Faithless : Bergmania αλά Ullmann
Ηθοποιός, συγγραφέας και σκηνοθέτις, η Λιβ Γιοχάνε Ούλμαν γεννήθηκε το 1939 στο Τόκιο από γονείς νορβηγούς. Πέρασε τα παιδικά της χρόνια στο Καναδά. Μετά την γερμανική κατοχή και τον θάνατο του πατέρα της, επέστρεψε στην Νορβηγία. Όντας ορφανή αναζήτησε παρηγοριά στο διάβασμα και την θρησκεία. Σπούδασε ηθοποιία επί οκτώ μήνες στο Λονδίνο. Πρώτη της εμφάνιση στο σανίδι ήταν ως Άννα στο "Ημερολόγιο της Άννας Φρανκ". Το 1950 πήρε τον πρωταγωνιστικό ρόλο στην θεατρική μεταφορά της νουβέλας "Kristin Lavransdatter" του Sigrid Undset (έργο που σκηνοθετήσει αργότερα στο σινεμά). Η ερμηνεία της αυτή ήταν εντυπωσιακή. Με το εθνικό θέατρο της πατρίδας της έπαιξε την Ιουλιέτα, την Οφηλία και την Νόρα στο "Κουκλόσπιτο" του Ίψεν.
Κάπου εκεί την πρόσεξε και ο Μπέργκμαν και την θεώρησε ιδανική ερμηνεύτρια των σύνθετων γυναικών που έπλαθε. Πρωτοεμφανίστηκε στην "Περσόνα" (1966) χάρις και στην ομοιότητά της με την συμπρωταγωνίστρια Μπίμπι Άντερσον. Έγινε σύντροφος του σκηνοθέτη για τρία χρόνια και απέκτησαν μαζί μία κόρη, την Λιν. Καταξιώθηκε και θριάμβευσε στα αριστουργήματα της ώριμης περιόδου του. Ταινίες όπως "Η ώρα του λύκου" (1968), "Το πάθος της Άννας" (1969), "Κραυγές και ψίθυροι" (1972), "Σκηνές από ένα γάμο" (1973), "Πρόσωπο με πρόσωπο" (1976), "Το αυγό του φιδιού" και "Φθινοπωρινή σονάτα" (και τα δύο του 1978), απογείωσαν την διεθνή της καριέρα και την οδήγησαν σε αρκετές θεατρικές επιτυχίες στο Λονδίνο και την Νέα Υόρκη. Εκεί έκανε πάλι αίσθηση ως Νόρα, αλλά και ως Άννα Κρίστι στο ομώνυμο θεατρικό του Ευγένιου Ο'Νηλ, ενώ συμμετείχε και στο μιούζικαλ "I remember mama".
Το πέρασμά της στο πανί της άλλης πλευράς του Ατλαντικού δεν ήταν το ίδιο πετυχημένο. Στις σημαντικότερες στιγμές της στην μεγάλη οθόνη συγκαταλέγονται αδιαμφισβήτητα η διλογία του Γιαν Τρόελ, "Udvandrerne" (Οι εμιγκρέδες) και "Indvandrerne" (Η Νέα Γη), που της απέφερε την χρυσή σφαίρα καλύτερης ερμηνείας. Τελευταία της εμφάνιση ήταν στην ταινία "Zorn" (1994) του Γκούναρ Χέλστρομ, αν εξαιρέσουμε το πορτραίτο που της έκανε στα 1997 ο Έντβαρτ Χάμπρο με αφηγητή τον Γούντι Άλεν (Liv Ullmann Reel Life) και το πολύ πρόσφατο "Light keeps me company". Πλούσια είναι επίσης η ανθρωπιστική της δράση και η αφοσίωσή της στα πεινασμένα παιδάκια του κόσμου. Πρέσβειρα καλής θέλησης της UNICEF από το 1980. Ιδρυτικό στέλεχος των Γυναικών για τα Προσφυγόπουλα του Κόσμου. Αντιπρόεδρος της μεγαλύτερης αμερικανικής μη κυβερνητικής οργάνωσης για τους πρόσφυγες. Είναι ακόμα, συγγραφέας δύο διεθνών αυτοβιογραφικών μπεστ-σέλερ, των "Forandringen" (Αλλάζοντας, 1976) και "Tidvatten" (Επιλογές, 1984).
Δοκιμάζει τις σκηνοθετικές της δυνάμεις με το επεισόδιο "Parting" από το σπονδυλωτό "Love", το 1982. Περιμένει δέκα χρόνια πριν να κάνει την πρώτη της προσωπική δουλειά, το δράμα "Sophie" (1992) διάρκειας 146 λεπτών. Είναι η συγκλονιστική ιστορία της νεαρής εβραίας στην Κοπενχάγη του 19ου αιώνα, που εγκαταλείπει τα νεανικά της όνειρα για μια αληθινή αγάπη (έναν άσημο ζωγράφο) και παντρεύεται κάποιον μακρινό ξάδερφο που της υποδεικνύουν οι γονείς της. Φαίνεται πως έχει αφομοιώσει πλήρως τα μαθήματα που πήρε από τον κολοσσό του παγκόσμιου σινεμά. Ιδιαίτερα ατμοσφαιρική χαίρει θερμής υποδοχής από τους θεατές. Επόμενη σκηνοθεσία είναι μια θεατρική της επιτυχία, η "Kristin Lavransdotter", άλλη μια δραματική ερωτική ιστορία εποχής, με πολύ πάθος και φθόνο, σύνθετη πλοκή και ένα σπαραχτικό τέλος, το μεσαιωνικό ανάλογο του Ρωμαίου και της Ιουλιέτας.
Στο τρίτο πέρασμα πίσω από την κάμερα ευτυχεί να έχει σεναριογράφο τον Ίνγκμαρ, που της εμπιστεύεται ένα υπαρξιακό δράμα (με αυτοβιογραφικές προεκτάσεις) και ένα πανάξιο επιτελείο. Φωτογράφος ο Σβεν Νίκβιστ και πρωταγωνιστές η εκπληκτική Περνίλα Όγκαστ και ο πάντα σπουδαίος Μαξ Βον Σύντοφ. Πέντε συνομιλίες, χωρίς χρονική διαδοχή ή σειρά, σαν μνήμες γεμάτες ένταση και ένα παλμό γνώριμο από τα έργα του αρχιμάστορα. Και όλ' αυτά για μια μίνι τηλεοπτική σειρά που προβλήθηκε στο ειδικό τμήμα "Ένα κάποιο βλέμμα" των Καννών. O Μπέργκμαν αρχικά ήταν αντίθετος με τις εικόνες που χρησιμοποίησε η Ούλμαν στο τέλος των "Προσωπικών εξομολογήσεων". "Αλλά τώρα το αγαπά πολύ. Πραγματικά έχει αγαπήσει το τέλος. Θέλω το τέλος κάθε ταινίας μου να καταλήγει σε κάποιο συμπέρασμα, το οποίο όμως να παραμένει ανοιχτό. Δε θέλω κάτι σκοτεινό. Θέλω να υπάρχει πάντα κάποια ελπίδα" λέει η Λιβ.
"Και το νέο σενάριο (Απιστία) είναι ακόμη σκοτεινότερο, και ψάχνω να βρω τρόπο να του δώσω κάποια ελπίδα". Και πράγματι βρήκε μια απίστευτη εσωτερική ισορροπία και μια αυτοκάθαρση λυτρωτική. "Πιστεύω πως εγώ έχω πιο πολύ ελευθερία γιατί δεν είμαι δεμένη με τα πραγματικά γεγονότα όπως εκείνος. Απλά είναι έξω από μένα" μας αποκαλύπτει η σκηνοθέτις και συνεχίζει. "Πρόκειται για κάτι πολύ προσωπικό και θά 'πρεπε να το κάνεις μόνος σου" του είπα. Μου απάντησε πως δεν θα τα κατάφερνε. "Τότε γιατί δεν αναλαμβάνεις την προετοιμασία και το τέλος της παραγωγής και ευχαρίστως κάνω εγώ τη δουλειά στο στούντιο" του αντιγύρισα. Αλλ' αυτός δεν ήθελε. "Τότε η ταινία είναι όλη δική μου και θα της δώσω την δική μου ερμηνεία" του είπα. Συμφώνησε προσθέτοντας ότι έτσι το αποτέλεσμα θα είναι ακόμη πιο ενδιαφέρον.
Ο Μπέργκμαν περιγράφει την "Απιστία" ως "μια ηθογραφία που δεν ηθικολογεί" ή ως "ένα αισθηματικό θρίλερ του καιρού μας". Η υπόθεση προέρχεται από την προσωπική ζωή του μεγάλου δημιουργού και αφορά μια γυναίκα που διχάζεται ανάμεσα σε δυο άνδρες και την εννιάχρονη κόρη της. "Στο φιλμ η γυναίκα αυτή αφηγείται ένα άκρως δραματικό κομμάτι της ζωής της σε κάποιον συγγραφέα - που τυχαίνει να είμαι εγώ ο ίδιος. Συνέβη πολύ καιρό πριν, και ξέρω πολύ καλά τα πρόσωπα στα οποία αναφέρεται. Αλλά μόνον τώρα μπορώ να γράψω γι' αυτούς, τώρα που έχουν όλοι πια χαθεί. Όμως, αν η Λένα Έντρε δεν είχε δεχθεί να παίξει αυτόν το ρόλο, τίποτε δε θά 'χε προκύψει".
Το χιούμορ και το κέφι του μεγάλου δραματουργού είναι αστείρευτα. "Όσους ανησυχούν ότι τα έργα μου αναφέρονται πιθανώς στη μαμά μου, τον μπαμπά μου, την γιαγιά μου, τον παππού μου, τις θείες μου ή τα ξαδέρφια μου, θα ήθελα να τους διαβεβαιώσω ότι κανείς απ' αυτούς δεν εμφανίζεται εδώ. Μόνη εξαίρεση αποτελεί ο συγγραφέας, δηλαδή εγώ. Σύμφωνα με την Λιβ είμαι τόσο κακός ηθοποιός, ώστε να πρέπει να με ενσαρκώσει ο Έρλαντ Γιόζεφσον. Γι' αυτόν βέβαια δεν είναι τίποτε το ιδιαίτερο μια που τό 'χει ξανακάνει στο τηλεθεατρικό μου έργο "Μετά την πρόβα" (Efter Repetitionen).
"Βλέπουμε τον γηραιό συγγραφέα στο γραφείο του, αυτόν που κάποτε χοροστατούσε στο παιχνίδι του έρωτα, να νιώθει τώρα τύψεις για όλα όσα της έκανε" εξηγεί η δημιουργός. "Η απιστία της ηρωίδας δεν είναι συνειδητή, δεν είναι μια βδελυρή πράξη. Στις μέρες μας, το ζην εν απιστία είναι μια στάση/θέση που προτιμούν όλο και περισσότεροι. Οι ηθικοί φραγμοί έχουν εξαφανιστεί. Εδώ λοιπόν δυο άντρες και μια γυναίκα αποφασίζουν να παίξουν ένα παιχνίδι για μεγάλους: ας αγαπήσουμε επικίνδυνα, ας ζήσουμε ευτυχισμένοι μαζί, ας ξεχάσουμε τι είναι καλό και τι κακό. Και τότε διαμιάς όλα καταρρέουν. Όλοι είναι άπιστοι προς αλλήλους. Αλλά το ευτύχημα εδώ είναι πως μπορούμε να ξεχάσουμε τις ώρες της οδύνης. Αυτό που δεν πρέπει να ξεχάσουμε είναι όσα μάθαμε απ' αυτές".
Μέσα από μια απλή κατασκευή και μια υπνωτική ατμόσφαιρα, ερχόμαστε αντιμέτωποι όχι μόνο με την οδύνη της συζυγικής απιστίας, αλλά ζούμε στιγμές προδοσίας και πλάνης, ζηλοτυπίας και εκδίκησης, και όλων των -αναπάντεχων- παρεπόμενων μιας διάλυσης γάμου. Μας ξαφνιάζει διαρκώς και κινείται στα άκρα με άνεση περιπάτου. Ενός μακρινού περιπάτου (διάρκειας 155 λεπτών) μέσα στην σημερινή πολυπλοκότητα των σχέσεων. Συνταρακτικό, διαυγές, ευαίσθητο, συναρπαστικό, πανανθρώπινο, ιδιοφυές, σίγουρα το πιο χιτσοκοκικό σενάριο που έγραψε ποτέ ο αειθαλής και πάντα κραταιός άρχοντας της ζωής και της τέχνης. "Η ποινή που της ταιριάζει για τις Εξομολογήσεις της είναι να περάσει στο πάνθεον των μεγάλων δημιουργών" σημειώνει ένας κριτικός. Με την "Απιστία" νομίζω ότι στέκεται για λίγο στο ύψος της Ήρας στο πλάι του Δία-Μπέργκμαν.
Σκηνοθεσίες
"Parting" (1982) από το σπονδυλωτό Love
Sofie (Sophie, 1992)
Kristin Lavransdotter (1995)
Lumiere et compagnie (1995) μαζί με άλλους 39 σκηνοθέτες
Enskilda samtal (Private confessions, 1997) μίνι τηλεοπτική σειρά
Trolοsa (Faithless, 2000)
Ερμηνείες
Fjols til fjells (1957)
The wayward girl (Ung flukt, 1959)
Short is the summer (Pan / Kort ar sommaren, 1962)
Tonny (1962)
De kalte ham skarven (1964)
Persona (1966)
Hour of the wolf (Vargtimmen, 1968)
Shame (Skammen, 1968)
Ann-Magritt (1969)
The passion of Anna (En passion, 1969)
The night visitor (Papegojan, 1970)
Cold sweat (De la part des copains, 1970)
The emigrants (Udvandrerne / Utvandrarna, 1971)
Cries and whispers (Hvisken og rab / Viskningar och rop, 1972)
Ingmar Bergman (1972)
The new land (Indvandrerne / Nybyggarna, 1972)
Pope Joan (The devil's imposter, 1972)
40 carats (1973)
Lost horizon (1973)
Scenes from a marriage (Scener fra et aegteskab / Scener ur ett aktenskap, 1973)
The abdication (1974)
Zandy's bride (For better, for worse, 1974)
Leonor (1975)
Face to face (Ansikte mot ansikte, 1976)
A bridge too far (1977)
Couleur chair (1977)
A look at Liv (1977)
Autumn sonata (Hostsonat / Hostsonaten, 1978)
The serpent's egg (Das schlangenei, 1978)
Players (1979)
Richard's things (1980)
The wild duck (1983)
The bay boy (1984)
Dangerous moves (Das schlangenei, 1984)
Ingrid (1984)
King Kong's Fist (King Kongs Faust, 1985) ακαταχώρητη στους τίτλους
Let's hope it's a girl (Pourvu que ce soit une fille, 1985)
Gaby - A true story (1987)
Mosca addio (1987)
La amiga (1988)
Der Rosengarten (The rose garden, 1989)
Mindwalk (1991)
The ox (Oxen, 1991)
The long shadow (1992)
Dreamplay (Dromspel 1994)
Zorn (1994)
Liv Ullmann Reel Life (Liv Ullmann scener fra et liv, 1997)
Light Keeps Me Company (Ljuset haller mig sallskap, 2000)
Τηλε-Ερμηνείες
Die Frau vom Meere (1980)
Jenny (1982) μίνι τηλεσειρά
Jacobo Timerman: Prisoner Without a Name, Cell Without a Number (1983) τηλεταινία
Gli Indifferenti (1988) μίνι τηλεσειρά
Πηγές
Η Απιστία στις Κάννες
Η Απιστία στο Τορόντο
Η Απιστία στο Ιmdb
Οι Προσωπικές Εξομολογήσεις στο WeeklyWire
Έξη εύκολες (όχι και τόσο !!!) ιστοσελίδες
Η Λιβ Ούλμαν στο Ιmdb
Βιογραφικό στο Penguin Biographical Dictionary of Women
Ντοκιμαντέρ του Χάμπρο
ΥΓ1: Ήταν δυο φορές υποψήφια για όσκαρ για τις ταινίες "Πρόσωπο με πρόσωπο" και "Οι εμιγκρέδες".