Don't go breakin' my heart

Πώς μπορείς να πεις σε κάποιον ότι πρέπει να σταματήσει, αν δεν το καταλαβαίνει ο ίδιος; Κι αν νοιώθει ότι αυτό είναι κάτι που τον κρατάει ζωντανό, πώς μπορείς να του πεις να πάψει να το κάνει; Κι αν συμβιβάζεται αυτός με κάτι λιγότερο γιατί έτσι οξυγονώνεται απ' τη ζωογόνο δύναμη της δημιουργίας, ποιος έχει το δικαίωμα να του πει να πάψει να ζει; "Σκοτώνουν τα άλογα όταν γεράσουν"; Πόσο μάλλον που εδώ μιλάμε για έλλογα.

Οι νέοι βέβαια μπορούν πάντα να στρέψουν τη δημιουργικότητά τους κάπου άλλου, σ' ένα άλλο πεδίο ή αντικείμενο. Αρκεί να τους λένε οι άλλοι - κυρίως οι φίλοι - πως φτιάχνουν μετριότητες και να μην τους κολακεύουν. Αλλά και οι γηραιότεροι θα μπορούσαν να "κληροδοτήσουν" την τέχνη και τη μαστοριά τους σε κάποιους μαθητές, με ή χωρίς εισαγωγικά. Θα μου πείτε πως υπάρχουν και τα αιώνια παιδιά, όπως ο Χουάν Μιρό, ο Μάνος Χατζιδάκις, ο Τσάρλι Τσάπλιν, ο Ακίρα Κουροσάουα και ο Μανοέλ ντε Ολιβέιρα. Εδώ πάω πάσο.

Θα μπορούσατε να μου αντι-πείτε ότι με την αυτή λογική θα έπρεπε να σταματήσουν οριστικά όλοι οι έλληνες σκηνοθέτες. Σεις το είπατε! Καμιά φορά το χάλι [και το χαλί] στρώνει με μια δικτατορική τακτική. Αυτά όμως πιάνουν σε χώρες όπως η Ισλανδία που κατάφερε σε 5 μόλις χρόνια να εξυγιάνει την εθνική της κινηματογραφία, να βρει συμπαραγωγούς και διανομή και χώρο δικό της σε όλα τα φεστιβάλ του κόσμου.

Εμείς, παρά την εφταετία που μας φίμωσε προσωρινά, καταφέρνουμε να "ευημερούμε" και να τεμπελιάζουμε πλέοντες σε συντεχνιακά πελάγη μετριότητας. Αυτό που φαίνεται να μας ενδιαφέρει είναι πώς θα μοιράσουμε τις πίτες. Πως θα κάνουμε κάτι τεμέκ ποιοτικό με 5 ευρώ, βάζοντας εικονικά μέσα στην παραγωγή και τους φίλους-γνωστούς-συγγενείς, ώστε να μπορέσουμε μετά να μοιραστούμε τα υπόλοιπα 45 ευρώ της επιχορήγησης. Το απλό και ωραίο δε μας ταιριάζει. Οι δαίδαλοι του μυαλού και οι σπείρες του σύμπαντος πρέπει να χωρέσουν στην ταινία μας. Αυτό είναι το όνειρό μας.

Περιμένοντας πέντε και βάλε χρόνια αυτήν την πολυπόθητη έγκριση του υπουργείου πολιτισμού, δεν καθόμασταν. Βέβαια δεν ψάχναμε για παραγωγές και για καλές ιδέες. Δεν δοκιμάζαμε αν αυτά που θέλουμε να κάνουμε στέκουν στη διεθνή αγορά. Κάναμε πιθανές και απίθανες βαριάντες-παραλλαγές πάνω στο ίδιο θέμα. Κι όταν επιτέλους ήρθε η ώρα να πέσουμε στο ψητό, τότε δείχνουμε ζήλο θεωρώντας πως πρέπει να βάλουμε μέσα στην ταινία μας όλ' αυτά τα πιθανώς άσχετα και ετερόκλητα πράγματα που μαζέψαμε περιμένοντας.

Σκοπεύω λοιπόν να ονειρευτώ πως είμαι ένας μεγάλος αδερφός που θα 'θελε να εξαφανίσει από την ιστορία του κινηματογράφου μερικές δεκάδες ταινίες. Με την προϋπόθεση ότι οι άνθρωποι αυτοί θα διοχέτευαν αλλού την ενεργητικότητά τους και θα αντλούσαν δύναμη και υγεία από άλλες δημιουργικές ενασχολήσεις. Κι ύστερα ξύπνησα.

1. David Lynch [γεν. το 1946 στο Missoula της Montana, ΗΠΑ]
Θα μπορούσε χαλαρά να σταματήσει στο The Straight Story [1999] και να ασχολείται με βίντεο κλιπ για τους Rammstein. Αυτός όμως, φλιπαρισμένος και γοητευμένος από τη νέα ψηφιακή τεχνολογία, προχώρησε στο Mulholland Dr. [2001] και στο ακόμη πιο χαοτικό Inland Empire [2006] των 172 βασανιστικών λεπτών.

2. Woody Allen [γεν. το 1935 στο Brooklyn της Νέας Υόρκης, ΗΠΑ]
Σκηνοθετικά νομίζω πως έκλεισε με το Sweet and Lowdown [1999]. Μπορώ ακόμη να δεχθώ σαν τελευταία αναλαμπή το Hollywood Ending [2002]. Τα άλλα όλα μου φαίνονται γραφικά και παρωχημένα, υποδεέστερα του μεγέθους και του εύρους του. Κι αυτός επιμένει με λύσσα να κάνει μια ταινία το χρόνο. Τώρα πια που ρετάρει επικίνδυνα [Scoop, 2006] έπρεπε ν' αφήσει σε άλλους τα λαβράκια.

3. Wim Wenders [γεν. το 1945 στο Dusseldorf της North Rhine-Westphalia, Γερμανία]
Μετά το Buena Vista Social Club [1999], το The Million Dollar Hotel [2000] θα ήταν ότι καλύτερο για να κλείσει μια επιτυχημένη πορεία. Φέτος ήρθε σαν αμερικάνος φίλος και μας χτύπησε την πόρτα του Φεστιβάλ με το director's cut του Until the End of the World διάρκειας 278 λεπτών. Του δώσαμε κι έναν τιμητικό Αλέξανδρο δια χειρός Τεό, τι άλλο θέλει;

4. Κώστας Σφήκας [γεν. το 1927 στην Αθήνα]
Νομίζω πως το "Προφητικό Πουλί των Θλίψεων του Πάουλ Κλέε" [1995] θα μπορούσε να συντηρήσει άνετα τη φήμη του ως εξπρεσιονιστή πειραματιστή δημιουργού χωρίς καμία από τις επόμενες επαναλήψεις άνευ ουσίας. Η ψηφιακή εποχή του πρόσφερε ένα ανοιχτό πεδίο για άγονους εικονοκλαστικούς δειγματισμούς με ευφάνταστους τίτλους.

5. Bernardo Bertolucci [γεν. το 1940 στην Parma της Emilia-Romagna, Ιταλία]
Από την "Τραγωδία ενός γελοίου ανθρώπου" [La tragedia di un uomo ridicolo, 1981] στο L' addio a Enrico Berlinguer [1984]. Μετά τον Τελευταίο Αυτοκράτορα [The Last Emperor, 1987] θα μπορούσε να τερματίσει ευδοκίμως με το "Τσάι στη Σαχάρα" [The Sheltering Sky, 1990]. Αυτός όμως επιμένει να μας ταλαιπωρεί σχεδόν ανά τριετία. Ευτυχώς που δεν είναι Γούντι Άλεν.

6. Michelangelo Antonioni [γεν. το 1912 στην Ferrara της Emilia-Romagna, Ιταλία]
"Η ταυτότητα μιας γυναίκας" [Identificazione di una donna, 1982] ήταν το σημείο όπου θα έπρεπε να τερματίσει. Πηγαίνοντας πίσω βλέπουμε τα "Επάγγελμα ρεπόρτερ" [Professione: reporter, 1975], Zabriskie Point [1970], Blow-Up [1966], "Η κόκκινη έρημος" [Il Deserto rosso, 1964], "Η έκλειψη" [L' Eclisse, 1962], "Η νύχτα" [La Notte, 1961] και "Η περιπέτεια" [L' Avventura, 1960]. Το εμπρός ας το αφήσουμε καλύτερα.

7. Νίκος Νικολαϊδης [γεν. το 1940 στην Αθήνα]
Με τον "Singapore Sling, ο άνθρωπος που αγάπησε ένα πτώμα" [1990] έτριξε γερά τα θεμέλια του καθεστώτος ελληνικού σινεμά κι έκανε όλους τους δημιουργούς του "νέου ελληνικού κινηματογράφου" να μοιάζουν γέροι. Αυτό που δεν μπόρεσε να πετύχει κανένας ψυχόστομος Οικονομίδης και καμία βασίλισσα Αντωνίου. Θα προτιμούσα να μαζεύει δυνάμεις, φράγκα και ενέργεια και να μην αναλώνεται τόσο άδοξα όπως ο Κώστας ο Μποκομόλετς. "Τα κουρέλια τραγουδάνε ακόμη..." αγαπητέ Νίκο!

8. Μιχάλης Κακογιάννης [γεν. το 1922 στη Λεμεσό της Κύπρου]
Μετά την "Ιφιγένεια" του 1977 θα έπρεπε να σιωπήσει. Η τραγική τριλογία που άνοιξε με την "Ηλέκτρα" [1962] και συνεχίστηκε με τις "Τρωάδες" [1971] έκλεινε τώρα μεγαλοπρεπώς. Η φήμη και η λάμψη θα τον συνόδευαν εσαεί. Επειδή όμως όλα είναι ρίσκο, προτίμησε να τολμήσει μια κωμικοτραγική ανανέωση [τρομάρα του] και έπειτα μια ακαδημαϊκή [ανα]προσαρμογή.

9. Θεόδωρος Αγγελόπουλος [γεν. το 1935 στην Αθήνα]
Με "Το βλέμμα του Οδυσσέα" [1995] νομίζω πως έκανε μια μεγαλειώδη έξοδο. Με την τριλογία που μας ετοιμάζει [Το λιβάδι που δακρύζει / Η σκόνη του χρόνου / Το τρίτο φτερό, Επιστροφή], νομίζω πως θα στερήσει από πάρα πολλούς νέους σκηνοθέτες την οικονομική δυνατότητα να κάνουν μια αξιοπρεπή πρώτη ή δεύτερη ταινία.

10. Νίκος Κούνδουρος [γεν. το 1926 στον Άγιο Νικόλαο Κρήτης]
Για μένα όλος ο Κούνδουρος είναι η "Μαγική Πόλις" [1955], "Ο Δράκος" [1956] και οι "Μικρές Αφροδίτες" [1963]. Θα μπορούσε να παραμένει ακόμη και σήμερα προφητικός με το "Μπορντέλο" [1985] μια που η χώρα μοιάζει να είναι ολάκερη μέσα στην ταινία του αυτή, πολύ πριν το βεβαιώσει κι ο γέρος Καραμανλής.

11. Abbas Kiarostami [γεν. το 1940 στην Τεχεράνη, Ιράν]
Τελευταία κατάθεση ψυχής και έσχατη αναζήτηση η πνοή του αέρα όταν "Ο άνεμος θα μας σηκώσει" [Bad ma ra khahad bord, 1999]. Είχαν προηγηθεί οι άλλες αισθήσεις με τη "Γεύση του κερασιού" [Ta'm e guilass, 1997] και το ερωτικό χώμα "Κάτω από τα λιόδεντρα" [Zire darakhatan zeyton, 1994]. Αυτός πιστεύει ακράδαντα πως "Η ζωή συνεχίζεται..." [Zendegi va digar hich, 1991].

Κι επειδή εύλογα θα αναρωτηθείτε αν υπάρχει και μια ελπιδοφόρα ενδεκάδα, δεν θα σας απογοητεύσω. Don't stop thinking about tomorrow. Yesterday's gone / yesterday's gone.

1. Agnes Varda [γεν. το 1928 στις Βρυξέλλες, Βέλγιο]
2. Bela Tarr [γεν. το 1955 στο Pecs, Ουγγαρία]
3. Jan Svankmajer [γεν. το 1934 στην Πράγα, Τσεχία]
4. Tekeshi Kitano [γεν. το 1947 στο Τόκιο, Ιαπωνία]
5. Atom Egoyan [γεν. το 1960 στο Κάιρο, Αίγυπτος]
6. Kim Ki-duk [γεν. το 1960 στο Bonghwa, Νότια Κορέα]
7. Fridrik Thor Fridriksson [γεν. το 1953 στο Reykjav?k, Ισλανδία]
8. Pavel Lounguine [γεν. το 1949 στη Μόσχα, Ρωσία]
9. Wong Kar Wai [γεν. το 1958 στην Shanghai, Χονγκ Κονγκ / Κίνα]
10. Pirjo Honkasalo [γεν. το 1947 στο Ελσίνκι, Φιλανδία]
11. Kim Longinotto [γεν. το 1952 στο Λονδίνο της Αγγλίας, Η.Β.]