Γιάννης Νταλ Δαλιανίδης: του αγοριού απέναντι....
Ο κλασικός ελληνικός κινηματογράφος ταυτίστηκε και βαφτίστηκε πολλές φορές με τ' όνομά του. Οι τιμητές τον εκτίμησαν αργά και το κοινό πολύ γρήγορα. Πολλές χρυσές επιτυχίες "σκίζουν" ακόμη και σήμερα στη μικρή οθόνη και πολλές χρυσές σελίδες του ανήκουν κι ας μην υπερηφανεύτηκε ποτέ γι' αυτές.
Γεννήθηκε στην Θεσσαλονίκη. Οι γονείς του, ελληνοπόντιοι από την Τυφλίδα, αναγκάστηκαν να τον δώσουν ενός έτους προς υιοθεσία στους Δαλιανίδηδες. Είχε την τύχη να σπουδάσει στη Δραματική Σχολή του Ωδείου Θεσσαλονίκης και να βγει στο Παιδικό της Θέατρο μόλις στα εννιά. "Παίζαμε σαν παιδιά που πλάθουν φανταστικές ιστορίες κι εγώ τους έλεγα πως να κοιτάνε το φακό κι από που θα τους παίρνει η κάμερα" αλλά κάμερα και φακός δεν υπήρχαν. "Εγώ τα φανταζόμουνα".
Αργότερα βρέθηκε στη Βιέννη και πήρε μαθήματα χορού στη Σχολή Μούσλινγκερ. Όταν γύρισε στην Θεσσαλονίκη υιοθέτησε το καλλιτεχνικό Νταλ. Ο Λάσκος τον κατέβασε στην Αθήνα το 1949 ως χορευτή, χορογράφο και ηθοποιό του μουσικού θεάτρου. Στους κινηματογραφικούς κύκλους τον έμπασε ο Δημήτρης Αθανασιάδης, συγγραφέας, σεναρίστας και σκηνοθέτης με τις ταινίες "Τα κωθώνια του Συντάγματος" [1956] και "Τρία παιδιά βολιώτικα" [1957].
Το πρώτο σενάριο που έγραψε ήταν "Το τρελοκόριτσο" αλλά το πρώτο που έγινε ταινία ήταν "Ο Μιμίκος και η Μαίρη" [1958]. Το τρίτο του σενάριο είχε σκηνοθέτη τον ίδιο και πρωταγωνίστρια την Αλίκη [Η μουσίτσα, 1959]. Καθόλου άσκημο ξεκίνημα.
Ύστερα [1961] τον φώναξε ο Φίνος "στο ναό της οδού Χίου" όπως θυμάται με δέος και συγκίνηση. Είχε ήδη γυρίσει τέσσερις επιτυχημένες κωμωδίες με παραγωγό τον Γιώργο Λαζαρίδη: Λαός και Κολωνάκι, Ένας βλάκας και μισός, Το κοροϊδάκι της δεσποινίδος, Χριστίνα. Η μουσική δεν έλειπε από τις ταινίες αυτές αλλά το όνειρό του ήτανε άλλο. Η πρώτη παραγωγή του Φίνου ήταν ένα δικαστικό δράμα [Ο κατήφορος, 1961] που έσπασε επίσης ταμεία και του έδωσε αέρα για το μεγάλο όνειρο. Οι μουσικές ταινίες, αλλά όχι όπως το West Side Story όπου "στα τραγούδια οι θεατές βγαίνανε στο καπνιστήριο".
Ο βασιλιάς του ελληνικού μιούζικαλ ξεκίνησε το πολύχρωμό του ταξίδι το 1962 με τον εντυπωσιακό τίτλο "Μερικοί το προτιμούν κρύο...". Η επιτυχία τον μέθυσε κι εξακολούθησε να μαγεύει και να μεθά το κοινό: Η ψεύτρα, Ένα κορίτσι για δύο, Οι κληρονόμοι, Κάτι να καίει, Κορίτσια για φίλημα, Ραντεβού στον αέρα, Οι θαλασσιές οι χάντρες, Ο ξυπόλυτος πρίγκηψ, Μια κυρία στα μπουζούκια, Το ανθρωπάκι, Γοργόνες και μάγκες, Η Παριζιάνα, Μια τρελή... τρελή... σαραντάρα, Το κοροϊδάκι της πριγκηπέσσας, Μια Ελληνίδα στο χαρέμι, Μαριχουάνα στοπ!, Ο μάγκας με το τρίκυκλο.
Οι παραγωγές αυτές "κόστιζαν όσο τέσσερις άλλες ταινίες" θυμάται η Μάρθα Καραγιάννη που ντεμπουτάρισε ως πλανεύτρα χορεύτρια Κίτσα Πίτσα στο εκπληκτικό σόλο του Ηλιόπουλου "Ζητείται ψεύτης" [1961] και έφτασε με τους κωμικούς και χορευτικούς της ρόλους μέχρι τέλους [Ο μάγκας με το τρίκυκλο, 1972]. "Μόνο ο Δαλιανίδης θα μπορούσε να βάλει μια κούκλα με θεϊκό κορμί να παίξει κωμωδία" καταθέτει η Μάρθα. "Μόνο αυτός το σκέφτηκε κι έτσι απογειώθηκε η καριέρα μου".
Πάμπολλοι πρωταγωνιστές έκαναν μαζί του τα πρώτα τους βήματα. Σταύρος Παράβας, Χλόη Λιάσκου, Ζωή Λάσκαρη, Ανδρέας Μπάρκουλης, Γιάννης Βογιατζής, Μαίρη Χρονοπούλου, Βαγγέλης Βουλγαρίδης, Θάνος Παπαδόπουλος. Ο Βουτσάς πήρε μαθήματα χορού από τον Γιάννη από τη Θεσσαλονίκη ακόμη.
Τον μνημονεύουν δε κι άλλοι πολλοί. Ο Γιάννης Φλερύ που συνεργάστηκε μαζί του σχεδόν σε όλες τις χορογραφίες, τον ήξερε ήδη από το '55, από τις επιθεωρήσεις των Χατζηχτήστου-Ντιριντάουα. Η Ροζίτα Σώκου θυμάται τον πανζουρλισμό στις Κάνες με τη Λάσκαρη [που εκτόπισε την Λολομπρίτζιτα] και τις "Θαλασσιές Χάντρες" που προβάλλονταν σε παράλληλη αίθουσα στο περιθώριο του φεστιβάλ. Όπως θυμάται και πόσο κόσμο βοήθησε καλλιτεχνικά ο Δαλιανίδης χωρίς να "φαίνεται" και χωρίς να ζητάει εύσημα.
Ανάμεσα στα μιούζικαλ χώρεσαν κι όλα τα άλλα είδη. Ο Δαλιανίδης τα δοκίμασε όλα. Πολεμικό [Αυτοί που μίλησαν με το θάνατο, 1970], νουάρ [Όταν η πόλις πεθαίνει, 1969], Ίψεν [Εχθρός του λαού, 1972], δραματικό γυμνό [Στεφανία, 1966], Ξενόπουλο [Επαναστάτης ποπολάρος, 1971], νεανική περιπέτεια [Τα τσακάλια, Η στροφή] και θέατρο και Στάθη Ψάλτη άμα λάχει να'ούμ [με το ψευδώνυμο Φωτεινός] και βίντεο.
Τελευταία δουλειά στου Φίνου "Ο κυρ Γιώργης εκπαιδεύεται" [1977] από το θεατρικό του Σπύρου Μελά [Ο μπαμπάς εκπαιδεύεται] με τον αμίμητο Διονύση Παπαγιαννόπουλο. Γνωστό πια και στο τηλεοπτικό κοινό από το "Λούνα Παρκ" με σύζυγο την Ουρανία [Άννα Παϊταζή] που κράτησε συνολικά επτά χρόνια [1974-1981]. Τελευταία ταινία-ταινία τα καταδικασμένα "Ισόβια" [1987] όταν οι θεατές δεν πήγαιναν πια στις αίθουσες αλλά στα βιντεοκλάμπ.
Είχε όμως ήδη πάρει τα ηνία η τηλεόραση. Πρώτα η δημόσια [Τα καθημερινά, Τα λιονταράκια, Οδός Ανθέων] κι έπειτα η ιδιωτική [Το ρετιρέ, Οι μικρομεσαίοι, Στραβά και ανάποδα, Αραχτοί και λάιτ, Το χρώμα του φεγγαριού, Απιστίες, Μικρές αμαρτίες]. Οι επιτυχίες τον ακολούθησαν κατά πόδας και εκεί με καλύτερη όλων στιγμή "Το τρίτο στεφάνι" [1995] του Ταχτσή.
Στις 31 Δεκεμβρίου θα έκλεινε τα 87. Έφυγε πλήρης το Σάββατο 16 Οκτωβρίου 2010. Το 2002 τιμήθηκε από το Φεστιβάλ Κινηματογράφου. Ήταν, είναι και παραμένει στις καρδιές μας.
Εντάξει οκ, λειτουργώ συναισθηματικά. Ξεχνάω τα δράματα [γιατί δεν μ' αρέσει το είδος]. Ξεχνάω τις βιντεοκασέτες με τον Ψάλτη και τα ατελείωτα "ρε μαλιάκα" που έγιναν πια καλτ. Ξεχνάω πως έκανε ανώδυνο και ελαφρύ σινεμά σε μια εποχή επταετίας. Ξεχνάω ακόμη και τα συμβατικά μιούζικαλ της τελευταίας περιόδου. Μου αρκεί που ένας Φίνος θα φέρνει πάντα την άνοιξη.
