Ηδύποτες ιστορίες του Μπιλ Μάρεϊ

Εννιά παιδιά είχε η μάνα του κι αυτός ήταν ο πιο αυτιάς κι πιο κεφάλας. Στο αυστηρό ιησουίτικο αγοροσχολείο που πήγαινε, δεν κατάφερε να διακριθεί ούτε στα σπορ ούτε και στην υποκριτική. Τα σκάτωσε παντού. Στο κολέγιο που πήγε μετά για να σπουδάσει κάποιο παραϊατρικό επάγγελμα, τον πιάσανε να καπνίζει μαριχουάνα και τον αποβάλανε δια παντός. Κι όμως ολ' αυτά δεν ήταν παρά υλικό για όλους αυτούς τους 'χαλαρούς' και τους 'χαμένους' ρόλους που τον έκαναν διάσημο.

Ο William James Murray, πέντε φορές αγοροπατέρας, ξεκίνησε την κωμωδία της ζωής του από το ραδιο-φονικό National Lampoon Radio Hour, πλάι στους 'blues brothers' Dan Aykroyd και John Belushi, και την Gilda Radner. Κι ενώ οι τρεις τους αποτέλεσαν 'ιδρυτικά στελέχη' του Saturday Night Live (1975), αυτός προτίμησε το αντίπαλο Howard Cosell Variety Hour, το οποίο φυσικά απέτυχε. Αυτό δεν τον εμπόδισε να τους συναντήσει αργότερα στη δεύτερη και τρίτη περίοδο του SNL (1977-1980) και να δώσει το δικό του προσωπικό στίγμα στη ζωντανή αυτή εκπομπή που γαλούχησε αρκετές γενιές πολύ καλών αμερικανών κωμικών.

Η σταδιοδρομία του σε μεταλλαγμένες σκριούμπολ κωμωδίες καθημερινής τρέλας είναι συνυφασμένη με τη σκηνοθετική πορεία του Ivan Reitman. Η συνεργασία τους ξεκινά από το πρωτόλειο Meatballs (1979). Στα Caddyshack (1980) και Stripes (1981) τακίμιασε και με τον Harold Ramis που αργότερα εξελίχθηκε σε σεναριογράφο-εμπνευστή των θρυλικών Ghostbusters (I - 1984 και II - 1989). Πριν γνωρίσει τεράστια επιτυχία με τους "Κυνηγούς Φαντασμάτων" δοκίμασε κι άλλους πιο σοβαρούς δρόμους.

Οι αυτοσχεδιασμοί του, λιγότερο πετυχημένοι στο Where the Buffalo Roam (1980) και πιότερο στην Tootsie (1982) πλάι στον απολαυστικό Dustin Hoffman, του δώσανε αβάντες για να συνυπογράψει το σενάριο της "Κόψης του Ξυραφιού" (The Razor's Edge, 1984). Που πήγε άπατο και καταβαραθρώθηκε από τους κριτικούς, κυρίως γιατί απέτυχε να συναντήσει τον συγγραφέα του ομώνυμου βιβλίου, τον Σόμερσετ Μωμ. Παρά τις όποιες αμετροέπειες, η ταινία είναι ενδιαφέρουσα και ο ρόλος του πολύ καλός και διαφορετικός απ' αυτά που έκανε μέχρι τότε.

Κι ενώ η απογοήτευση τον προσγείωσε σε πιο εμπορικούς ρόλους, εντούτοις δεν έπαψε να δίνει καλλιτεχνική αξία σε ό,τι κι αν υποδύθηκε. Το μικρό του πέρασμα ως μαζοχιστή πελάτη απέναντι στις σαδιστικές τεχνικές του οδοντίατρου Στηβ Μάρτιν, στο ρημέηκ της μαύρης κωμωδίας "Το Μαγαζάκι του Τρόμου" (Little Shop of Horrors, 1986), έδωσε άλλη διάσταση στην ανανέωση του είδους. Οι πρωταγωνιστικοί του ρόλοι στα Scrooged (Τα Χριστούγεννα του Σκρουτζ, 1988) και Groundhog Day (Η Ημέρα της Μαρμότας, 1993) δημιούργησαν ένα φανατικό και πιστό κοινό από λιλιπούτειους θεατές.

Οι κριτικοί του βγάλανε το καπέλο στο Mad Dog and Glory (1993) όπου κονταροχτυπιέται με τον Ρόμπερτ Ντε Νίρο και φανερώνει μια ικανότητα να ανταποκριθεί σε πιο θεατρογενείς ερμηνείες. Ο Ντε Νίρο ακόμη θυμάται τον τύπο που του 'σπασε τη μύτη κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων. Ο Τιμ Μπέρτον αξιοποιεί το ταλέντο του στον Ed Wood (1994), του οποίου δηλώνει ακραιφνής θαυμαστής. Ο ίδιος αυτός Μπιλ σκαμπανεβάζει ανάμεσα στα Rushmore (1998), Cradle Will Rock (Το Χέρι στην Κούνια, 1999), Hamlet (2000) και Charlie's Angels (Οι άγγελοι του Τσάρλι, 2000), αλλά φαίνεται να το διασκεδάζει πολύ.

Το 2003 ήταν η χρονιά του big Bill in Japan. Ο ρόλος του παρηκμασμένου συγγραφέα που φτάνει στο Τόκιο αναζητώντας τον εαυτό του, στο Lost in Translation (Χαμένοι στη Μετάφραση, 2003) της Σοφία Κόπολα, τον αναδεικνύει σε ώριμο ερμηνευτή και μέγα αρμοστή της τέχνης του ποιείν τα ήθη. Η υποψηφιότητα για όσκαρ είναι απλώς και μόνο ενδεικτική του μεγέθους του. Η απονομή του βραβείου σε άλλη, λιγότερο άξια, ερμηνεία με βρίσκει απολύτως αντίθετο. Ο χρόνος που πέρασε δείχνει περίτρανα πόσο σημαντικό αποτύπωμα άφησε στη μνήμη μου το μπλαζέ βάδισμά του στους πολύβουους πεζοδρόμους της ιαπωνικής πρωτεύουσας.

Κι αν πιστεύετε ότι οι αλαφροπάτηδες Φαντασματοκυνηγοί και η Ημέρα της Μαρμότας ξεχάστηκαν έτσι απλά και έσβησαν από τις μνήμες των ανθρώπων, τότε σίγουρα έχετε χάσει το επεισόδιο Delirium από το σπονδυλωτό αριστούργημα του Τζιμ Τζάρμους Coffee & Cigarettes (2003). Εκεί όπου τον αποθεώνουν εναλλάξ οι GZA και RZA, οι δυο θρυλικοί πια Wu-Tang Clan. Εκεί όπου αυτός στέκει ατάραχος σερβίροντας ατάκες, αναπολώντας και νοσταλγώντας ίσως τις παλιές καλές μέρες του Ζωντανού Σαββατόβραδου Σόου.

Ούτε κι ο Wes Anderson λησμόνησε ποτέ τις πολύτιμες βοήθειές του στο Rushmore και τον χρησιμοποίησε ως πηγή έμπνευσης στην Οικογένεια Τένεμπάουμ (The Royal Tenenbaums, 2001) και στις πλέον πρόσφατες Υδάτινες Ιστορίες του (The Life Aquatic of Steve Zissou, 2004). Τα 'περίλαμπρα' κόμικ του Γουές θα ήταν φτωχά χωρίς την καταλυτική παρουσία του Μάρεϊ. Στους μεν Τένεμπάουμ ο ρόλος του μου θυμίζει αυτόν του Κλαιρ Κουίλτι Πήτερ Σέλερς στην Λολίτα (1962) του Κιούμπρικ. Τέτοια λεπτολογισμένη πολυπλοκότητα και αμφιθυμία είναι σπάνια για αμερικανό ηθοποιό.

Εκεί όμως που 'ξαναβρίσκει ο Φίλιππος τον Ναθαναήλ' είναι η περσόνα του Στηβ Ζισού στις Υδάτινες Ιστορίες. Από τη μια όλο αυτό το απίθανο σκηνικό που παραπέμπει στον υποβρύχιο κόσμο του Ζακ-Υβ Κουστώ, που όλοι μας λατρέψαμε μπροστά στο μαγικό γυαλί των παιδικών μας χρόνων. Από την άλλη οι πιο προχωρημένες αναφορές στο μπιτλικό Yellow Submarine και στο μύθο του Space Oddity και του Major Tom του Ντέηβιντ Μπάουϊ, που εκφράζονται μέσα από τις βραζιλιάνικες μπαλαντο-διασκευές του Seu 'Pele' Jorge. Κι ακόμη παρακάτω όταν το Space Oddity υποκρούει σουρεαλιστικά ένα επιθαλάσσιο Space Odyssey.

Και στο επίκεντρο όλων αυτών ένας μεταμορφωμένος Μπιλ Μάρεϊ, ένας πλωτάρχης ερμηνευτής που δανείζει άφοβα πολλά από τα προσωπικά του στοιχεία στον - κυριολεκτικά - άλλο του εαυτό που ακούει στο όνομα Στηβ Ζισού. Τέτοια απολαυστική ταύτιση και τέτοιο αχτύπητο παιχνίδισμα, τέτοιο χτίσιμο χαρακτήρα και τέτοια φυσική παρουσία σε μια τόσο ευφάνταστα 'υδαρή' και περιρρέουσα ατμόσφαιρα κομιξαρισμένης περιπέτειας, δεν θυμάμαι να έχει προηγούμενο.

Και -πάνω απ' όλα- η γελαστή και υπομειδιώσα φιγούρα του killer Bill που φαίνεται να διασκεδάζει απεριόριστα αυτό που κάνει, αυτό που είναι, αυτό που μεταδίδει κι αυτό που εισπράττει.

ΥΓ1: Στο Scrooged (1988) εμφανίζονται και τα άλλα τρία αδέρφια του που είναι επίσης ηθοποιοί. Είναι οι John , Joel και Brian Doyle-Murray. Κάτι σαν τους αδερφούς Ντάλτον μου κάνει. Ο μεγαλύτερος εξ αυτών, ο Brian Doyle-Murray, περνάει και από τα Caddyshack, The Razor's Edge και Groundhog Day.

ΥΓ2: Στο Quick Change (1990) χρίζεται παραγωγός και συν-σκηνοθέτης αλλά πάλι δεν καταφέρνει να πείσει για τις σοβαρές του προθέσεις.

ΥΓ3: Στις Υδάτινες Ιστορίες συμμετέχουν ακόμη οι Owen Wilson, Cate Blanchett, Anjelica Huston, Willem Dafoe, Jeff Goldblum, Michael Gambon, Noah Taylor, Seymour Cassel και η σκυλίτσα Leica.

Ακουα Μαρίνα και είδα τον Μπίλι
Τζιμ πολύ καλής ποιότητος
Χαμένος στο απρόοπτο Τόκιο
Υδατόκοσμος και ιαγουαροκαρχαρίας
Για θαυμαστές και θαυμάστριες
Για θαυμάστριες και θαυμαστές