Η σιωπή των λέξεων
"Κάποιοι ισχυρίζονται πως από τη στιγμή που ξεκινάς να έχεις κρυφή ζωή, έχεις στην ουσία αρχίσει να κάνεις διπλή ζωή", λέει η Isabel Coixet που πάντα αρέσκεται να αφηγείται τις μυστικές ζωές των άλλων. Αρκεί και μόνο να θυμηθούμε την προηγούμενη δουλειά της, "Η ζωή μου χωρίς εμένα" [My Life Without Me, Ισπανία / Καναδάς, 2003], όπου διασταυρώθηκαν τα βλέμματα των Sarah Polley, Scott Speedman, Amanda Plummer, Mark Ruffalo, Leonor Watling, Maria de Medeiros και Debbie Harry.
Ο θάνατος πλησιάζει ως καρκίνος της μήτρας μα η ζωή ασφυκτιά και εκρήγνυται. Η ζωή απομακρύνεται μα συνεχίζεται με δύναμη μέχρις εσχάτων. Ο έρωτας δίνει φτερά στη ζωή να πετάξει. Οι σκοτεινές πλευρές ανταγωνίζονται τις ερμηνείες και οι περιπλοκές την κάθαρση και την αποκάλυψη του τέλους. Μπορούμε να πάμε ακόμη πιο πίσω, στην πρώτη ταινία της δημιουργού που είδαμε στις ελληνικές αίθουσες, "Όσα δε σου είπα ποτέ" [Cosas que nunca te dije, Ισπανία / ΗΠΑ, 1996] και πάλι να συναντήσουμε το ίδιο ζήτημα από άλλη γωνία.
Έρωτας θανατηφόρος για τη Lili Taylor, τον Andrew McCarthy, τον Alexis Arquette, την Debi Mazar, τον Leslie Mann και τον Seymour Cassel. Η αγάπη απομακρύνεται κι ο θάνατος καραδοκεί ως αυτοκτονία. Κάποιος κρυφολιώνει και κάποιος ελπίζει. Η ζωή είν' ένα μπούμερανγκ που σε χτυπάει κατακούτελα και σε παρασέρνει ξανά στη σαγηνευτική της περιδίνηση. Η ανεξάρτητη ματιά, η αντισυμβατική και αυθόρμητη, η σύνθεση των χαρακτήρων και τα γυρίσματα της ζωής, σε συναρπάζουν σε κρατούν δέσμιο σε στροβιλίζουν σε ψυχαγωγούν.
"Οι λέξεις ομαδοποιούνται μέσα στα κεφάλια μας -όπως τα κοπάδια των ψαριών- και συνωστίζονται στις φωνητικές χορδές, παλεύοντας να βγουν και ν' ακουστούν από άλλους. Μερικές φορές χάνονται κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τους απ' το κεφάλι στο λαρύγγι. Ετούτη η ταινία μιλάει γι' αυτές τις χαμένες λέξεις που περιπλανιούνται επί μακρόν στη λήθη της σιωπής (των παρεξηγήσεων, των λαθών, του παρελθόντος και του πόνου) και που ξαφνικά μια μέρα αρχίζουν να διαρρέουν και τίποτε δεν μπορεί να τις σταματήσει πια".
Πριν πάω να δω τη "Μυστική ζωή των λέξεων" [La vida secreta de les paraules, 2005] έκανα δυο πολύ σημαντικά λάθη. Πρώτον είχα την εντύπωση ότι είναι αργεντινή σκηνοθέτις η αξιοθαύμαστη Ιζαμπέλ. Παρότι θυμόμουν την προηγούμενη My Life Without Me, την είχα μπερδέψει με την Λουκρεσία Μαρτέλ. Μέγα σφάλμα. Είναι καταλανή όπως άλλωστε δηλώνει και το επίθετό της. Έχει μια άλλη πικρίζουσα γλύκα και μια γλυκόπιοτη παραξενιά η ματιά της, σαν τεμπρανίγιο. Κι έχει πολλές σιωπές και παύσεις που "μιλάνε" μόνες τους, έχουν μυστηριώδη επίγευση.
Δεύτερο σφάλμα ήταν η αίσθηση πως είναι λίγο πάνω απ' τα τριάντα. Είναι γεννημένη όμως το 1960 στην Βαρκελώνη, είναι σαρανταεξάρα κι έχει τη φλόγα της νιότης και της ιδιαίτερης καταγωγής της. Κι έτσι "εξηγείται" πως καταφέρνει και στέκεται μετέωρη ανάμεσα στη νεώτερη Sarah Polley και τον "μεγαλύτερο ηθοποιό της γενιάς του" Tim Robbins. Κι έτσι "δικιολογείται" η εξέλιξη της υπόθεσης πάνω σε μια πλατφόρμα πετρελαίου που στέκει κι αντιστέκεται στα θεόρατα κύματα των ανθρωπίνων σχέσεων.
Η μόνη της εμφανής επαφή με την πατρίδα είναι ο ισπανός μάγειρας Σιμόν [Javier Camara] ο οποίος καταλύει τα δεσμά των ηρώων. Βοηθάει με τις σπεσιαλιτέ του την Χάνα Polley να ξανανοιχτεί στον κόσμο. Βοηθάει με τα σχόλιά του τον Τζόζεφ Robbins ν' αντιμετωπίσει τυφλός το δράκο της συμφοράς του. Τους δίνει κουράγιο ν' αρπαχτούν ο ένας απ' τον άλλο και να ξανασηκωθούν στα πόδια τους.
Iδιαίτερη μνεία αξίζει η μικρή εμφάνιση της Julie Christie. Ενσαρκώνει μεγαλόπρεπα ένα υπαρκτό πρόσωπο, την ψυχολόγο της Διεθνούς Αμνηστίας Inge [Genefke], που αγωνίζεται να απαλύνει τις "πληγές" των απανταχού βασανισμένων θυμάτων πολέμων, και επωμίζεται όλο το βάρος των καταθέσεων, των πόνων των τρόμων και των ανεπούλωτων ψυχών τους. Η παρουσία της είναι εμβληματική και εμμέσως συμβολοποιεί [αθόρυβα βέβαια] τους πρώτους ρόλους.
Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι το όνομα της πλατφόρμας εξόρυξης είναι κι αυτό Genefke, ώστε να γίνεται συνώνυμο της παρηγορίας, της καταπράυνσης, της γιατρειάς και της ζωής που συνεχίζεται βρίσκοντας νέο δρόμο. Επάνω της κινείται ή ακινητεί ένας μικρόκοσμος, από τη χήνα που βολοδέρνει ως τον ωκεανογράφο και τα μύδια που παραμένουν κλειστά και γαντζωμένα παρά τις αντίξοες συνθήκες. Η πανέξυπνη Isabel υφαίνει την παραβολή της με μαεστρία και ανθρωπιά.
