Geoffrey Rush: Shine on, you crazy diamond

Γεννήθηκε το 1951 στην Τουγούμπα της μακρινής Αυστραλίας. Στο σχολείο ήταν ζιζάνιο, πάτος στην γυμναστική, αλλά έσκιζε στο θέατρο. Σπούδασε τέχνες στο πανεπιστήμιο του Κουήνσλαντ, όπου βρέθηκε σ' έναν φοιτητικό θίασο να ανεβάζει έργα διαμαρτυρίας για τον πόλεμο στο Βιετνάμ. Αμέσως μετά την αποφοίτησή του (1971), άρχισε να δουλεύει στην θεατρική ομάδα Κουήνσλαντ του Μπριζμπέην. Ξεχώρισε παίζοντας τον Σνούπυ στο έργο You're a Good Man, Charlie Brown. "Μια απ' τις πρώτες μου μεγάλες επιτυχίες. Ήμουν πολύ καλό σκυλί" μας λέει. Ταξίδεψε στο Παρίσι όπου μαθήτευσε επί διετία στην μιμική σχολή του Ζακ Λεκόκ. Στα 1980 παίζει στο μονόπρακτο "Περιμένοντας τον Γκοντό" μαζί με τον Μελ Γκίμπσον. "Συγκατοικούσαμε για τέσσερις μήνες, σ' ένα σπίτι χωρίς έπιπλα." Επιπλέον γλυκοκοίταζαν αμφότεροι την ίδια γυναίκα, μια φερέλπιδα νεαρή ηθοποιό. "Την κέρδισα εγώ" λέει ικανοποιημένος ο Τζέφρεϊ. "Αλλά εγώ συνέχισα ως άσημος ηθοποιός θεάτρου, ενώ αυτός έγινε σύμβολο του σεξ."

Πάνω την σκηνή γνώρισε και τον έρωτα της ζωής του, την Τζέην Μενελάους. Ήταν 1986, και συναντήθηκαν στο εγχώριο δράμα Benefactors, που "δεν ήταν και πολύ του γούστου του". "Μου φάνηκε πομπώδης και εγωκεντρικός" θυμάται η Τζέην. "Παίζαμε το αντρόγυνο και σε κάποια σκηνή, ο σκηνοθέτης πίστευε ότι δεν υπήρχε αρκετό συναίσθημα. Έτσι του πρότεινε να μ' αφήσει να τον αγκαλιάσω. Αλλά καθώς εγώ πλησίασα, αυτός έσκυψε να μαζέψει μια πετσέτα απ' το πάτωμα." Εκτός σκηνής όμως, ο πάγος έλειωσε πολύ γρήγορα. Έξη μήνες αργότερα συζούσαν και στα 1988 παντρεύτηκαν. Η Μενελάους αργότερα σταμάτησε την καριέρα της, για να μεγαλώσει τα παιδιά τους, Αντζέλικα και Τζέημς.
Η καριέρα του παραλίγο να τελειώσει άδοξα το 1991, όταν υπέστη ισχυρό κλονισμό. Ξεθεωμένος από ένα εξαντλητικό πρόγραμμα παραστάσεων, τον έπιασε κρίση άγχους στην μέση της παράστασης "Η σημασία του να είσαι σοβαρός" και κυριολεκτικά αποχώρησε, αφήνοντας σύξυλη τη σκηνή. Δυο βδομάδες αργότερα, πριν από μια άλλη παράσταση, τον βρήκαν στα παρασκήνια "πεσμένο στα τέσσερα, να βήχει σαν τρελός". Ο κλονισμός τον κράτησε μακριά απ' τη σκηνή για δυο μήνες. Δοκίμασε να κάνει γιόγκα και αυτοσυγκέντρωση και κατάφερε να κατανικήσει την κατάθλιψή του.

Αφού πάλεψε επί 20 χρόνια να καθιερωθεί ως ηθοποιός θεάτρου στη χώρα του, κατάφερε να κερδίσει τη διεθνή αναγνώριση με τον "Σολίστα" (1996) του συμπατριώτη του Σκοτ Χικς. Η κρίση που είχε περάσει τον βοήθησε να πλησιάσει καλύτερα τον εσωτερικό κόσμο του ιδιοφυούς και παλαβιάρη Ντέιβιντ Χέλφγκοτ, του παραληρηματικού πιανίστα, στην ζωή του οποίου βασίστηκε η ταινία. Ο ήρωας καταρρέει κάτω από την ασφυκτική πίεση του πατέρα του, να γίνει ένας βιρτουόζος του πιάνου. Αφού περνάει μια δεκαετία σε ψυχιατρικά ιδρύματα, ανανίπτει με τρόπο ανατρεπτικό. Για να πιάσει τις συναισθηματικές του εξάρσεις (συνήθιζε να αγκαλιάζει αγνώστους) και την ακατάσχετη πολυλογία του, ο Ρας επισκέφτηκε τον Χέλφγκοτ αρκετές φορές. "Καθόμασταν στο πιάνο γιατί μόνο εκεί αισθανόταν πραγματικά άνετα," λέει ο Ρας. Η γυναίκα του πιανίστα αποδίδει στην ταινία και στην εκπληκτική του ερμηνεία, την άνοδο της δημοτικότητας του Χέλφγκοτ σε Ευρώπη κι Αμερική. "Διάφοροι άνθρωποι μας σταματάνε στ' αεροδρόμια, στα θέατρα, στο δρόμο και μας λένε πόσο τους συγκίνησε η ταινία".
Ο ρόλος αυτός τον εκτίναξε στα ύψη και του απέφερε την χρυσή σφαίρα και το όσκαρ ανδρικής ερμηνείας. Οι προτάσεις για να πρωταγωνιστήσει σε νέες παραγωγές άρχισαν να πέφτουν βροχή. Μια ματιά στην εργογραφία του, πριν και μετά το Σολίστα, θα σας πείσει για του λόγου το αληθές. "Αν μού 'λεγε κάποιος πέντε χρόνια πριν τον Σολίστα ότι θα βρισκόμουν ξαφνικά στο Λ.Α. με το αγαλματάκι στο χέρι, δε θα τον πίστευα επ' ουδενί" λέει για την ξαφνική του διασημότητα. Την ίδια κιόλας χρονιά υποδύεται τον τρελιάρη Ζακάρι Γουέλτς στα "Παιδιά της επανάστασης" του επίσης συμπατριώτη του Πήτερ Ντάνκαν. Μια πολιτική κωμωδία, σκοτεινή και παράξενη, μια αστεία και αρκετά φιλελεύθερη μεταγραφή της ιστορίας του Στάλιν, σχεδόν σουρεαλιστική, που προκαλεί ακράτητα γέλια. Πρωταγωνιστεί επίσης και στην επόμενη δουλειά του Ντάνκαν, με τίτλο "A Little Bit of Soul" (1998). Πρόκειται πάλι για κωμωδία, που ασχολείται όμως με την εσωτερική πολιτική κατάσταση.

Ακολουθεί μια διεθνής πορεία ρόλων εποχής που τον καθιερώνουν για τα καλά και όπου δικαιώνεται πλέον η πολύχρονη θεατρική του θητεία. Εκπληκτικός ως Ιαβέρης στους αμφίβολους "Αθλίους" (1998) του Βίκτορος Ουγκώ, σε σκηνοθεσία Μπίλε Όγκαστ. Τόσο καλός, τόσο αληθινός, που τον μισείς πραγματικά και στο τέλος τον λυπάσαι. Ξεχωρίζει μακράν με την ιδιόμορφη ερμηνεία του ως μυστικοσύμβουλος της Ελίζαμπεθ (1998), αβαντάροντας ενίοτε και την Κέιτ Μπλάνσετ στον ομώνυμο ρόλο. Κερδίζει μια δεύτερη υποψηφιότητα για τον κεφικλή "Ερωτευμένο Σαίξπηρ" (1998), σε σενάριο του σπεσιαλίστα στο θέμα, Τομ Στόπαρντ (Ο Ρόζενγκρατς κι ο Γκίλντερστερν είναι νεκροί). "Αυτός έπρεπε να κάνει έρωτα με την Γκουίνεθ Πάλτροου και την Κέιτ Μπλάνσετ. Εγώ το μόνο που κατάφερα ήταν μια υποψηφιότητα" δηλώνει σκωπτικά για τον Τζόζεφ Φάινς, πρωταγωνιστή των δύο αυτών ταινιών. Τον Σεπτέμβρη του 1998, επιστρέφει στο Μπριζμπέην και ανεβάζει τους "Γάμους του Φίγκαρο" του Μπομαρσαί, κρατώντας και τον πρώτο ρόλο.
Μεταμορφώνεται σε μοχθηρό Καζανόβα Φράνκενσταϊν στην παρωδία σούπερ κόμικ "Mystery Men" (1999). Μια ταινία μάλλον μέτρια με όλη τη νέα γενιά κωμικών παρούσα (Χανκ Αζάρια, Ζανίν Γκαροφάλο, Γουίλιαμ Χ. Μέισι, Μπεν Στίλερ, Κλερ Φορλάνι) και όχι μόνον (Λένα Όλιν, Τομ Γουέητς). Πρωταγωνιστεί και στο ρημέηκ τρόμου "House on Haunted Hill" (1999). Οι δραματικές και φρικιαστικές του επιδόσεις παραβάλλονται με τις αντίστοιχες του Βίνσεντ Πράις (που κρατούσε τον πρωτότυπο ρόλο στο αρχικό b-movie του Γουίλιαμ Καστλ, του 1958). Οι καλεσμένοι του είναι έρμαια του αιμοδιψούς στοιχειού, όπως οι ανυποψίαστοι θαμώνες ενός κλαμπ που υφίστανται τα καπρίτσια του κωμικού της στιγμιαίας πρόζας (ελληνιστί stand-up comedian).

Στην "Πένα της αμαρτίας" (Quills, 2000) υποδύεται με απίστευτη φυσικότητα και σιγουριά τον διεστραμμένο μαρκήσιο Ντε Σαντ. Είναι η τελευταία περίοδος της ζωής του, που βρίσκεται κλεισμένος στο φρενοκομείο Σαρεντόν και σκανδαλίζει την κοινωνία του Παρισιού με την παράνομη κυκλοφορία της "Ζυστίν". Ο προοδευτικός πάστορας (Γιόακιν Φήνιξ) που διευθύνει το ίδρυμα θα έρθει αντιμέτωπος με τον παρατηρητή του βασιλιά, έναν σαδιστή γιατρό (Μάικλ Κέην). Η νεαρή ανικανοποίητη σύζυγος του γιατρού (Αμέλια Γουώρνερ) θα το σκάσει με τον αρχιτέκτονα της έπαυλής τους. Η καμαριέρα του (Κέιτ Γουίνσλετ) αλλά και η γυναίκα του (η Τζέην Μενελάους, σύζυγος στο πανί και στη ζωή) αδυνατούν να ξεφύγουν από την επιρροή του. Οι τρόφιμοι αλλά και οι εργαζόμενοι του ιδρύματος είναι μια αλληγορική αναπαράσταση της παρακμιακής γαλλικής κοινωνίας και της λαγνείας που υποβόσκει κάτω από την καλογυαλισμένη της επιφάνεια.
Όλοι επηρεάζονται από τον μαρκήσιο. Όχι μόνο λόγω της ισχυρής προσωπικότητας και του μαγνητισμού του, αλλά και γιατί κάπου μέσα τους υπάρχει το σπέρμα της καταπιεσμένης ηδονής και της επιθυμίας να αποδράσουν από το μίζερο κόσμο τους, μέσω της λαγνείας και των ανομολόγητων παθών τους. O Ντε Σαντ ζει σ' έναν επίγειο παράδεισο και μια επίγεια κόλαση. Οι προκλήσεις του εκφέρονται κυρίως με την επανάληψη φράσεων της Παλιάς Διαθήκης. Η έπαρσή του έχει θεϊκές διαστάσεις. Τολμά να συναγωνίζεται τον Χριστό. Και τότε προβάλλει έξοχα η ανθρώπινη πλευρά του. Θαρρεί κανείς ότι απαρνείται την θεϊκή για χάρη των ανθρώπων. Η συνταρακτική του ερμηνεία, τον φέρνει υποψήφιο για όσκαρ, παρά τις όποιες αντιρρήσεις των συντηρητικών εκλεκτόρων. (Για περισσότερες υποψηφιότητες πατήστε εδώ).
Η σκηνοθεσία του Φίλιπ Κάουφμαν (Οι κατάλληλοι άνθρωποι, Η αβάσταχτη ελαφρότητα του είναι, Χένρι & Τζουν) είναι αιρετική και βλάσφημη. Περιβάλλει τον βασικό χαρακτήρα με τρόπο φιληδονικό, παρέχοντάς του τον
απαραίτητο χώρο για να κινηθεί και να δράσει. Η σκανδαλιστική του ελευθερία και η οργιώδης φαντασία του,
ξεδιπλώνονται σε όλο τους μεγαλείο, διαπλέκοντας ιδανικά την σεξουαλική και την φιλοσοφική διάσταση μιας παρεξηγημένης μορφής και του κοινωνικού της περίγυρου. Το τέλος φαντάζει λίγο επιτηδευμένο, αλλά καταδεικνύει σαφώς την οριστική νίκη του τολμηρού του πνεύματος.
H επόμενή του ταινία "The Tailor of Panama" (2001) αναμένεται εξίσου ενδιαφέρουσα και συναρπαστική. Υποδύεται έναν ιρλανδοεβραίο ράφτη που στέλνεται στον Παναμά από έναν βρετανό κατάσκοπο (Πηρς Μπρόσναν), με σκοπό να καταγράφει τις συνομιλίες των στρατηγών και των πολιτικών που ντύνει. Δεν υποψιάζεται βέβαια ότι οι πληροφορίες που συλλέγει, αξιοποιούνται ποικιλοτρόπως από τον συνεργάτη του. Αλλά γι' αυτό καθώς και για τα επόμενα σχέδιά του, θα επανέλθουμε όταν προβληθεί στις αίθουσες. Καλή σας διασκέδαση.

Φιλμογραφία
Hoodwink (1981)
Starstruck (1982)
Twelfth Night (1987)
Dad and Dave: On Our Selection (1995)
Shine (Ο σολίστας, 1996)
Children of the Revolution (Τα παιδιά της επανάστασης, 1996)
Call Me Sal (1996) μικρού μήκους
"Twisted Tales" (1996) τηλεσειρά (επισόδειο "Bonus Mileage")
"Mercury" (1996) τηλεσειρά
Oscar and Lucinda (1997) αφηγητής
"Frontier" (1997) μίνι τηλεσειρά
A Little Bit of Soul (1998)
Les Miserables (Οι άθλιοι, 1998)
Elizabeth (1998)
Shakespeare in Love (Ερωτευμένος Σαίξπηρ, 1998)
Mystery Men (1999)
House on Haunted Hill (1999)
Quills (Η πένα της αμαρτίας, 2000)
The Magic Pudding (2000) δανίζει τη φωνή του
The Tailor of Panama (Ο ράφτης του Παναμά, 2001)
Lantana (2001)
Frida Kahlo (2001)
The Banger Sisters (2002)

Πηγές
Quills official site
Quills στο imdb
Ο Geoffrey Rush στο imdb
Ο Geoffrey Rush στο aol
The Geoffrey Rush corner (πολύ ενημερωμένο).

ΥΓ1: Ο τίτλος του άρθρου είναι διπλή αναφορά στον Σολίστα και στην λάμψη ενός τρελού διαμαντιού, όπως την ύμνησαν οι Pink Floyd. Remember when you were young / You shone like the sun / Shine on, you crazy diamond / Now there's a look in your eyes / Like black holes in the sky / Shine on, you crazy diamond. /// You were caught on the crossfire / Of childhood and stardom / Blown on the steel breeze / Come on you target for faraway laughter / Come on you stranger / You legend, you martyr, and shine...

ΥΓ2: You reached for the secret too soon / You cried for the moon / Shine on, you crazy diamond / Threatened by shadows at night / And exposed in the light / Shine on, you crazy diamond /// Well you wore out your welcome / With random precision / Rode on the steel breeze / Come on you raver, you seer of visions / Come on you painter / You piper, you prisoner, and shine /// Nobody knows where you are / How near or how far / Shine on, you crazy diamond / Pile on many more layers / And I'll be joining you there / Shine on, you crazy diamond /// And we'll bask in the shadow / Of yesterday's triumph / Sail on the steel breeze / Come on you boy child, you winner and loser / Come on you miner / For truth and delusion and shine.
ΥΓ3: Την παράσταση στην Ελίζαμπεθ κλέβει βέβαια ο άλλοτε διεθνής άσσος των γηπέδων Ερίκ Καντονά, ως γάλλος πρεσβευτής που κατατροπώνεται από την σιδηρά κυρία.
ΥΓ4: Περιμένουμε με ανυπομονησία τον "Sade" του Μπενουά Ζακό με τον Ντανιέλ Οτέιγ στο ρόλο του μαρκήσιου, ώστε να κάνουμε τις ανάλογες συγκρίσεις.