 1996]. Είναι η πρώτη φορά που ο Εγκογιάν διασκευάζει ένα λογοτεχνικό έργο και μια από τις σπάνιες στιγμές όπου το σινεμά συναγωνίζεται και ξεπερνά το διήγημα. Η επιτυχία του είναι τεράστια και έχει αντίκτυπο και στα όσκαρ με δυο σημαντικές υποψηφιότητες [σκηνοθεσίας και διασκευασμένου σεναρίου]. Τον βασικό ρόλο κρατάει αριστοτεχνικά ο Ίαν Χολμ, που επιλέχτηκε μετά την αποχώρηση του Ντόναλντ Σάδερλαντ. "Όσο περισσότερο το μελετάς και το κλωθογυρνάς στο μυαλό σου, τόσο πιο πλούσιο το βρίσκεις" γράφει εκστασιασμένος ο κριτικός Joe Morgenstern.

Η επόμενη τριετία είναι αφιερωμένη στην όπερα. Πρώτη σέρνει το χορό η "Σαλώμη" του Ρίχαρντ Στράους, σκηνοθετημένη αρχικά για την Canadian Opera Company του Τορόντο [φθινόπωρο του 1996] και μεταφερμένη αργότερα [Νοέμβρης, 1997] στην Όπερα του Βανκούβερ και στην Μεγάλη Σκηνή της Όπερας του Χιούστον [αρχές του 1998]. Υπεισέρχεται και στα πεδία της κλασικής μουσικής του Μπαχ σκηνοθετώντας την "Σουίτα αρ. 4 του Μπαχ για τσέλο: Sarabande" [1997] για την τηλεσειρά "Ο Yo-Yo Ma εμπνέεται από τον Μπαχ". Ακολουθεί η όπερα δωματίου "Elsewhereless" όπου ο Ατόμ θα γράψει και το λιμπρέτο σε συνεργασία με το συνθέτη Rodney Sharman, στηριζόμενος σε πρώιμο θεατρικό του πόνημα. Ανεβαίνει αρχικά [Απρίλης, 1998] στο Tapestry Music Theatre του Τορόντο και περιοδεύει στην Οτάβα και το Βανκούβερ [άνοιξη του 1999]. Ο κύκλος κλείνει με "Το πείραμα του δόκτορος Οξ" που βασίζεται στο ομώνυμο διήγημα του Ιουλίου Βερν. Συνθέτης της είναι ο βρετανός νεοκυματικός Gavin Bryars και το έργο κάνει πρεμιέρα στην English National Opera του Λονδίνου τον Ιούνιο του 1998.

Το πέρασμα του Ατλαντικού θα του δώσει την ευκαιρία να διασκευάσει μια ιρλανδέζικη και βραβευμένη νουβέλα του William Trevor, "Το ταξίδι της Φελίσια" [Felicia's Journey, 1999]. Παραγωγός είναι η εταιρία Icon Productions του Μελ Γκίμπσον. Ο Ατόμ θέλει να μεταφέρει τη δράση στον Καναδά αλλά ο συγγραφέας επιμένει στις αρχικές τοποθεσίες του έργου του. Το αποτέλεσμα είναι ένα ψυχολογικό θρίλερ με βαρύ ιρλανδέζικό χρώμα, που στηρίζεται κυρίως στις πλάτες του αριστουργηματικού Μπομπ Χόσκινς. Υπάρχουν τρεις ιστορίες στην ταινία, αυτή μεταξύ της νεαρής καναδής [Ελέην Κάσιντυ] και του χαμένου φίλου της που συνέβη κυρίως στο άμεσο παρελθόν, μια δεύτερη που τρέχει στο παρόν μεταξύ της Ελέην και του φιλόστοργου βασανιστή Μπομπ, και τέλος η τηλεοπτική καταπιεστική ιστορία της μαμάς μαγείρισσας και του μικρού πάντα στρουμπουλούλη Μπομπ. Το μοντάζ και πάλι θαυματουργεί και διαπλέκει έξοχα τα μπρος-πίσω χρονικά περάσματα που εξαλείφονται μαγικά και μυστηριώδικα.

"Μου φαίνεται πως οι ταινίες μου θά 'ναι είτε δικές μου ιστορίες που θα γίνονται ολοένα μικρότερες και πιο προσωπικές, είτε αυτές οι [πιο πολυέξοδες διασκευές] που πραγματικά λατρεύω και απολαμβάνω". Εντούτοις το πιο πρόσφατο "Αραράτ" [Ararat, 2002] μοιάζει και είναι η χρυσή τομή τον δυο αυτών ειδών [ή το παράδοξο του κουρέα, να προτιμάτε]. Μια βιβλική, λογοτεχνική, εικαστική, όσο και κινηματογραφική μεταφορά πάνω σε μια γενοκτονία δεν μπορεί ποτέ να είναι μια χαμηλού κόστους ταινία. Με δεδομένο το στοιχείο της αρμενικής του καταγωγής, δεν μπορεί επίσης να μην υπεισέλθει ο παράγων προσωπικό βίωμα και οι θύμησες από τις διηγήσεις της γιαγιάς. Οι ιστορίες που συνδυάζονται στο χρονικό φάσμα των τελευταίων 85 χρόνων της αρμενικής διασποράς είναι ουκ ολίγες. Συνδέονται αρχικώς χαλαρά, αλλά όσο πλησιάζουμε προς την λύση δένουν όλο και σφιχτότερα. Το κουβάρι τυλίγεται με μαεστρία και χωρίς βιασύνες.

"Το Αραράτ είναι ένας στοχασμός στον πνευματικό ρόλο που διαδραμάτισε η τέχνη στον διαρκή αγώνα του λαού μου να εξιλεωθεί από τα βαθιά τραύματα της γενοκτονίας. Δεν καταστράφηκαν μόνο ανθρώπινες ζωές, καταστράφηκε και το αποτύπωμα της ανθρωπιάς μέσα μας. Η πρόκλησή μου ήταν να εξορκίσω τις επικές συνέπειες της γενοκτονίας αντικαθιστώντας τες με προσωπικές στιγμές που μοιράστηκαν οι σημερινοί χαρακτήρες της ταινίας μου. Αν η ιστορία πρέπει απαραίτητα να λέγεται, η ζωή πρέπει το ίδιο απαραίτητα να φτιάχνεται". Το επιτελείο των ηθοποιών του είναι ιστορικό και καταλυτικό στην επίτευξη του στόχου. Ο Σαρλ Αζναβούρ επιστρέφει μετά από πολύ καιρό στην ενεργό δράση ειδικά για το ρόλο του βετεράνου σκηνοθέτη. Ο Κρίστοφερ Πλάμερ δίνει ρεσιτάλ ερμηνείας που περνάει αυθωρί στην ανθολογία του σινεμά. Εξίσου έξοχοι και οι Elias Koteas [του Adjuster και του Exotica], Bruce Greenwood [του Sweet Hereafter και του Exotica], Marie-Josee Croze [Maelstrom], αλλά και ο νεαρός David Alpay που τα καταφέρνει περίφημα.
Τέλος, οφείλω να αναφερθώ σε δυο πρόσωπα που είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με το έργο του Ατόμ Εγκογιάν. Πρώτα και κύρια στον Mychael Danna, τον συνθέτη 10 επενδύσεων σε ισάριθμες ταινίες του [Family Viewing, Speaking Parts, Montreal vu par..., The Adjuster, Gross Misconduct, Exotica, The Sweet Hereafter, Felicia's Journey, The Line και Ararat]. Τον άνθρωπο που μάγεψε αρκετές φορές το κοινό με τις μουσικές του. "Συνεχίζει να με εκπλήσσει και να με εμπνέει με την πολύπλευρη προσωπικότητά του και τα μουσικά του δώρα" σχολιάζει ο δημιουργός. Και εν κατακλείδι στην σύντροφο της ζωής του, την ηθοποιό Arsinee Khanjian, που πρωτοσυνάντησε στην επιλογή ρόλων του "Next of Kin" και η οποία έχει παίξει σημαντικούς ρόλους σε όλες τις ταινίες του. "Η σχέση μας είναι μέρος της αλχημείας των ταινιών αυτών" λέει ο Ατόμ. Η 'αρμένισσα πριγκίπισσα' και η 'κοιμωμένη μούσα' του, όπως την αποκαλεί συχνά, γεννήθηκε στη Βηρυτό και μετανάστευσε στον Καναδά στα 17 της.

Μικρού μήκους
Howard in Particular (1979)
After Grad with Dad (1980)
Peep Show (1981)
Open House (1982)
Men: A Passion Playground (1985)
Episode 4: En Passant (1992) 4ο επεισόδιο της σπονδυλωτής ταινίας Montreal vu par...
A Portrait of Arshile (1995) πορτραίτο του γιου του και του ζωγράφου
Bach Cello Suite #4: Sarabande (1997)
The Line (2000)
Diaspora (Διασπορά, 2001)

Μεγάλου μήκους
Next of Kin (1984)
Family Viewing (Οικογενειακή υπόθεση, 1987)
Speaking Parts (Ρόλοι με λόγια, 1989)
The Adjuster (Ο ασφαλιστής, 1991)
Calendar (Ημερολόγιο, 1993)
Exotica (Εξώτικα, 1994)
The Sweet Hereafter (Γλυκό πεπρωμένο, 1996)
Felicia's Journey (Το ταξίδι της Φελίσια, 1999)
Ararat (Αραράτ, 2002)

Τηλεόραση
In This Corner (1985) τηλεταινία
"Alfred Hitchcock Presents" (1985) τηλεσειρά (επεισόδια The Final Twist και There Was A Lonely Girl)
"The New Twilight Zone" (1985) τηλεσειρά (επεισόδιο The Wall)
"Friday the 13th: The Series" (1987) τηλεσειρά (επεισόδιο Cupid's Quiver)
Looking for Nothing (1988) τηλεταινία
Gross Misconduct (1992) τηλεταινία για το παίχτη του χόκεϊ Brian "Spinner" Spencer
"Bach Cello Suite #4: Sarabande" (1997) για την τηλεσειρά "Yo-Yo Ma Inspired by Bach"
Krapp's Last Tape (2000) τηλεταινία, διασκευή του ομώνυμου μπεκετικού θεατρικού έργου

Παρεμβολές
Ο διακτυακός κόσμος του Ατόμ
Το Γλυκό Πεπρωμενο του Bruce Greenwood
Ο Ατόμ κατά Greenwood
Το Αραράτ στην Serendipity Point
Το Αραράτ στην MiraMax
Ο πυρήνας του Ατόμ
O Bach, o Yo-Yo Ma και η Sony
Το Picture House στο 10ο Art Film Festival Trencianske Teplice
Η γαλλική BAC για την Φελίσια
Η τηλεταινία Krapp's Last Tape

ΥΓ1: Το "Rispondetemi" της Lea Pool από το εξ-αδιαιρέτου "Montreal vu par..." το είδαμε στο αφιέρωμα που έγινε προς τιμήν της από του Νέους Ορίζοντες του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.

ΥΓ2: Για την ιστορία αναφέρω τους υπόλοιπους σκηνοθέτες που συμμετείχαν στο κόνσεπτ "Yo-Yo Ma Inspired by Bach" [1997]. Ήταν οι Niv Fichman, Francois Girard, Kevin McMahon, Patricia Rozema και Barbara Willis Sweete. Υπενθυμίζω επίσης ότι η ταινία "32 short films about Glenn Gould" του Francois Girard βασίστηκε στις περίφημες "Παραλλαγές του Γκόλντμπεργκ" για σόλο πιάνο του Μπαχ.

ΥΓ3: Το "Πορτραίτο του Αρσίλ" ανήκει σε μια σειρά επτά προσωπικών τετράλεπτων ταινιών από επτά γνωστούς σκηνοθέτες που αναφέρονται σε επτά εξίσου γνωστούς πίνακες. Η παραγωγή τους έγινε για λογαριασμό του The Arts Coucil of England και του BBC. Ο Εγκογιάν αναφέρεται στον πίνακα Portrait of the Artist and His Mother (1936) του Arshile Gorky (1904-48). Αξίζει ν' απαριθμήσω και τα υπόλοιπα φιλμάκια. "The Eye" του Guy Martin για τον πίνακα The Eye Like a Strange Ballon Mounts Towards Infinity (Edgar Allan Poe, 1882) του Odilon Redon (1840-1915). "The Wrong Address" του Krzystof Zanussi για τον πίνακα The Lady With The Ermine (Cecilia Gallerani,1483-86) του Leonardo da Vinci (1452-1519). "The Bathing Boxes" της Ann Turner για τον ομώνυμο πίνακα κάποιου σύγχρονου αυστραλιανού καλλιτέχνη. "Duo" της Claire Denis για τον ομώνυμο πίνακα του Jacques de Loustal. "Wind Water" του Raul Ruiz για τον πίνακα Las Meninas (1656) του Velasquez (1599-1660). "New Blue" του Paul Schrader για τον ομώνυμο πίνακα του Manny Faber (γεν. 1917).

ΥΓ4: Ο Guy Martin είναι ο δημιουργός των "Tales from the Gimli Hospital".

ΥΓ5: Το τηλεθεατρικό "Krapp's Last Tape" [2000] είναι μια πολύ σπουδαία διασκευή του ομώνυμου θεατρικού έργου του Beckett με πρωταγωνιστή τον John Hurt. "Η αλληλεπίδραση ανθρώπου και τεχνολογίας με συναρπάζει ιδιαζόντως. Ο Μπέκετ εξερευνά την αντίθεση ανάμεσα στη μνήμη και την ηχογραφημένη εκδοχή της όπως ο Κραπ την ανακαλεί στα 69τα γενέθλιά του, θέμα σχετικό με την αλληλεπίδραση αυτή. Η ανθρώπινη αδυναμία να επικοινωνήσει με την πραγματικότητα έρχεται στο προσκήνιο και γίνεται το επίκεντρο του ενδιαφέροντος" σχολιάζει ο Ατόμ.

ΥΓ6: Deconstructing Atom θα πει διαλύοντας τον Ατόμ ή το άτομό του. Παράφραση του "Διαλύοντας τον Χάρι" (Deconstructing Harry, 1997) του Γούντι Άλεν.