Ildiko Enyedi

Νεράιδα με πονηριά ξωτικού και αυτιά καλικάντζαρου

"Εμείς οι σημερινοί άνθρωποι βάζουμε συνεχώς τη ζωή μας σε θανάσιμο κίνδυνο και μόνο ένα θαύμα μπορεί να μας σώσει. Το πρόβλημα είναι ότι πιστεύουμε σε οτιδήποτε εκτός από τα θαύματα. Και η λύση, η απόδραση από την παγίδα που έχουμε στήσει στον εαυτό μας, βρίσκεται στο παρελθόν μας, στον πολιτισμό μας, και μόνο εμείς μπορούμε να την διαβάσουμε".
Ας έρθω όμως στο προκείμενο. Τι να πρωτοθαυμάσω και τι να πρωτογράψω!!! Από την Ουγγαρία ορμώμενη, μας φέρνει την αύρα του παραμυθιού, τη σκοτεινή πλευρά του φεγγαριού, την εσωτερική ομορφιά και το μυστήριο της χώρας αυτής. Η μεγάλη έκπληξη του 3x3 αλλά και ολόκληρου του περσινού φεστιβάλ (του 40ου). Τρυφερή και άγρια, αινιγματική και αθώα, πονηρή και άπραγη, μας πρότεινε αρχικά τον δικό της εικοστό αιώνα. Έπειτα μας έστειλε έναν μαγικό κυνηγό που καταδιώκει τον διάβολο μέσα του και μέσα στους αιώνες σε μια ατέλειωτη πάλη του δίπτυχου καλού-κακού. Έκανε ένα διάλειμμα με μια ερωτική ιστορία χωρίς τέλος. Και κατόπιν μας χάρισε τον Σίμωνα τον μάγο, έναν σύγχρονο σαμάνο που μιλάει με τα φυτά και ανατρέπει τους φυσικούς νόμους εκμεταλλευόμενος τη δύναμη της αγάπης.

Ο εικοστός μου αιώνας (Az en XX. Szazadom, 1988)

Δυο δίδυμες αδελφές που αποχωρίστηκαν από πολύ μικρές όταν εγκαταλείφθηκαν αβοήθητες στο κρύο της χιονισμένης πλατείας, ακολουθούν δραματικά διαφορετικές πορείες. Η Ντόρα είναι μαιτρέσσα και διαβόητη κλέφτρα, ενώ η Λίλι είναι ριζοσπαστική αναρχική και φεμινίστρια που σχεδιάζει να δολοφονήσει των υπουργό εσωτερικών. Ένας άντρας που ερωτεύεται την αναρχική Λίλι και πλησιάζει από λάθος την ξεμυαλίστρα Νόρα, γίνεται η αφορμή για να συναντηθούν αναπάντεχα οι ανύποπτες ζωές τους. Η πολωνή ηθοποιός Dorothy Segda παίζει αριστοτεχνικά τον διπλό ρόλο, καθώς και το ρόλο της μητέρας τους.
Ανάλαφρο και μυστηριώδες όπως ένας χαμένος θησαυρός που περιμένει να τον ανακαλύψετε. Κατά ένα μέρος παραμυθένιο και κατ' άλλο κοινωνικό-πολιτική πραγματεία για τον αιώνα που φεύγει. Οι παράλληλες ζωές των δυο δίδυμων κοριτσιών στις αρχές του 1900, διασταυρώνονται πολλαπλά. Μπορεί κάλλιστα να συμβολίσει οποιοδήποτε δίπολο του εικοστού αιώνα: ατομικισμός και ολοκληρωτισμός, τεχνολογία και παράδοση, κομμουνισμός και καπιταλισμός, τίποτα ή και όλα μαζί. Όλ' αυτά βέβαια υποσημειώνονται με έμμεσο και συχνά κωμικό τρόπο, ντυμένα σε μια καταπληκτική μαυρόασπρη ιμπρεσσιονιστική φωτογραφία. Σπάνια βλέπουμε ευρωπαϊκή ταινία που να'ναι διασκεδαστική και διαλεκτικά ενδιαφέρουσα και περιπετειώδης.

Ο μαγικός κυνηγός (Buvos vadasz, 1994)

Η επόμενη δουλειά της Ildiko είναι πολυεθνική υπερπαραγωγή, χρηματοδοτούμενη από έξη διαφορετικές χώρες. Πρώτος στον κατάλογο των εκτελεστών παραγωγής φιγουράρει ο Ντέιβιντ Μπάουι. Η ιστορία είναι κάπως φαουστική με βασικό ήρωα έναν ούγγρο αστυνομικό που πρέπει να προστατέψει έναν ρώσο σκακιστή. Τον αστυνόμο που κάνει συμφωνία με το διάβολο, για επτά αλάθητες μαγικές σφαίρες, υποδύεται ο Gary Kemp, πρώην Spandau Ballet και νυν σπουδαίος βρετανός ηθοποιός (The Krays, Killing Zoe). Η ιστορία παλινδρομεί ακατάπαυστα από το σήμερα στο μεσαίωνα και μοιάζει απόλυτα με το παραμύθι που λέει μια μητέρα στην κόρη της σ' ένα καταφύγιο, στη διάρκεια βομβαρδισμών κατά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο.
Η καλλιτεχνική αξία της ταινίας στηρίζεται σε μια μακρά παράδοση, που ξεκινάει από τον ντανταϊσμό, τον Φεντερίκο Φελλίνι και τον Αλαίν Ρεναί και φτάνει - μάλλον αναμενόμενα - μέχρι τον Ίστβαν Ζάμπο. Είναι μια ποιητική δουλειά που αναφέρεται και αντλεί από τον συμβολισμό, την ιστορία, τη θρησκεία, το μύθο και τη μουσική. Μέγα μέρος του μύθου είναι παρμένο από της όπερα "Der Freischutz" του Carl Maria von Weber, αν και καταφέρνει αριστουργηματικά να κρατήσει αρκετή απόσταση από το λυρικό έργο, χρησιμοποιώντας ελάχιστα την πρωτότυπη μουσική του, κυρίως ως βοηθητική παραπομπή στις κρίσιμες στιγμές της πλοκής.

Ταμάς και Γιουλί (Tamas et Juli, 1997)

Ο Ταμάς είναι ανθρακωρύχος. Η Γιουλί είναι δασκάλα σε παιδικό σταθμό. Η σχέση τους ντροπαλή και ρομαντική, όπως του Ρωμαίου και της Ιουλιέτας. Το ραντεβού τους για την τελευταία νύχτα του αιώνα θ' αργήσει κάπως. Η Γιουλί περιμένει άδικα κι ο Ταμάς έχει ξαφνική βάρδια, μη μπορώντας να την ειδοποιήσει εγκαίρως. Τότε εκείνη τον αναζητεί μέσα στις στοές. Η τελευταία ανέμελη σκηνή είναι μια βόλτα με το καροτσάκι των ορυχείων. "Μια πανέμορφη εξηντάλεπτη ελεγεία γι' αυτό το καταδικασμένο ρομάντζο, που σημασιοδοτεί ταυτόχρονα τις βαθιές ρίζες του ουγγρικού σινεμά στην πολυτάραχη παράδοση της χώρας (γραπτή και προφορική), αλλά και την ειρωνική εσωτερική ματιά της σκηνοθέτιδας στην μετακομμουνιστική θλίψη και την υστερία για την έσχατη νύχτα της χιλιετίας. Η αίσθηση που αποπνέει είναι παραδόξως ίδια με την μελαγχολία που βίωσαν οι ανατολικοευρωπαίοι κατά τη διάρκεια του ψυχρού πολέμου".
Τηλεταινία με άφθαρτες κινηματογραφικές αρετές. Η παρακμή των γιορτών χωρίς αντίκρισμα, σε όλο της το μεγαλείο. Η γοητεία του παραμυθιού τελειώνει με μια γλυκόπικρη γεύση στο στόμα. Η σκοτεινή "σοσιαλιστική" φωτογραφία από τα νυχτερινά πλάνα, λειτουργεί αντιστικτικά και ελαφρυντικά, απαλύνοντας το ζοφερό τέλος και ντύνοντάς το με μια λυτρωτική αύρα. Δι' ελέου και φόβου περαίνουσα την των τοιούτων παθημάτων κάθαρση.

Σίμων, ο μάγος (Simon Μagus, 1999)

Άλλο ένα μεταμοντέρνο παραμύθι, με την μοναδική ανάλαφρη αφήγηση της πανέξυπνης Ildiko. Η ιστορία ξεκινάει όπως περίπου στα επεισόδια του Τζέιμς Μποντ: Η αστυνομία του Παρισιού δυσκολεύεται να εξιχνιάσει ένα έγκλημα χωρίς μάρτυρες, οπότε και μετακαλείται μυστικά από τη Βουδαπέστη ο Σίμωνας. Οι ανορθόδοξες μέθοδοί του θα σκανδαλίσουν πολλούς, αλλά θα λύσουν με τρόπο σχεδόν υπνωτικό το μυστήριο του φόνου. Παράλληλα ο Σίμωνας γνωρίζει τη νεαρή Ζαν και την αφήνει να του μιλά ασταμάτητα, μη καταλαβαίνοντας λέξη γαλλικά. Της δίνει δε ερωτικό ραντεβού τρεις μέρες μετά, συνεπαρμένος από την μουσικότητα της φωνής της.
Τον περιμένει όμως κι ένας μεγάλος συνάδελφός του, μάγος κι αυτός, που προκαλεί τον αιώνιο αντίπαλό του σε μονομαχία. Πρέπει και οι δυο να μείνουν θαμμένοι σ' ένα λάκο επί τρεις μέρες και νύχτες. Θα καταφέρει ο μάγος μας να κερδίσει το στοίχημα ή θα χάσει το ραντεβού με τη ζωή και την ωραία Ζαν; Η αγάπη που φωλιάζει στην καρδιά του είναι μια ανυπολόγιστη δύναμη που ανυψώνει τον ήρωα έξω από το σώμα του και τον λυτρώνει κατά τρόπο γοητευτικά μαγικό. Η ενέργεια της αγάπης αγνοεί τον θάνατο, τον κατατροπώνει ταπεινά, με τρόπο βλάσφημο, ειρωνικό και προκλητικό.
Ο προσεκτικός θεατής θα πρέπει να λύσει το μυστήριο της υπόκλισης του αυθάδους αστυνομικού μπροστά στην εμβρόντητη Ζαν, το ίδιο μαγικά και γοητευτικά. Προσοχή μόνο, γιατί αυτή η σκηνή περνά γοργά στην αρχή και χάνεται σε ένα πέπλο ανεξήγητου.

Εργογραφία
1981 Flort (Flirt) πειραματική
Rozalovag (Rosenkavalier) ντοκιμαντέρ
1982 uj konyvek (New Books) μικρού μήκους
1985 A nezo (The Viewer) μικρού μήκους
Invazio (Invasion) μικρού μήκους
1986 Vakond (The Mole) μικρού μήκους
1989 Az en XX. szazadom (My 20th Century) μεγάλου μήκους
1991 Teli hadjarat (Winter War) τηλεταινία-ντοκιμαντέρ
1994 Buvos vadasz (Magic Hunter) μεγάλου μήκους
1995 Α Gyάr (αγνώστων λοιπών στοιχείων)
1997 Tamas et Juli (Tamas and Juli) τηλεταινία
1999 Simon magus (Simon, the Magician) μεγάλου μήκους

Πηγές
Βιογραφικό
Simon Magus
Φιλμογραφία
Simon Magus
My 20th century
Magic hunter
Ταινίες
Βιογραφικό
Tamas et Julie