Εκεί που βρίσκεται η αλήθεια (Where the Truth Lies, 2005, Καναδάς / ΗΒ, 108') του Atom Egoyan
Η αλήθεια κείτεται γυμνή. Και είναι ατομική.
Η αλήθεια κάνει έρωτα παρά φύση. Η αλήθεια εκβιάζει φιλίες. Η αλήθεια ξαπλώνει αποκαμωμένη. Η αλήθεια κοιμάται τον ύπνο της επί δικαίων και αδίκων. Η αλήθεια μηχανορραφεί. Η αλήθεια ασφυκτιά. Η αλήθεια παγώνει. Η αλήθεια γρατζουνίζεται επιδερμικά. Η αλήθεια βουλιάζει. Τη σκεπάζει "στοργικά" η απόκρυψη και το απόρρητο της ιδιωτικής ζωής. Την οριοθετεί πατερναλιστικά το ψέμα. Την αποτεφρώνει και τη σκορπίζει στη βάση ενός δέντρου. Αυτή όμως αργά ή γρήγορα δίνει τους απαγορευμένους της καρπούς.
Άλλη μια ταινία του Ατόμ που βασίζεται σε βιβλίο, αυτή τη φορά του Rupert Holmes. Θυμίζω το "Γλυκό πεπρωμένο" [The Sweet Hereafter, 1997] από τη νουβέλα του Russell Banks και το "Ταξίδι της Φελίσια" [Felicia's Journey, 1999] που γεννήθηκε από το βιβλίο του William Trevor. Κι οι τρεις έχουν ως κεντρικό πρόσωπο μια νεαρή γυναίκα που κουβαλάει μνήμες και ψάχνει στο παρελθόν της. Κι οι τρεις ξεσκεπάζουν ανομολόγητες πράξεις. Κι οι τρεις διαθέτουν χιτσκοκικό σασπένς, αστυνομικό δαιμόνιο, πάθη ερωτικά κι όχι συνηθισμένα.
Βρεθήκαμε [δι' αντιπροσώπου] στη συνέντευξη τύπου που παρέθεσε [μόνον] εις τας Αθήνας ο μαιτρ των κινηματογραφικών παζλ. Του αποστείλαμε δυο ερωτήσεις και μας απάντησε. Μπορεί να μην τα 'πε ακριβώς έτσι όπως μας τα μετέφεραν αλλά - γνωρίζοντάς τον από την πρώτη του κιόλας ταινία - μπορούμε να μεταφέρουμε το πνεύμα της αληθείας του.
Mic:: Η λέξη Άτομο σημαίνει "πρόσωπο" και "ανθρωπομονάδα" στα νέα ελληνικά. Το Εγώ είναι επίσης ελληνική λέξη. Αμφότερες οι λέξεις αυτές υποδηλώνουν και ευελπιστούν να συνθέσουν μια πολύ ισχυρή προσωπικότητα. Ποιοι οι δεσμοί σας με τους έλληνες; Ποια τα αισθήματά σας για την Ελλάδα, δεδομένου ότι το όνομά σας και το επίθετο έχουν ελληνική προέλευση;
Atom:: Είχα κάποιον προπάππο που τον έλεγαν Αντόμ. Τ' όνομά Ατόμ μού το 'δωσαν οι χίπηδες γονείς μου γιατί πίστεψαν στον πρώτο ατομικό αντιδραστήρα της Αιγύπτου, παρεκκλίνοντας ελαφρά από την οικογενειακή μας παράδοση. Πίστεψαν επίσης πως ήταν η τέλεια λύση για το ενεργειακό πρόβλημα των φτωχών του πλανήτη. Η λέξη Yegho στα καντονέζικα σημαίνει "μορφή" ή "ένα πρόσωπο", το ίδιο πάνω κάτω. Η Ελλάδα και η Αρμενία είναι πολύ κοντά σε πολλά ζητήματα αλλά και ως φίλιοι λαοί και ως κοινότητες έχουν από πολύ παλιά αδελφικές σχέσεις. Τα αισθήματα φιλίας αλληλοεκτίμησης και αλληλοϋποστήριξης είναι και αμοιβαία και προσωπικά. Αισθάνομαι πολύ άνετα όταν βρίσκομαι στην Ελλάδα. [Στους τίτλους του τέλους βλέπουμε δυο έλληνες της διασποράς στο καστ, τη Ζιζή Νταλκά και τον Γιάννη Μωραϊτη].
Mic:: Ο Επιμενίδης ο Κρης, είπε πως "όλοι οι Κρήτες είναι ψεύτες" και πέτυχε ευφυώς πως να αναστρέψει την αλήθεια του. Πιστεύετε στ' αληθινά ψέματα, στο ζωτικό ψεύδος ή στην ψευδή αλήθεια; Προσπαθείτε να εκθέσετε ή να εξαλείψετε τα δικά σας ψέματα; Ποια είναι τα καλύτερα ψεύδη κατά την άποψή σας;
Atom:: Υπάρχουν δυο τύποι αλήθειας: α) η συλλογική αλήθεια κατά κοινή ομολογία και συναίνεση και β) η ηθική αλήθεια που εδράζεται στον διεθνή πολιτικό χάρτη. Κάθε μορφή [ανθρώπινη ή άλλη] συνθέτει ή κατασκευάζει τη δική της ατομική αλήθεια. Όλοι βλέπουν μια πραγματικότητα αλλά στις προσωπικές στιγμές η αλήθεια διαφέρει από την πραγματικότητα όπως αυτή παρουσιάζεται στη δημόσια ζωή. Αναζητώ στις ταινίες μου να βρω αυτό που δε λέγεται, που δε δημοσιοποιείται...
Οι χαρακτήρες σε τραβάνε ν' ακολουθήσεις τη διαδρομή τους καθώς προβάλλουν ο καθείς τη δική του αλήθεια. Ο χρόνος και η μνήμη δημιουργούν ένα πλέγμα ένα περιβάλλον κι ο θεατής καλείται ν' ανακαλύψει αυτό που επιθυμεί βλέποντας αυτές τις εναλλακτικές αλήθειες που του παρουσιάζονται κατά κύματα. [Το παζλ, όπως πάντα, κάποια τελική στιγμή συμπληρώνεται... ο θεατής παίρνει απόσταση και βλέπει όλη τη μαγική εικόνα που στοιχειοθέτησε]. Η αλήθεια είτε ως γεγονός είτε ως ηθική ανάγκη μας κοστίζει, έχει επιπτώσεις.
Οι ισορροπίες της ταινίας είναι εύθραυστες και οι αντι-φάσεις της γοητευτικές. Από τη μια έχουμε πλήρη διαλεύκανση και αρκετές "εξηγήσεις" χωρίς να αφήνονται ασάφειες, υπόνοιες ή σκοτεινά σημεία, σύμπτωμα οποιασδήποτε τυπικής χολιγουντιανής παραγωγής όπου οι θεατές τα θέλουν όλα στο πιάτο και λιανά. Από την άλλη βλέπουμε αρκετά προχωρημένες ερωτικές σκηνές που είναι οργανικά ενσωματωμένες στην ταινία και, είμαι βέβαιος πως, λείπουν από την αμερικάνικη εκδοχή. Διάβασα ήδη τους έξωθεν σχολιαστές να προτρέπουν τους κατοίκους των ηνωμένων πολιτειών να πάνε στον Καναδά να την δούνε αλογόκριτη.
Η πιο σημαντική παράμετρος στην προσωποποίηση της αλήθειας είναι οι ηθοποιοί της ταινίας. Είναι όλοι τους εκπληκτικοί, διαλεγμένοι ένας κι ένας. Από τους βασικούς πρωταγωνιστές Kevin Bacon, Colin Firth και Alison Lohman που φέρουν το κύριο βάρος του προβληματισμού που γεννιέται μέσα μας. Ειδικότερα ο Κέβιν Μπέηκον δίνει την πιο ώριμη και ολοκληρωμένη ερμηνεία της αλήθειας του και της καριέρας του. Ως τους συνήθεις ύποπτους David Hemblen, Gabrielle Rose, Don McKellar και την κυρία Εγκογιάν Arsinee Khanjian [κι Αρσινόη αν τη φωνάξετε θα γυρίσει]. Αλλά και όλους τους υπόλοιπους μικρούς ρόλους που μεγαλουργούν ακόμη και με κάποιο σύντομο πέρασμα ή με τις κινήσεις και τη θέση τους στο κάδρο και στο πλαίσιο της αλήθειας.
Είναι εξίσου επιβεβλημένο να αναφέρω τη συνταρακτική και υποβλητική μουσική επένδυση ενός ακόμη μόνιμου συνεργάτη, του συνθέτη Mychael Danna, η οποία περι-γράφει και υποθάλπει αρκετά απ' αυτά που δε λέγονται. Αλλά και την καθοριστική συμβολή του μόνιμου παραγωγού, του ουγγρικής καταγωγής Robert Lantos που εξασφάλισε ένα χολιγουντιανό μπάτζετ και παράλληλα έδωσε χώρο και υψηλούς βαθμούς ελευθερίας και καλλιτεχνικής έκφρασης στο δημιουργό του.
