Φεστιβάλ Δράμας 2012: ένας απολογισμός

"τα φθινόπωρα της Δράμας προετοιμάζουν την άνοιξη του νέου ελληνικού σινεμά"...

Η αισιόδοξη αυτή δήλωση του Αντώνη Παπαδόπουλου, καλλιτεχνικού διευθυντή του Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους Δράμας, φαίνεται ιδιαίτερα βάσιμη μετά την παρακολούθηση όλων σχεδόν των ταινιών που συμμετείχαν στο φετινό Εθνικό Διαγωνιστικό Τμήμα.

Καταρχήν είναι σπουδαία και σημαντική η απόφαση ενοποίησης όλων τμημάτων και όλων των μορφών καταγραφής και κατασκευής ταινιών. Η επικράτηση του διεθνούς ψηφιακού στάνταρ DCP (Digital Cinema Package) που είναι ιδανικό ανάλογο του κλασικού αναλογικού φιλμ, έκανε πολλά φεστιβάλ να αναθεωρήσουν τις προδιαγραφές τους. Η ευκολία και το χαμηλό κόστος παραγωγής του, δίνουν δυνατότητες για υψηλής ποιότητας ταινίες από κάθε νέο σκηνοθέτη που δεν έχει οικονομική άνεση και προτιμά να δουλέψει με τη βοήθεια φίλων και συγγενών.

Στο ενιαίο Εθνικό Διαγωνιστικό Τμήμα είδαμε φέτος 85 ταινίες (εκρηκτικό ρεκόρ), στις οποίες συμμετείχαν Έλληνες του Κόσμου, σπουδαστές και φοιτητές σχολών, κινηματογραφικές ομάδες δήμων και σχολείων, αλλά και αυτοδίδακτοι σκηνοθέτες. Παρά την ενοποίηση το επίπεδο συνολικά ήταν το υψηλότερο των τελευταίων πέντε ετών με άξιους εκπροσώπους όλων των τάσεων και των κινηματογραφικών ειδών (μυθοπλασία, κινούμενο σχέδιο, ανιμέισιον, ντοκιμαντέρ, πειραματικό, βιντεοάρτ). Από τις ταινίες αυτές 10-12 ήταν παραγωγές-συμπαραγωγές της ΕΡΤ και μόνο δύο ήτανε φιλμ 35mm. Η αναγκαστική "απεξάρτηση" πολλών νέων σκηνοθετών από τα κρατικά κέντρα σινεμά και τηλεόρασης και η έλλειψη πόρων, είχαν θεαματικά αποτελέσματα σε επίπεδο ευρηματικών λύσεων και ευελιξίας στη διαχείριση εκφραστικών μέσων.

Η πολυσπερμία των βραβείων, οι πολλές τιμητικές διακρίσεις και η συμφωνία της Επιτροπής και των Κριτικών Κινηματογράφου είναι ενδεικτικά στοιχεία για την άνοδο της ποιότητας. Κοινωνικά θέματα, δράματα με καθόλου αισιόδοξες καταλήξεις ή προοπτικές, μονοπώλησαν το ενδιαφέρον των νέων κινηματογραφιστών. Η κωμωδία και η σάτιρα είχαν ελάχιστους εκπροσώπους αλλά τα αποτελέσματα ήταν φτωχά ή και αποτυχημένα, καταδεικνύοντας πόσο δυσκολότερο είναι τελικά αυτό το λαϊκό κινηματογραφικό είδος. Η πληθώρα των φετινών συμμετοχών έκανε ακόμη πιο έντονη την έλλειψη αιθουσών και χώρων για την παρακολούθησή τους. Ο συνωστισμός ήταν ασφυκτικός στο Εθνικό Διαγωνιστικό αλλά όχι στο Διεθνές. Τα πηγαδάκια και οι συζητήσεις "μικρών και μεγάλων" είχαν ζωντάνια και ένταση, αλλά ήταν φανερό και το βάρος των δυσμενών οικονομικοκοινωνικών συνθηκών και καταστάσεων που βιώνουμε.

Πέρα από τις ταινίες που βραβεύτηκαν ή διακρίθηκαν ξεχώρισα καμιά δεκαπενταριά ακόμη.

Το μαυροχιουμοριστικό Pray της Θέλγιας Πετράκη για το πέρασμα του Ανδρέα -νεκροθάφτη- Μαριανού, τον "Αχρείαστο" πεθαμενατζή, τον οικογενειακό τάφο των Μπάρκερ και το ωτοστόπ για Παράδεισο. Το βαμπιρικό Για πάντα νύχτα του Θέμη Κατσιμίχα που συνεχίζει το καταραμένο σινεμά του Νίκου Νικολαΐδη. Το ντελικατέσεν Love potion της Κατερίνας Πιπεργιά που μετατρέπει το έγκλημα σε παραισθησιακή αγάπη. Το διάφανο δέρμα στα Στάχυα του κύπριου Σάιμον Φαρμακά γιατί εξαπλώνεται στις παρυφές του αστικού δράματος. Οι Πιγκουίνοι του Δημήτρη Ζάχου γιατί ερμηνεύονται και προφητεύουν εφιαλτικά τα γραπτά του Χρήστου Οικονόμου.

Το μονομαχέσαιτο Half-board heaven του Γιώργου Κτιστάκη για την ερμηνεία του Αλέξανδρου Λογοθέτη. Τα ήσυχα βράδια του Κωνσταντίνου Σαμαρά για την καρυωτακική επιβλητική παρουσία του Χάρη Φραγκούλη. Το Stone story του Σπύρου Παπαναστασίου για αλληγορία του περί αναπηρίας και τέχνης. Το 807 του Αλέξανδρου Σκούρα για την τελική του ανατροπή στην επιθυμία επανένταξης. Ο Θανάσης, a Greek DOG-umentary του Δημήτρη Σοφιανόπουλου για την πετυχημένη φωνή του "σκύλου" Μαυροματάκη. Το κιτάνειο Revolving του Γιώργου Γρηγοράκη για τον Βαγγέλη Μουρική που είναι μούρη. Οι εικαστικές Ιδιότητες του 2 για τον "καημό" και τη διάλυση φιλμικού και πραγματικού χρόνου που αποτολμά ο λογοτεχνίτης Αχιλλέας Κυριακίδης.

Το τρένειο ειδύλλιο Largo του Στέργιου Πάσχου για την καταλυτική παρουσία της Μπέττυς Λιβανού. Το τσεχοφικό καφκικό Τελεφερίκ της Oliwia Twardowska που μας παραπέμπει στη σχολή του Λοτζ. Την Κλέφτρα της Αργυρώς Κουρλίτη για τη μακάβρια αέρινη παραμυθένια της ατμόσφαιρα. Το God's Amnesia του Χρίστου Χριστοδούλου για τις ντανταϊστικές αναφορές στην Ημέρα της Μαρμότας και το The Wall των Pink Floyd.

Αίσθηση μου προκάλεσε και η ατμόσφαιρα στις πρωινές παιδικές προβολές με μια σειρά ρουμάνικων κινούμενων ταινιών που κάλυπταν, ούτε λίγο ούτε πολύ, μια πεντηκονταετία (1956-2004). Οι μικροί μαθητές των σχολείων κατέκλυσαν τα Ολύμπια και έδειξαν παλμό και ζωηρό ενδιαφέρον. Αντίθετα, στα πολύ σημαντικά ειδικά αφιερώματα (στην σλοβάκικη Ακαδημία Κινηματογράφου VSMU, στην ρουμάνικη Εθνική Σχολή Κινηματογράφου UNATC I.L. Caragiale, στις βραβευμένες ταινίες της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Κινηματογράφου EFA 2011 κ.α.) οι θεατές ήταν πολλά ολίγοι έως μετρημένοι στο ένα χέρι.

Κι ένα σχόλιο για τα βραβεία.

Το 35ο Εθνικό Διαγωνιστικό τίμησε δεόντως ένα αριστουργηματικό Χαμομήλι του αλβανικής καταγωγής Νεριτάν Ζιντζιρία (Χρυσός Διόνυσος, Τιμητική Διάκριση Ήχου στον Λέανδρο Ντούνη, Βραβείο Πανελλήνιας Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου, Βραβείο Καλύτερης Ταινίας Νοτιοανατολικής Ευρώπης του Διεθνούς Τμήματος) που παραπέμπει σε πρώτο και δεύτερο επίπεδο στο επικό Άλογο του Τουρίνο. Δεύτερος πολυβραβευμένος ο Αλέξανδρος Χαντζής (Αργυρός Διόνυσος, Τιμητική Διάκριση Σεναρίου, Τιμητική Διάκριση Καλύτερης Ανδρικής Ερμηνείας στον Μάκη Παπαδημητρίου) που πιάνει το σφυγμό του προβλήματος να καλπάζει πάνω από το φράχτη της ποδοσφαιρικής λογικής του ντέρμπι Τσέλσι - Μπαρτσελόνα.

Ευτυχής και ο ομογενής Oliver Krimpas, ένας σύγχρονος παλαιός φάρμερ Κάρπεντερ, του οποίου το Ghost In The Machine έχει ανδρικό όνομα και ολοκληρωμένες αρετές (Βραβείο "Έλληνες του Κόσμου - Σωκράτης Δημητριάδης", Τιμητική Διάκριση Καλύτερης Γυναικείας Ερμηνείας στην Jessica Gunnin). Στο Βραβείο Ντοκιμαντέρ προτιμήθηκε το κοινωνικό Καθαρό Ραδιόφωνο του Γιώργου Τελτζίδη που αναφέρεται στην προσπάθεια των απεξαρτημένων του ΚΕΘΕΑ, έναντι των Αμπελοκήπων μιας υποβαθμισμένης γειτονιάς. Το Βραβείο Σπουδαστικής ταινίας πήγε στη Σχολή Κινηματογράφου και το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ-TiFF) για την "υπερπαραγωγή" εποχής Θόλος των Νίκου Αποστολόπουλου και Κατερίνας Γεροθανάση.

Αμφιβολίες ακούστηκαν πολλές για το Παγόβουνο του Κωνσταντίνου Γεραμπίνη που αξιώθηκε το Βραβείο "Τώνια Μαρκετάκη" για την καλύτερη ταινία Κοινωνικού Προβληματισμού κυρίως για τις σκηνοθετικές του αμετροέπειες. Αντιρρήσεις εκφράστηκαν και για το απρόσμενο σοκαριστικό καθηλωτικό Family Tree του Φωκίωνα Μπόγρη που κατέκτησε το Ειδικό βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου σκηνοθέτη "Ντίνος Κατσουρίδης" όντας μη πρωτοεμφανιζόμενος και μάλιστα με δυναμικά έντονο καλτ παρελθόν.

Το χωροχρονικό κυνήγι των δύο μονόροδων ερωτιδέων στο οκτάλεπτο Eight-minute deadline των Ζίνας και Πέτρου Παπαδόπουλου που συνδύασαν ανιμέισιον, βιντεοάρτ και εικαστική αισθητική, άξιζε μάλλον περισσότερης προσοχής (Τιμητική Διάκριση Animation, Βραβείο Ομοσπονδίας Κινηματογραφικών Λεσχών Ελλάδας). Καθώς και η πλημμυρισμένη, μέχρι ταράτσας, πόλη που πειραματίστηκε ο Βασίλης Τζιώκας του μεταμοντέρνου The Summer After (Τιμητική Διάκριση Ειδικών Effects στον ίδιο). Αλλά και η μακάβρια ευκαιρία ενός ξερακιανού ταριχευτή να προειδεί τον θάνατό του δέκα λεπτά πριν τις 11:50 του Στυλιανού Κωνσταντίνου (Τιμητική Διάκριση Μοντάζ στον ίδιο). Το ακόμη πιο μακάβριο είναι ότι οι ατυχίες των αμέσως προηγούμενων προβολών συνωμότησαν υπέρ αυτής ώστε να αρχίσει η προβολή της ακριβώς στις 11:50 πριν τα μεσάνυχτα.

Το ψυχεδελικό Der Spiegel des Lord Patschog της Ελίνα Πάνικ εξαργυρώθηκε σε εικόνες (Τιμητική Διάκριση Φωτογραφίας στον Γιώργο Καρβέλα). Οι επεισοδιακοί επίκαιροι Μακαρισμοί του Αριστοτέλη Μαραγκού με τον Χρήστο Βαλαβανίδη έμειναν στα ενδύματα και στα υποδήματα (Τιμητική Διάκριση Κοστουμιών στις Δέσποινα Ησαΐα και Ιουλία Σταυρίδου). Η Αρουντέλ της Κωνσταντίνας Κοτζαμάνη ήταν η Μισέλ Βάλεϊ στη Χίο (Τιμητική Διάκριση Σκηνικών στην Όλγα Λεοντιάδου). Το σμαραγδένιο Evergreen της Ιφιγένειας Κοτσώνη μιλάει βλάχικα και ηχεί μίνιμαλ στο έτος 2.945 (Τιμητική Διάκριση Μουσικής στον Κωνσταντίνο Ευαγγελίδη).

Στο 18ο Διεθνές το Μέγα Βραβείο κατέκτησε Ο κήπος /The Garden του Garvin Chan, ταινία επηρεασμένη από την ιαπωνική σχολή. Το 2ο Βραβείο είχε άρωμα Βραζιλίας για την αναρχική σάτιρα Η κότα που νίκησε το σύστημα /The Chicken Who Beat The System /A Galinha que Burlou o Sistema του Quico Meirelles (της οικογενείας). To Ειδικό Βραβείο από την Ευρωπαϊκή Ακαδημία Κινηματογράφου EFA Drama 2012 απέσπασε ο ελβετός Rolando Colla για το 6ο δραματοποιημένο ντοκιμαντέρ της σειράς του που υποκειμενικά καταγράφει περιστατικά θανάτων κατά τη διαδικασία απέλασης μεταναστών (Ένσταση VI /Objection VI /Einspruch VI).

Οι σπονδυλωτές Συναντήσεις των μισοφέγγαρων /Meetings Of The Half Moons του χονγκονγκέζου NG Ho Yin Chris μας παρουσίασαν τις διαφορετικές τραγικές γωνίες ενός ατυχούς περιστατικού για να πάρουν το Βραβείο Αρτιότερης Παράγωγης TV5Monde. Το υπερρεαλιστικό καρτούν Ω Γουίλι... /Oh Willy..., των Emma De Swaef και Marc James Roels συνεχίζει επάξια την "εξωφρενική" παράδοση της "σαρδώνειας" βέλγικης σχολής (Βραβείο Καλύτερης Ταινίας Κινούμενου Σχέδιου).

Τιμητικές Διακρίσεις πήραν ο ιρλανδός Stephen Fingleton (Shirin), η ισλανδή Isold Uggadottir (Επανάσταση Ρέικιαβικ /Revolution Reykjavik) και οι κυργίζιοι ντοκιμαντερίστες Modoseit Mambetakunov και Artykpai Suiundukov (Νομαδικός /Nomadic /Koch). Ο πρώτος ασχολείται με ξεχωριστή ευαισθησία ένα μουσουλμανικό ζήτημα τιμής, η δεύτερη με μια ενδοοικογενειακή πτώχευση που χώνει βαθιά το μαχαίρι στο πρόβλημα της χώρας, και οι δυο τελευταίοι με την καταγραφή μιας νομαδικής οικογένειας κτηνοτρόφων της πατρίδας τους που φλερτάρει αναπότρεπτα με την καταστροφική "πρόοδο".

Από το Διεθνές Τμήμα ξεχώρισα άλλη μια ντουζίνα περίεργες, σκοτεινές, ιδιόρρυθμες και συναρπαστικές ταινίες που δεν έχουν τίποτε να ζηλέψουν από μεγάλου μήκους παραγωγές. Οι οποίες φανερώνουν και την ευρεία γκάμα χωρών, μικρών και μεγάλων (από την κινηματογραφικά άγνωστη Μάλτα μέχρι τις ΗΠ), που συμμετείχαν. Ιδού επιγραμματικά κατά σειρά αρεσκείας:

Εκατό σκυλιά /Hundred dogs /Sto Psov (Σλοβενία) Jan Cvitkovie
Ο παράνομος δεσμός του μπαλκονιού /The Balcony Affair (Καναδάς) Jamie Cussen
Αστυνομία, ανοίξτε! /Police, ouvrez! (Γαλλία) Elliott Covrigaru
Narcocorrido (ΗΠ) Ryan Prows
Ευφάνταστος /Brainy (Δανία /Νέα Ζηλανδία) Daniel Joseph Borgman
Η καταπακτή /The Hatch (Ιρλανδία) Mike Ahern
Dogballs (Ισπανία) Ernesto Felipe Diaz & Hugo Llanas Lumbierres
Μίκα /Mika (Πολωνία) Joanna Wilczewska
Θέλεις πάγο σ' αυτό; /Do you want ice with that? (Μάλτα) Cris Zarb
Αγαπητή Λίζα /Dear Lisa (Νορβηγία) Charlotte Blom
Το Μπλε Κόκαλο /The Blue Bone /Golubaya Kost (Ρωσία) Kuzma Vostrikov
Σούσια /Susya (Ισραήλ) Dani Rosenberg & Yoav Gross