Ελευθερία ή θάνατος! στο ελληνικό σινεμά

Επήγα εις το Πατέ να παρακολουθήσω το πρώτον Μακεδονικόν κινηματογραφικόν έργον, τον Οδυσσέα Ανδρούτσο. Μου είπαν ότι κάποιοι νέοι και κάποιες τσούπρες της πόλεώς μας είναι οι δράσται. Το πρόγραμμα που διανέμουν έξω, ομιλεί περί προσπαθείας ευγενικής και περί της ανάγκης ενισχύσεως της προσπαθείας αυτής. Επήγα λοιπόν να θαυμάσω και να ενισχύσω. Αλλ' ω ύψιστε! Τέτοιο τερατούργημα κινηματογραφίας δεν είδα ούτε εφαντάσθηκα ποτέ μου. Απορώ πώς το εδέχθη ο οίκος Πατέ. Και απορώ με την υπομονήν του κόσμου.

Η ιστορία της ελληνικής επαναστάσεως γελοιοποιείται. Η τέχνη κατακουρελιάζεται. Η ποίησις καραγκιοζοποιείται. Η φουστανέλλα γίνεται καρνάβαλος. Ο πατριωτισμός, ο έρως, τα αρχαία, τα μεγάλα ονόματα, η ιστορία, όλα μαζύ γίνονται ένα μίγμα οικτρόν, εις την θέαν του οποίου δεν ξέρει κανείς αν πρέπη να γελά, να κλαίη ή να τραβάη τα μαλλιά του. Αλλ' είναι σας λέγουν, η πρώτη προσπάθεια. Ο Θεός να μας φυλάγη, εάν οι δράσται του πρώτου έργου, έχουν την θρασύτητα να μας παρουσιάσουν και δεύτερον.
[...]
Είμαι βεβαιότατος ότι αν οι θρυλικοί ήρωες του 21 ήξευραν πως μετά εκατό χρόνια θα γινόνταν καραγκιόζηδες από της οθόνης του κινηματογράφου προς κοινήν θυμηδίαν των απογόνων των, ασφαλώς δεν θα τολμούσαν να ελευθερώσουν την Ελλάδα και να δόσουν εις τον κ. Καμινάκην την ευκαιρίαν και το θέμα για να τους ρεζιλέψη. Διότι είναι πραγματικό κεπαζελήκι εκείνο που έπαθε εις την ταινίαν ο Οδυσσεύς Ανδρούτσος, του οποίου τα ηρωικά κατορθώματα και ο τραγικός θάνατος γίνονταν τώρα κάθε βράδυ αίτια ομηρικών γέλοιων των θεατών του κινηματογράφου Πατέ...
[...]
Και σ’ όλα αυτά τα ανεκδιήγητα πράγματα είχαμε και το πανηγύριον των επιγραφών που μετεφράσθησαν εις την γαλλικήν. Ιδού μια: Ο στίχος του ποιήματος που λέει ότι ο ήρως δεν είχε ούτε τσιμπούκι ούτε τσαρούχι, μετεφράσθη ως εξής: Πα ντε τσιμπούκ, πα ντε τσαρούκ... Δεν μπορώ όμως να συνεχίσω, βρε παιδιά, διότι ελύθηκα στα γέλοια. Αν θέλετε πάτε κ’ εσείς ν’ απολαύσητε τα ίδια και σας βεβαιώ πως δεν θα λυπηθήτε τα χρήματά σας... Κωμωδία με τα ούλα της, μπρος την οποίαν τύφλα νάχη ο Σαρλώ και ο Χάρος Λοΰδ. Τρέξατε, τρέξατε...
[εφημερίδα Μακεδονία, 08/02/1929]

Τα θαπτικά σχόλια αναφέρονται στην προβολή στον κινηματογράφο Πατέ της Θεσσαλονίκης του [θεωρούμενου ως] πρώτου έπους περί της ελληνικής επαναστάσεως Το Χάνι της Γραβιάς και αι τελευταίαι ημέραι του Οδυσσέως Ανδρούτσου: Δεν παρουσιάζομεν Σούπερ φιλμ μεγάλου και φημισμένου εργοστασίου, δεν παρουσιάζομεν ταινίαν εκατομμυρίων αξίας. Παρουσιάζομεν όμως την πρώτην ελληνικήν ταινίαν ελληνικής καθαρά υποθέσεως, ταινίαν των προγόνων μας που χάριν αυτών καυχόμεθα ότι είμεθα κράτος.

«Δράσται» η τοπική κινηματογραφική εταιρία Ηρώ Φιλμ Νέας Ελλάδος και ο οπερατέρ Δημήτριος Καμινάκης. Είχαν προηγηθεί κι άλλες ανάλογες μικρού μήκους προσπάθειες και μια μεγαλύτερου μήκους ταινία με την ιστορία του λήσταρχου Γιαγκούλα [1925], η οποία δεν πήρε ποτέ άδεια προβολής λόγω του θέματός της. Είναι πάρα πολύ πιθανόν όλο αυτό το πρωτογενές υλικό να αποτέλεσε τη βάση για τις «τελευταίες ημέρες» όπως είναι σχετικά πιθανόν η ταινία να χτίστηκε σε βάθος χρόνου. Όταν έφτασε να προβληθεί στο θέατρο Μάνσφιλντ της Νέας Υόρκης [22/09/1929] είχε διάρκεια δυόμιση ωρών!!! Το πλέον απίθανο είναι πως έκανε πανελλήνια πρεμιέρα στον Βόλο [κινηματογράφος Αργυλλά, 21-23/12/1928].

Την ίδια αυτή χρονιά [1928] ο Νίκος Καζαντζάκης βρίσκεται στο Κίεβο και στο Μπέκοβο και, παρακινημένος από τον φίλο του Παναΐτ Ιστράτι, γράφει στα γαλλικά το πρώτο του σενάριο. Λέγεται Κόκκινο μαντήλι και είναι παραγγελία της ρωσικής εθνικής κινηματογραφικής εταιρίας VUFKU. Θέμα του η ελληνική επανάσταση ιδωμένη με την σοσιαλιστική και μαρξιστική του σκοπιά, παραλλάσσοντας την παραδοσιακή αφήγηση μέσα από ένα ριζοσπαστικό, μη ορθολογικό πρίσμα. Πέρα από τα σχετικά κινηματογραφικά διαβάσματά του, φαίνεται ότι επηρεάστηκε πολύ από την τρέχουσα ρωσική φιλμική πρωτοπορία του Αϊζενστάιν και του Πουντόβκιν. Το σενάριο δεν έγινε ποτέ ταινία, όπως και κανένα από τα κατοπινά του.

Εντός χώρας και αιθούσης επόμενη προσπάθεια Το λάβαρο του ’21 [1929, ντεμπούτο του Εμμανουήλ (Μάνου) Κατράκη], που θεωρήθηκε υπερπαραγωγή της εποχής και είχε την υποστήριξη του στρατού και της πολιτείας. Κατόπιν αυτής μεσολαβεί μεγάλο κενό και όλες οι άλλες γνωστές ηρωικές παραγωγές εμφανίζονται μεταπολεμικά, με πρώτη την αναδρομική εξτραβαγκάνζα με τον συμβολικό τίτλο Εξόρμησις [1945]. Η πραγματική εξόρμηση όμως γίνεται στα 1959 όπου Ζάλογγο, κυρά-Φροσύνη, Σαμαρίνα και Μπουμπουλίνα έχουν την τιμητική τους. Πλησιάζει άλλωστε η επέτειος των 140 χρόνων από το ’21. Μέχρι το 1965 θα προβληθούν 10 συνολικά ταινίες αναλόγου περιεχομένου με κυρίαρχο σκηνικό το Μεσολόγγι και κάποια ψευδοϊστορικά δράματα στο πνεύμα της εποχής [που τα βουκολικά μελοδράματα σπάνε ταμεία].

Το δεύτερο ηρωικό κύμα ξεσπά εν μέσω δικτατορίας [1970-74] και είναι τρανό, διότι η απριλιανή «επανάσταση» εορτάζει τα 150 χρόνια από την αληθινή επανάσταση του 1821. Το ρεπερτόριο περιλαμβάνει Καλάβρυτα, Μαντώ Μαυρογένους, Σουλιώτες και την πολύκροτη πρωτοφανή υπερπαραγωγή Παπαφλέσσας [1971], όπου συνεργάζονται οι μεγάλοι αντίπαλοι κινηματογραφικοί οργανισμοί Φίνος Φιλμ, Καραγιάννης-Καρατζόπουλος και της τραπέζης ΕΤΒΑ. Βλέπουμε επίσης το επετειακό ντοκιμαντέρ του [και σημαντικού λαογράφου] Νέστωρα Μάτσα Η μεγάλη ώρα - 1821 και την πρώτη τηλεοπτική σειρά [Πατέρες της λευτεριάς]. Πολύ πιο σπουδαίο, όμως, ότι γίνονται και προβάλλονται ταινίες που τολμούν σατιρική νότα [Βαβυλωνία] και κριτική ματιά στην επανάσταση [Η δίκη των δικαστών].

Η Βαβυλωνία [1970] ξεχωρίζει σαν τη μύγα στο γάλα, μέσα στον δαφνοστεφανωμένο κυκεώνα του κινηματογραφικού αιώνα, τις καταιγίδες και τις λαίλαπες του δακρύβρεχτου πατριωτισμού και της προαπαιτούμενης εθνικοφροσύνης. Είναι μεταφορά στη μεγάλη οθόνη του πασίγνωστου θεατρικού που γράφτηκε μετεπαναστατικά [1836] από τον Δημήτριο Κ. Βυζάντιο, έργο το οποίο γνωρίζει σκηνικά ανεβάσματα από το 1932 μέχρι σήμερα.

Διαδραματίζεται στα 1827 σε λοκάντα του Ναυπλίου και αναφέρεται σε μια ενθουσιώδη, αναβράζουσα, ανομοιογενή χώρα που προσπαθεί να συσταθεί σε κράτος με έρμα [βαρίδια] οθωμανικά κατάλοιπα, αρχαιοελληνικές κορώνες, ιταλικές επιρροές, αναλφαβητισμό, άγνοια, αμάθεια, ασυνεννοησία, κουτοπονηριά, λογιοτατισμό, αγοραίο ρίξιμο και γραφειοκρατία. Θέτει με καυστικό χιούμορ τον δάκτυλον επί τον τύπον των ελληνικών μας δαιμονίων και μας αφήνει ακόμη και τώρα ν’ αναλογιστούμε ποια και πόσα πράγματα άλλαξαν ή δεν άλλαξαν από τότε.

Στη μεταπολίτευση [και στην εκπνοή του παλιού ελληνικού κινηματογράφου] η εθνική παλιγγενεσία θα κατακτήσει επαναληπτικά την κρατική τηλεόραση, με μόνες σινεματικές εξαιρέσεις τον Καπετάν Μεϊτάνο [που έγινε και μίνι σειρά] και τον μεγαλεπήβολο μεταγλωττισμένο Μπάυρον του Κούνδουρου [1992]. Ακολουθεί ένα απαραίτητο διάστημα αγρανάπαυσης και ιδιωτικής τηλεόρασης για να επανέλθουμε δριμύτεροι την τελευταία δεκαετία [2009-2019] με μεγαλόπνοες παραγωγές που εξαπλώθηκαν μέχρι την ελληνική παροικία. Κάπως έτσι δεν είχαμε ξεκινήσει όμως; Οκ τώρα πια με περισσότερα μέσα αλλά με τις ίδιες ευσεβείς προθέσεις.

Η δε φετινή επέτειος των 200 χρόνων είναι δριμύτατη και κατακλυσμιαία, καθότι παράγονται και πρόκειται να παραχθούν τόσες εκπομπές και τόσα επετειακά ντοκιμαντέρ όσο ποτέ άλλοτε συνολικά στο παρελθόν.

Στα σάουντρακ των παραγωγών, όλοι σχεδόν οι συνθέτες και οι επιμελητές συνεισέφεραν το κατιτίς τους: Αργύρης Κουνάδης [Γενίτσαρος], Μάνος Χατζιδάκις [Ζάλογγο το κάστρο της λευτεριάς], Τάκης Μωράκης [Η λίμνη των στεναγμών], Γιώργος Κατσαρός [Τσακιτζής], Χρήστος Μουραμπάς [40 παλληκάρια, Σταυραετοί, Ενωμένοι στη ζωή και τον θάνατο, Ο αετός των σκλαβωμένων], Μίμης Πλέσσας [Αστραπόγιαννος], Λίνος Κόκοτος [Βαβυλωνία, Εσμέ η τουρκοπούλα], Χρήστος Λεοντής [Η δίκη των δικαστών], Γιάννης Ζουγανέλης [Ο μεγάλος ξεσηκωμός], Σταύρος Ξαρχάκος [Έρωτας και επανάσταση], Δημήτρης Λάγιος [Διονύσιος Σολωμός ο ποιητής της επανάστασης], Γιάννης Μαρκόπουλος [Ναύπλιον, Μπάυρον], Χρήστος Νικολόπουλος [Η λίμνη των στεναγμών, 2005], Δημήτρης Μαραμής [Μαύρο λιβάδι], Μίνως Μάτσας [Ο Θεός αγαπάει το χαβιάρι], Γιώργος Καλλής [Οι βράχοι της ελευθερίας], Μίκης Θεοδωράκης [1821 - Ήρωες σαν Έλληνες].

Τη μερίδα του λέοντος κατέχει και δεσπόζει στις δυο πρώτες περιόδους, ο κοσμογυρισμένος και βραβευμένος Κώστας Καπνίσης [1920-2007], ο και αποκαλούμενος «Έλληνας Ένιο Μορικόνε». Ουκ ολίγες φορές προσέφερε τις παιανικές υπηρεσίες του στην ανάδειξη της, υπαίθρου και νησιωτικής, χώρας αλλά και των απελευθερωτικών κατορθωμάτων μας: Μπουμπουλίνα, Οι υπερήφανοι, Τ’ αδέλφια ορκίστηκαν εκδίκηση, Παπαφλέσσας, Μαντώ Μαυρογένους, Σουλιώτες, Η μεγάλη ώρα - 1821, Ο Οδυσσέας ζει πάντα, Το τραγούδι της ελευθερίας.

Έπεται εκτενής κατάλογος σχετικών τίτλων [πλην των θεματικών επεισοδίων της σειράς Μηχανή του χρόνου, που είναι αρκετά κι έχασα λογαριασμό] και σας προσκαλώ να κάνετε δική σας έρευνα με βάση αυτόν. Είναι δε πολύ ενδιαφέρον να βρείτε ποιες και πόσες από αυτές τις παραγωγές κάνανε πρεμιέρα μια 25η Μαρτίου ή σε άλλη εμβληματική ημερομηνία-επέτειο. Μια καλή διερευνητική αρχή είναι η σελίδα του retrodb, το imdb και το εθνικό οπτικοακουστικό αρχείο.

Τίτλοι χρονολογικά

Αλή Πασάς /Ali Pasha [1926, μμ] Δημήτριος Καμινάκης
Επανάστασις του 1821 /Revolution of 1821 [1926, μμ] Δημήτριος Καμινάκης
Το Χάνι της Γραβιάς και αι τελευταίαι ημέραι του Οδυσσέως Ανδρούτσου /Οδυσσεύς Ανδρούτσος /The Last Days of Odysseas Androutsos [1928, 150λ] Δημήτριος Καμινάκης
Το λάβαρον του ’21 /Το λάβαρο της Λάβρας /25η Μαρτίου 1821 /The Banner of 1821 [1929, ;;λ] Κώστας Λελούδας
Εξόρμησις /Dash [1945, 65λ] Γιάννης Χριστοδούλου
Μαρίνος Κονταράς /Ο κουρσάρος του Αιγαίου /Ο πειρατής του Αιγαίου /Marinos Kontaras /Corsair of the Aegean /Pirate of the Aegean [1948, 80λ] Γιώργος Τζαβέλλας
Τσακιτζής ο εφές του Αϊδινίου /Efelerin efesi [1952 Τουρκία, 80λ] Sakir Sirmali
Ο Γενίτσαρος /The Janissary [1953, 73λ] Κώστας Δρίτσας
Ζάλογγο το κάστρο της λευτεριάς /Zalongo, the Fort of Freedom [1959, 88λ] Στέλιος Τατασόπουλος
Η λίμνη των στεναγμών /The Lake of Sighs [1959, 82λ] Γρηγόρης Γρηγορίου
Μπουμπουλίνα /Bouboulina [1959, 84λ] Κώστας Ανδρίτσος
Ο Αλή πασάς και η κυρά Φροσύνη /Ali Pasha and Mrs Frosyni [1959, 88λ] Στέφανος Στρατηγός
Ναύπλιον /Το Ναύπλιο (πρώτη πρωτεύουσα της Ελλάδος) [1960, ντοκ 10λ] Ερρίκος Θαλασσινός
Ο Τσακιτζής /Τσακιτζής: Ο προστάτης των φτωχών /Tsakitzis, Protector of the Poor [1960, 100λ] Κώστας Ανδρίτσος
Τα σαράντα παλληκάρια /Τα 40 παλληκάρια /Forty Brave Lads [1961, 80λ] Γιώργος Πετρίδης
Οι υπερήφανοι /Οι περήφανοι της γενιάς μας /The Proud of Our Generation [1962, 85λ] Ανδρέας Λαμπρινός
Σταυραετοί /Οι σταυραετοί που δεν λύγισαν ποτέ /The Golden Eagles [1963, 90λ] Παναγιώτης Κωνσταντίνου
Ενωμένοι στη ζωή και στον θάνατο /Together in Life and Death [1964, 96λ] Ηλίας Μαχαίρας
Η έξοδος του Μεσολογγίου /The Exodus from Missolonghi [1965, 85λ] Δημήτρης Δούκας
Καλάβρυτα 1821 /Kalavryta, 1821 [1970, 78λ] Σπύρος Ζιάγκος
Ο Αστραπόγιαννος /Astrapogiannos [1970, 116λ] Νίκος Τζήμας
Βαβυλωνία /Babylon [1970, 81λ] Γιώργος Διζικιρίκης
Τα αδέλφια ορκίστηκαν εκδίκηση /Τ’ αδέλφια ωρκίστηκαν εκδίκηση /My Brothers Swore Revenge [1970, 90λ] Δημήτρης Αθανασιάδης
Ο αετός των σκλαβωμένων /Eagle of the Enslaved [1970, 106λ] Ορέστης Λάσκος
Η μεγάλη ώρα: 1821 [1971, ντοκ 30λ] Νέστωρ Μάτσας
Μαντώ Μαυρογένους /Manto Mavrogenous [1971, 95λ] Κώστας Καραγιάννης
Η μεγάλη στιγμή του ’21: Παπαφλέσσας /Papaflessas [1971, 130λ] Ερρίκος Ανδρέου
Ο Οδυσσέας ζει πάντα - Ελληνικές θάλασσες [1969/1972, ντοκ 23λ/30λ] Νέστωρ Μάτσας
Ελευθερία ή θάνατος /Λαμπέτης ο γιός του Αστραπόγιαννου /Freedom or Death [1972, 92λ] Πάρις Χατζηκυριάκος
Σουλιώτες /The Souliotes [1972, 91λ] Δημήτρης Παπακωνσταντής
Πατέρες της λευτεριάς [1973, τηλεσειρά] Γρηγόρης Γρηγορίου
Διονύσιος Σολωμός /Dionysios Solomos [1973, ντοκ 55λ] Λίλα Κουρκουλάκου
Η δίκη των δικαστών /The Trial of the Judges [1974, 91λ] Πάνος Γλυκοφρύδης
Εσμέ, η τουρκοπούλα /Esme [1974, 84λ] Γιάννης Κοντούλης
Το τραγούδι της ελευθερίας: Μακεδονικός Αγώνας /The Song of Freedom. The Macedonian Struggle [1974, ντοκ 24λ] Νέστωρ Μάτσας
Φωτεινή Ζάρκου /Foteini Zarkou [1975, τηλεσειρά 30x45λ] Γρηγόρης Μασσαλάς
Ο βασιλιάς και το άγαλμα [1975, τηλεσειρά 27x45λ] Κώστας Ασημακόπουλος
Στις επάλξεις της ελευθερίας [1975, ντοκ 20λ] Νέστωρ Μάτσας
Ο μεγάλος ξεσηκωμός [1977, τηλεσειρά 35x45λ] Γιώργος Σκαλενάκης
Έρωτας και επανάσταση [1978, τηλεσειρά 45x45λ] Πωλ Σκλάβος, Γιώργος Σκαλενάκης, Κώστας Φέρρης
Ρήγας ο Βελεστινλής: χαραυγή της ελευθερίας [1979, ντοκ 49λ] Νέστωρ Μάτσας
Αρκάδι 1866 [1976/1982, ντοκ 74λ/80λ] Συμεών Καπετανάκης
Μαντώ Μαυρογένους [1983, τηλεσειρά 12x45λ] Σταμάτης Χονδρογιάννης
Μαρτυρικές πόλεις - Καλάβρυτα [1985, ντοκ 18λ] Κώστας Ανδρίτσος
Σχεδίασμα ελευθερίας: Βίκτωρ Ουγκώ ο φιλέλληνας [1986, 30λ] Νέστωρ Μάτσας
Καπετάν Μεϊντάνος /Καπετάν Μεϊτάνος, η εικόνα ενός μυθικού προσώπου /Captain Meitanos: Image of a Mythical Personage [1987, 120λ] Δήμος Θέος
Καλάβρυτα: Ποτέ πια [1987, 30λ] Νέστωρ Μάτσας
Διονύσιος Σολωμός ο ποιητής της επανάστασης [1989, τηλεταινία] Κώστας Βάκκας
Νεότερη ελληνική πολιτική ιστορία 1750-1940: Η εθνική αφύπνιση 1750-1820 [1989, ντοκ 3 επεισοδίων 138λ] Άγγελος Σιδεράτος
Νεότερη ελληνική πολιτική ιστορία 1750-1940: Η πολιτική οργάνωση του αγώνα 1821-1827 [1989, ντοκ 4 επεισοδίων 170λ] Άγγελος Σιδεράτος
Η Αλτάνα της Πάργας [1990, τηλεσειρά 12x50λ] Κώστας Ασημακόπουλος
Μπάυρον, η μπαλάντα ενός δαιμονισμένου /Byron, Μπαλλάντα για έναν δαίμονα /Byron: Ballad for a Daemon [1992 Ελλάς /Ρωσία, 138λ] Νίκος Κούνδουρος
Οι λαβωματιές του ’21 [1995, ντοκ 32λ] Κώστας Βάκκας
1821 - Η πορεία προς τη μεγάλη στιγμή [1997, δραματ. ντοκ 53λ] Κώστας Κατσαρόπουλος
Ρήγας Βελεστινλής [1999, ντοκ 46λ] Πάνος Κυπαρίσσης
Η λίμνη των στεναγμών [2005, τηλεσειρά 84x45λ] Τζώρτζης Αγαθονικιάδης, Παναγιώτης Κούτρας, Πωλ Σκλάβος
1821 - Μια ευρωπαϊκή επανάσταση [2007, ντοκ 56λ] Άρης Μπαφαλούκας
Μαύρο λιβάδι /Black field [2009, 106λ] Βαρδής Μαρινάκης
1821 - Ο ξεσηκωμός του γένους [2009, 57λ] Γιώργος Λουίζος
1821 [2011, τηλεσειρά 9 ντοκ 387λ] Γιούρι Αβέρωφ, Νίκος Νταγιαντάς, Λευτέρης Χαρίτος, Ανδρέας Αποστολίδης
Ο Θεός αγαπάει το χαβιάρι /God Loves Caviar [2012 Ελλάς /Ρωσία, 101λ] Γιάννης Σμαραγδής
Έξοδος 1826 /Έξοδος 1826: Ένας δρόμος χωρίς επιστροφή /Exodos 1826: A Road of No Return [2017, 96λ] Βασίλης Τσικάρας
Πολιορκία /Siege [2019, 101λ] Βασίλης Τσικάρας
Οι βράχοι της ελευθερίας /Cliffs of Freedom [2019 ΗΠ, 137λ] Van Ling
Περισκόπιο - Ο ρόλος των κλεφτών και αρματολών στον ξεσηκωμό του ’21 [1977;/2019, 51λ] Γιώργος Σκαλενάκης
Οι δρόμοι της ελευθερίας [2019, σειρά 7 ντοκ] Σταμάτης Τσαρουχάς
Ιωάννης Καποδίστριας: Η ζωή και το έργο του [2019, δραματοποιημένο ντοκ] Γιώργος Γκικαπέππας
Η γέννηση ενός έθνους-κράτους [2020, δραματ. ντοκ 14 επεισοδίων] Γιώργος Γκικαπέππας
Διονύσιος Σολωμός - Κλείσε στην ψυχή σου την Ελλάδα [2020, ντοκ 57λ] Σταμάτης Τσαρουχάς
’21 - Η αναγέννηση των Ελλήνων [2020, τηλεσειρά ντοκ 4 επεισόδια 158λ] Σοφία Ευαγγελινού
Η Αθήνα από την ανατολή στη δύση, 1821-1896 [2020, ντοκ] Μαρία Ηλιού
Και εγένετο… Ελλάς /1821-2021 ...και εγένετο Ελλάς [2020-21, τηλεσειρά 21 επεισοδίων 45λ/48λ] Αντώνης Περούλης
Η Μάνη και το 1821 [2021, ντοκ 83λ] Λεωνίδας Δρογκάρης
’21 - H επανάσταση των Ελλήνων [2021, τηλεσειρά ντοκ σε 21 επεισόδια] Ιωάννα Γιαννούλη
1821 - Ήρωες σαν Έλληνες [2021, τηλεσειρά ντοκ σε 21 επεισόδια] Αλέξης Πόνσε-Ψαρρός
Σπέτσες ’21: Στο σταυροδρόμι της ιστορίας [2021, ντοκ] Πάνος Α. Θωμαΐδης
Χαίρε, ώ χαίρε Ελευθερία [2021, σειρά 6 ντοκ] Σταμάτης Τσαρουχάς
Η ελευθερία ολόρθη [2021, σειρά 3 ντοκ] Σταμάτης Τσαρουχάς
Φιλέλληνες: Οι αγωνιστές της ελευθερίας [2021, σειρά ντοκ] Γρηγόρης Βαρδαρινός
1821 - 200 χρόνια από την επανάσταση [2021, σειρά 6 ντοκ] Κώστας Σταματόπουλος
Στην σκιά των ηρώων [2021, ντοκ 100λ] Ένκε Φεζολλάρι
Το 1821 στον κινηματογράφο [2021 ντοκ] Ελευθερία Θανούλη, Πάρης Μουρατίδης, Απόστολος Καρακάσης, Δημήτρης Κουτσιαμπασάκος
1821, η Ελληνική Επανάσταση [2021, σειρά ντοκ 13x52λ] Αλέξανδρος Κακαβάς
Τοπόσημα του ’21 [2021, σειρά ντοκ 12 επεισοδίων] Γρηγόρης Καραντινάκης
1821 και το φιλελληνικό κίνημα στις ΗΠΑ [2021, σειρά ντοκ 11x50λ]
Γιατί 21; 12 ερωτήματα [2021, σειρά ντοκ 12 επεισοδίων] Έλενα Λαλοπούλου

Η 1η ταινία για την ελληνική επανάσταση
Ελευθερία ή θάνατος, μουσικό απόσπασμα
Ο Μάνος Χατζιδάκις στο Ζάλογγο Κάστρο
Ο Τ. Μωράκης Στη λίμνη των στεναγμών
Μ. Πλέσσας & Χορός του Αστραπόγιαννου
Γιάννη Ν. Ζουγανέλη Μεγάλος Ξεσηκωμός
Ξαρχάκος, Ξυλούρης, Έρως & Επανάσταση
Γ. Μαρκόπουλος, Έμφασις ΙΙ Ωδή Μπάυρον
Νικολόπουλος, Τσακιτζής & Λίμνη στεναγμών
Νίκος Ξανθόπουλος, Αετός των Σκλαβωμένων
Μίνως Μάτσας, Ο Θεός αγαπάει το χαβιάρι
Γιώργος Καλλής, Οι βράχοι της ελευθερίας
Κώστας Καπνίσης, Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα
Κώστας Καπνίσης, μουσικά Οι υπερήφανοι
Κώστας Καπνίσης, Δραματικό, Παπαφλέσσας
Κώστας Καπνίσης & Μαντώ Μαυρογένους
Κ. Καπνίσης, Σουλιώτες, Σήμερα στεφανώνεται