Jarmusch-ικά soundtracks: Gimme Danger μίστερ Paterson

Στο τρέχον 57ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης έχουμε δυο διαφορετικά πρόσωπα του Τζιμ Τζάρμους.

Το ένα ανοίγει πανηγυρικά το πρόγραμμα. Λέγεται Πάτερσον [Adam Driver] και είναι... ντράιβερ όνομα και πράμα = οδηγός λεωφορείου και λαϊκός ποιητής για χάρη της αγαπημένης του Λώρας [Golshifteh Farahani = θεά]. Ζει δε στο Paterson της Νέας Υερσέης και γράφει ερωτικά ποιήματα όπως αναπνέει. Η μουσική που τον συνοδεύει είναι λάουντζ και αργού ρυθμού σαν τον ίδιον. Ρέει νωχελικά και χαλαρά σαν τη ζωή του.

Το δεύτερο το βλέπουμε στο μέσον του Φεστιβάλ [βράδυ Δευτέρας 07/11] και είναι ντοκιμαντέρ για τον Iggy και τους Stooges. Πλημμυρίζει από μουσικές άγριες κι επικίνδυνες, με ένα χαρακτηριστικό κομμάτι - αντίπαλο δέος να δίνει τίτλο στις εικόνες [Gimme Danger]. Μεταξύ των άλλων σπουδαίων μουσικών που πλαισιώνουν την ηχητική μπάντα υπάρχει κι ένα γκρουπάκι με όνομα Sqürl και μέλη τους  Carter Logan, Jim Jarmusch και Shane Stoneback [μηχανικός ήχου;]. Παίζουν δε δικά τους κομμάτια: Wind Across The Everglades, MassExtinction#6, Broken Contract.

Το γκρουπούσκουλο ευτούνο πρωτοεμφανίστηκε σε σάουντρακ στο πλευρό του Jozef van Wissem, στο κομμάτι The Taste of Blood, στην βαμπιρική ερωτική ελεγεία Μόνο οι Εραστές μένουν Ζωντανοί [2013].

Όμως η σχέση του Τζιμ με τη μουσική είναι τόσο παλιά όσο και με τις ταινίες. Ήδη στην πρώτη του σκηνοθετική προσπάθεια, Διακοπές Διαρκείας [1980], βοηθάει μουσικά τον έναν πρωταγωνιστή που δεν είναι άλλος από τον σαξοφωνίστα John Lurie. Την ίδια εποχή ο Lurie συνδράμει στις ζωντανές εμφανίσεις του τότε γκρουπ του Τζάρμους, The Del-Byzanteens.

"Εκείνη την περίοδο στη Νέα Υόρκη όλοι ανήκαν σε μια μπάντα. Δεν χρειαζόταν να είσαι βιρτουόζος σε κάποιο όργανο, για να είσαι σε συγκρότημα. Το πνεύμα να ήταν πρόθυμο κι ας έλειπε η τεχνική κατάρτιση / αυτό το πνεύμα ήταν που παρακίνησε πολλούς σκηνοθέτες επίσης".

Ο Wim Wenders θα βάλει δυο κομμάτια των Del-Byzanteens στην ταινία Η Κατάσταση των Πραγμάτων [1982]. Εξάλλου η παρουσία του Τζάρμους στο ντοκιμαντέρ του θνήσκοντα Nicholas Ray [Αστραπή πάνω στο Νερό, 1980] θα ενεργοποιήσει το ανήσυχο πνεύμα του. Ο Ρέι θα τον βοηθήσει στο πρώτο του σενάριο με άμεσο αποτέλεσμα την πρώτη του προπτυχιακή ταινία.

Μπορεί ο Τζιμ να μην πήρε πτυχίο με τις Διακοπές Διαρκείας [πως θα μπορούσε άλλωστε με τέτοιον κοροϊδευτικό τίτλο] γνώρισε όμως τον John Lurie, μουσικός που τον συντρόφευσε στις επόμενες ταινίες. Μαζί πιλοτάρανε το μικρού μήκους Πέρα απ' τον Παράδεισο [1983] που ένα χρόνο αργότερα αναπτύχθηκε πλήρως σε μεγάλης διάρκειας. Εδώ το Paradise Quartet έχει ως αιχμή του δόρατος το δοξάρι και το τσέλο του Eugene Moye.

Η "περίοδος Λιούρι" περιλαμβάνει άλλες δυο συνεργασίες.

Η "ψευδοτζάζ" των Lounge Lizards απλώνεται σαν καταχνιά στους βάλτους και πέφτει ως ονειρική κουρτίνα Στην Παγίδα του Νόμου [1986]. Στο σχήμα συμμετέχει ο Arto Lindsay στις πρώτες ηχογραφήσεις και ο αντικαταστάτης Marc Ribot στις τελευταίες. Παρών φυσικά κι ο Θωμάς Περιμένης [κατά κόσμον Tom Waits] που συνεισφέρει δυο κομμάτια μαζί με το υποκριτικό του τάλαντο [Jockey Full of Bourbon, Tango Till They're Sore].

Τρία χρόνια μετά, μια βραδιά στο Μέμφις, αριβάρει ένα μυστήριο τρένο [Mystery Train] όπου, εκτός από τους Lizards, ακούγεται όλη η αφρόκρεμα της ντόπιας σκηνής και της Sun Records, από ροκάμπιλι μέχρι μπλουζ και σόουλ. Από Elvis και Orbison μέχρι Bobby Bland, Otis Redding, Bar-Kays και Rufus Thomas. Υπό το άγρυπνο βλέμμα του ρεσεψιονίστα Screamin' Jay Hawkins.

Τη μουσική σκυτάλη παραλαμβάνει, Μια Νύχτα στον Κόσμο [1992], ο Tom Waits. Από τις πέντε πόλεις που τις σεργιανάνε παράλληλα ντόπιοι ταξιτζήδες, πιο ενδιαφέρουσα είναι το Ελσίνκι. Η επιρροή των αφών Καουρισμάκι και του εκεί οδηγού Matti Pellonpaa [τυχαίο ότι τον ταξιτζή που υποδύεται τον λένε Μίκα;] είναι καθοριστική -πιστεύω- στη διαμόρφωση κλίματος και χαρακτήρα στο πρόσφατο Πάτερσον.

Ακολουθεί η σύντομη "περίοδος Neil Young" του οποίου το τρελό άλογο χρεμετίζει στον Νεκρό [1995] και ξεσαλώνει στη ζωντανή καταγραφή Η Χρονιά του Αλόγου [1997]. Η δόση είναι πολύ ισχυρή και χορταστική. Ο ράπερ RZA και οι Wu-Tang Clan δίνουν ρέστα στον μοναχικό και τελετουργικό Γκοστ Ντογκ: Ο Τρόπος των Σαμουράι [1999].

Τα μικρού μήκους δοκίμια Καφές και Τσιγάρα συνέρχονται σε σώμα το 2004. Είναι φυσικό λοιπόν να κουβαλάνε τις πιο πολυσυλλεκτικές μουσικές από κάθε άλλη ταινία του ακαλούπωτου Τζιμ.

Στα Τσακισμένα Λουλούδια [2005] που έπονται, έχει τιμητική και ενεργή σεναριακή εμπλοκή ο Αιθίοπας τζαζίστας Mulatu Astatke. Ευκαιρία να τον ξανα-ανακαλύψουν τα δυτικά ακροατήρια και θεατήρια συναυλιών. Ευκαιρία να επηρεαστούν και να δημιουργηθούν νέοι μουσικοί σχηματισμοί.

Στα Όρια του Ελέγχου [2009] έχουμε πια ένα πολυμορφικό αβάντ-μέταλ σάουντρακ με οδηγούς τους ιάπωνες πειραματιστές Boris και τους ψυχεδελικούς ρόκερς Bad Rabbit. Κάπου αναφέρεται και το όνομα του Carter Logan ως συμπληρωματικού συνθέτη. Κι έτσι ανοίγει ο νέος κύκλος για την επιστροφή του Τζάρμους ως μουσικού.
 

Ο Jim Jarmusch σε τίτλους μεγάλου μήκους

[στην αγκύλη η χρονιά κυκλοφορίας του/των σάουντρακ]

1980 Διακοπές διαρκείας /Permanent Vacation [1982;]
1984 Πέρα από τον Παράδεισο /Stranger Than Paradise [1999]
1986 Στην παγίδα του νόμου /Down by Law [1993]
1989 Μυστήριο τρένο /Mystery Train [1989]
1991 Μια νύχτα στον Κόσμο /Night on Earth [1992]
1995 Ο νεκρός /Dead Man [1996]
1997 Η χρονιά του αλόγου /Year of the Horse [1997]
1999 Γκοστ Ντογκ: Ο τρόπος των σαμουράι /Ghost Dog: The Way of the Samurai [1999-2001]
2003 Καφές και τσιγάρα /Coffee and Cigarettes [2004]
2005 Τσακισμένα λουλούδια /Broken Flowers [2005]
2009 Στα όρια του ελέγχου /The Limits of Control /No Limits No Control [2009]
2013 Μόνο οι εραστές μένουν ζωντανοί /Only Lovers Left Alive [2014]
2016 Πάτερσον /Paterson
2016 Gimme Danger