Δράμα 2005: ένας απολογισμός - Θεσσαλονίκη uber alles

Ωραίο κλίμα φέτος στη Δράμα. Και δεν εννοώ τον καιρό που έκανε σχεδόν ότι ήθελε. Εννοώ τους ανθρώπους. Ωραίες παρέες με τον Αλέξανδρο, την Golkou, την Γιάννα από τα παλιά, την Μελίνα, την Έλσα, το Δεσποινιώ της Γαλλίας, τον Δημήτρη με τους τρεις του γιους - τον Σοφοκλή, τον Αθανάσιο και τον Ανδρέα. Κι ακόμη πιο ωραίες με τον Στέλιο, την Ιουλία, τον Νίκο, την Εύα και την Ευδοκία. Και φυσικά με τους παλιούς γνώριμους, τον Δήμο, τον Στράτο, την Βούλα, τον Θόδωρο, τον Κώστα, την Κατερίνα και τον Μάριο.

Εκτός απ' το οινομαγειρείο Γαλλία τιμήσαμε και το περίφημο πια Μπέρδεμα, το έντεχνο Άβατον, το ροκ[οκό] Αιγαίο, το ανυπέρβλητο Ύδραμα αλλά και τον Μύλο που έσφυζε κάθε βράδυ από το κοινό του Φεστιβάλ και τους επισήμους του. Όλ' αυτά όμως, μετά τις προβολές. Ή και ανάμεσα σ' αυτές άμα λάχαινε. Οι σπεσιαλιτέ αρκετές: μοσχάρι κρασάτο με μακαρόνια, φέτα στο πήλινο με μπούκοβο, ιμάμ, αστακομακαρονάδα, χταποδάκι με μακαρονάκι κοφτό, Κτήμα Παυλίδη λευκό, βρασμένες ρακές, πόρτο, σοκολάτες, σαλάτες, ρολό βραστό, σουβλάκια και μετά χορός, τραγούδι και κέφι.

Τα βραδινά στον κινηματογράφο Αστέρια ήταν φίσκα. Τόσο στα διεθνή όσο και [κυρίως βέβαια] στα ελληνικά διαγωνιστικά τμήματα. Μου δόθηκε η εντύπωση πως φέτος τα παρακολούθησαν πιο πολλοί θεατές κι, ανάμεσά τους, οι έλληνες σκηνοθέτες. Τα μεσημέρια ήταν πιο χαλαρά και πιο αραιοκατοικημένα. Δε μπορώ να ισχυριστώ ότι οι δραμινοί έδωσαν δυναμικό παρών, τουναντίον μάλιστα, κι αυτό δεν έμεινε ασχολίαστο.

Βραβεία και μύθοι [ή ο ελλοχεύων μύθος]

Η νυχτιά της απονομής ήταν πολύ χαλαρή λόγω του ημιτελικού ματς της εθνικής με τη Γαλλία. Η αίθουσα του Ωδείου Δράμας ήταν γεμάτη μεν, όχι όμως έτσι ασφυκτικά όπως τις προηγούμενες χρονιές. Ούτε στριμωξίδι στα σκαλάκια, ούτε αποπνικτική ατμόσφαιρα, ούτε επίσημοι πολλοί, ούτε φανφάρες και μεγαλόσχημες δηλώσεις. Ο δήμαρχος κι ο καλλιτεχνικός διευθυντής προσφώνησαν στο τσάκα-τσάκα κι ήρθε γρήγορα η σειρά της διεθνούς επιτροπής ν' αναλάβει δράση. Ο πρόεδρος επεσήμανε πως "το επίπεδο του διεθνούς διαγωνιστικού ήταν πολύ υψηλό, με πολλές καλές και εξαιρετικές ταινίες". Θεωρεί επίσης "ότι η επιλογή των ταινιών animation άγγιξε το υψηλότερο αισθητικό επίπεδο, ενώ απουσίασε το ντοκιμαντέρ". Κι ήταν μάλλον φυσικό αυτό το τελευταίο, αφού το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης έχει πλέον θεριέψει για τα καλά.

Παρόλα αυτά το Grand Prix πήγε σε μια ταινία με ντοκιμαντερική γραφή, το Obreras Saliento de la Fabrica [Γυναίκες φεύγουν απ' το εργοστάσιο, 2004] της Jose Luis Torres Leiva από τη Χιλή. Αλλά υπήρξε κι ένα πολύ σημαντικό κολυμβητικό ντοκιμαντέρ εκτός ορίων και κανόνων, το "Ελεύθερο" [Crooli] του φιλανδού P.V. Lehtinen, που έρχεται ως δεύτερο μέρος της τριλογίας η οποία ξεκίνησε με τον εκπληκτικό "Καταδύτη" [2000] και συνεχίζεται εξίσου πρωτοποριακά. Λέτε να λήξει μ' ένα θέμα από το Πεκίνο του 2008;

Το χιούμορ ήταν καταλυτικός παράγων σε όλες σχεδόν τις υπόλοιπες βραβεύσεις του διεθνούς. Προκλητικό, ταχυκίνητο και περιαστικό στο Β' βραβείο Alice et Moi [Η Αλίκη κι εγώ, Βέλγιο] του Mica Wald. Μουσικό και τρακαρισμένο στο κορεάτικο Punk Eek [punctuated equilibrium] της Kwang-Ju Son. Μαύρο κι άραχνο στο The Last Farm [Η τελευταία φάρμα] του ισλανδού Runar Runarsson, αμφότερα με τιμητικές διακρίσεις. Αυτοκριτικό κι αυτοσαρκαστικό στο μεταμοντέρνο hi-tec animation Ryan του καναδού Chris Landreth που κέρδισε το βραβείο καλύτερου κινουμένου σχεδίου. Πικασσικό κι εγω-καταδιωκτικό στο Minotauromaquia, Pablo in the Labyrinth [Μινοταυρομαχία, ο Πάμπλο στο Λαβύρινθο] του ισπανού ανιμέιτορ Juan Pablo Etceverry που απέσπασε το Prix UIP Drama έπαθλο.

Χιούμορ χάρισαν απλόχερα και ο βρετανός Sean Ellis με το Cashback [Τοις μετρητοίς], ο ισλανδός Grimur Hakonarson με τον Slavek the Shit [Ο Σλάβεκ το σκατό], το Faux Contact [Λάθος επαφή] του Eric Jameux με την Συλβί Τεστί, ο μοναχικός καουμπόης Godot του μεξικάνου Arturo Sampson, το προλεταριακό La Cinquieme Lune [Το πέμπτο φεγγάρι... και όχι στοιχείο] του Fabrice Grange, το τηλε-μπανιστιρτζίδικο Mort a L'ecran [Θάνατος στην οθόνη] του Alexis Ferrebeuf, ο απρόσεχτος Guard Dog [Σκύλος φύλακας] του Bill Plympton και οι πλαστικοί The Card Thieves [Χαρτοκλέφτες] των Vincent Patar & Stephane Aubier, επίσης της βέλγικης σχολής. Αυτοί όμως είτε "έφυγαν" παραπονεμένοι είτε ήρθαν βραβευμένοι από άλλα φεστιβάλ. Το "έφυγαν" το βάζω σε εισαγωγικά γιατί κανείς από τους διαγωνιζόμενους στο διεθνές δεν ήταν παρών, πλην των ελλήνων.

Η ταινία-γέφυρα των δύο τμημάτων, του 28ου ελληνικού και του 11ου διεθνούς, ήταν Τα Σαλιγκάρια της Λουλούς του Παναγιώτη Φαφούτη που κέρδισε το βραβείο καλύτερης βαλκανικής ταινίας, τιμητικές διακρίσεις ανδρικής ερμηνείας [Κώστας Αβαρκιώτης] και πρωτότυπης μουσικής [Γιώργος Παλλήκαρης] και ένα βραβείο κίνητρο του ΕΚΚ. Εγώ προσωπικά τη βρήκα πολύ πιασάρικη, ναϊφ και αφελή, χώρια που οι προθέσεις του δημιουργού της είναι ολίγον μονολιθικές και πολύ παρεξηγήσιμες.

Πιο κερδισμένοι όλων έφυγαν η ανεξάρτητη Προστασία [Α' βραβείο μυθοπλασίας, κίνητρο, βραβείο ΠΕΚΚ] του θεσσαλονικιού Χρήστου Νικολέρη [της ομάδας n-orasis], το προχωρημένο σεναριακά Δε Κατ... [διάκριση μοντάζ, γυναικείας ερμηνείας στην εκπληκτική Εύη Μέρμηγκα, βραβείο τεχνικής αρτιότητας ΕΤΕΚΤ] του έτερου θεσσαλονικιού Βασίλη Κεχαγιά [συμπαραγωγή n-orasis και icon plus] και ο Φωτογράφος των Τρικάλων [Β' βραβείο μυθοπλασίας, κίνητρο, τιμητικές σκηνικών και κοστουμιών στην Σοφία Παντουβάκη] του Βασίλη Κοσμόπουλου. Μπαλαντέρ των δύο πρώτων είναι ο σεναριογράφος Παναγιώτης Ιωσηφέλης. Η είδηση είναι ότι Ιωσηφέλης και Κεχαγιάς ετοιμάζουν μεγάλου μήκους.

Χαρούμενοι πρέπει να ήταν και ο Θοδωρής Παπαδουλάκης [πολύ τιμητική διάκριση σεναρίου για το Samure], η Ιρίνα Μπόικο [βραβείο γυναικείας σκηνοθετικής παρουσίας εις μνήμην Τόνιας Μαρκετάκη για τον Κλέφτη], ο καστοριανός Μπάμπης Μακρίδης [ειδικό βραβείο Ντίνος Κατσουρίδης πρωτοεμφανιζόμενου σκηνοθέτη για τον άνισο Τελευταίο Φακίρη], ο Δημήτρης Αντζούς [διάκριση φωτογραφίας στον Βασίλη Βαφειάδη, βραβείο ΕΤΕΚΤ για το 3], ο επίσης κοσμοπολίτης Νίκος Πανουτσόπουλος [Βραβείο της κατηγορίας Έλληνες του Κόσμου για το Blackberries], ο Αλέξης Κομνάκος [Βραβείο σπουδαστικής ταινίας για την φαρσο-παρωδία Στο Παίδων] και ο Νικόλας Πετροπουλέας [διάκριση animation για το κινούμενο Πύρινος Μπελάς σε Μικρό Παραμύθι].

Το ΕΚΚ, μέσω του αντιπροέδρου του Βασίλη Μαζωμένου, απένειμε βραβεία-κίνητρα και στη Δεύτερη Φύση του Βαρδή Μαρινάκη και στο μεικτό και μπουρδουκλωμένο animation The Mirror Stage του Σπύρου Σιάκα [ποιητή εκ του προχείρου]. Μνημόνευσε επίσης Το Γαλάζιο Πουκάμισο του Νίκου Τζερμιαδιανού και το πρωτότυπο σενάριο Στο Δοκιμαστήριο του Κάφκα του Κύρου Παπαβασιλείου. Τέλος, επέστησε την προσοχή μας στο Π.Ε.ΟΖ. [επίσημη συμμετοχή στη βενετσιάνικη Μόστρα] του Χρήστου Πέτρου και στο Shrink του Σπύρου Παπαναστασίου που άδικα βρέθηκαν στο πληροφοριακό τμήμα.

Η ΕΤΕΚΤ θεώρησε αρτιότερη τεχνικά και καλλιτεχνικά σπουδαστική ταινία την Υγρή Έρημο του Κωστή Μπασογιάννη. Η ΠΕΚΚ, επίσης, εκτίμησε και εκθείασε τον Ryan και τον καναδό Chris Landreth που τον έφτιαξε. Άρα οι επιλογές της συνέπεσαν με αυτές των δύο επιτροπών.

Επιστροφή στη βάση [back to basics]

Φέτος, λοιπόν, είχαν την τιμητική τους οι πρωταγωνιστές της τρίτης ηλικίας, τα παιδάκια και οι οικονομικοί μετανάστες. Φέτος είδαμε πιο πολλή ανεξαρτησία, πιο πολύ χιούμορ και αρκετό πειραματισμό. Είδαμε και πολλή παραξενιά, όχι απαραίτητα χρήσιμη ή λειτουργική και όχι πάντοτε γοητευτική.

Η σπουδαιότερη ταινία όλων ήταν ο Γάμος [Slub] του πολωνού Krzysztof Rzaczynski που προέρχεται από τη διάσημη κινηματογραφική σχολή του Λοτζ. Ένα μικρό αριστούργημα, ένα κομψοτέχνημα, ένα απέριττο και αψεγάδιαστο μπριλάντι που με άφησε άφωνο και μου υπενθύμισε ότι η κλασική κινηματογραφική παιδεία είναι αναντικατάστατη από οποιαδήποτε νεότευκτα μέσα και τεχνικές. Ιδιαίτερη εντύπωση μου άφησε και Το Παιδί που ήθελε να γίνει Αρκούδα [The Boy who Wanted to be a Bear, 2002, 78'] του μαιτρ Jannik Haastrup που ξεπέρασε τις προσδοκίες μου και με ενθουσίασε με το ανατρεπτικό του τέλος.

Φέτος όμως είχαμε και μια αποχώρηση. Ο Στράτος Κερσανίδης, φανερά κουρασμένος και πολλαπλά φορτωμένος, δήλωσε και εγγράφως την παραίτησή του από την αρχισυνταξία των Υπότιτλων, της εφημερίδας του Φεστιβάλ. Ο καλλιτεχνικός διευθυντής εξεπλάγη αλλά θέλω να πιστεύω πως συνάμα και κατενόησε την κίνηση αυτή. Ούτως ή άλλως υπάρχουν νεότερα και εξίσου δυναμικά μέλη στην παρέα για να συνεχίσουν και να επαυξήσουν το έργο του.