Jim Carrey, o λαστιχάνθρωπος
Φατσούλες πιδί μ' φατσούλες. Φαντάζομαι πόσο θα θέλατε να σας αναλύσω τον "Ντετέκτιβ Ζώον", τον "Ηλίθιο, τον πανηλίθιο, τον πανηλιθιότερο και τον πανηλιθιότατο". Χαρήκατε; Δεν το παίζουμε! όπως θα 'λεγε απανωτά ο Τζιμάκος. Αν η βλακεία είναι τόσο αμέτρητη και διαδεδομένη που μπορεί κάποιος έξυπνος Καναδός να τη μεταχειριστεί ως εφαλτήριο επιτυχίας, τότε όλοι μας είμαστε άξιοι του χολιγουντιανού μύθου. Πανάξιοι, παναξιότεροι και παναξιότατοι μάλιστα! Κι αν ο Δημήτριος Ευγένιος Κάρει είχε μείνει στο Οντάριο παντρεμένος με τη σερβιτόρα Melissa Womer τότε η γιαγιά μου μπορεί να είχε καρούλια!
Το πράσινο είναι το αγαπημένο του χρώμα. Θα τό 'χετε προσέξει στη "Μάσκα" [The Mask, 1994] υποθέτω. Εκεί όπου προσπάθησε να δείξει ότι δεν είναι μόνο γκριμάτσες και προσωπεία. Ομοιοπαθητική μέθοδος και στο σινεμά. Θρίαμβος δια της μουτσούνας και δη ψηφιακής. Οι φυσικές του ικανότητες δεν ήταν αρκετά υπερβολικές για τον ήρωα ενός κόμικ που μπορεί να ξεχειλώσει, να γουρλώσει, να υποτροπιάσει, να κακοφορμίσει, να στραβομουτσουνιάσει απεριόριστα βρε αδερφέ. Έλα όμως που το χρήμα είναι γλυκό κι ας μη φέρνει ευτυχία. Όταν έχεις γεμάτο το στομάχι μπορείς να κάνεις και μερικά βήματα προς την κουλτούρα. Γι' αυτό και μας έκλεινε που και που το μάτι, ψιλοϋποψιασμένα.
Πριν απ' αυτήν την μεγάλη του επιτυχία δεν είχε κάνει και πολύ σπουδαία πράγματα. Φατσούλες πιδί μ' φατσούλες. Στο του πρώτο του νούμερο φορούσε ένα κίτρινο κοστούμι ανάλογο της "Μάσκας" ραμμένο απ' τα χεράκια της μανούλας του. Φυσικά έγινε ο ίδιος νούμερο. Αφού έκλεισε τον κύκλο του στα κλαμπ ως κωμικός πρόζας, ο δρόμος τον έφερε μοιραία στις Ηνωμένες Πολιτείες. Εκεί συνέχισε με ανάλογες επιδόσεις προσπαθώντας παράλληλα να τρυπώσει βαθύτερα στην ζώου μπιζ. Φαίνεται πως δεν ήταν καθόλου εύκολο να διαπεράσει το σκληρό περίβλημα για να φάει την ψίχα. Μικρά ρολάκια από 'δω κι από 'κει. "Βρες το και πάρ' το" [Finders keepers, 1984] του Ρίσταρντ Λέστερ, "Η Πέγκι Σου παντρεύτηκε" [Peggy Sue got married, 1986] του Κόπολα.
Ή και μεγαλύτερα. "Τα κορίτσια στη Γη είναι εύκολα" [Earth girls are easy, 1988] του Τζούλιεν Τεμπλ. Φάρσα με τα όλα της, μαζί με τις αγάπες της Τζίνα Ντέηβις και του Τζεφ Γκόλντμπλαμ. "Στοίχημα θανάτου" [The dead pool, 1988] του Μπάντι Βαν Χορν με τον Κλιντ Ήστγουντ. Εδώ ήταν καλός ως τετράγωνος Τζόνι. Σύντομος αλλά πολύ καλός. Εκτός εαυτού αλλά καλός. Νεκρός αλλά καλός νεκρός. Τόσο που Βαν Χορν και Ήστγουντ τον ξαναθυμήθηκαν στη "Ροζ Κάντιλακ" [Pink Cadillac, 1989]. Κι εδώ δεν τα πήγε άσχημα. Πατατί πατατά, πατατί πατατά.
Κι όταν λοιπόν έφτασε να πιαστεί με προσωπεία και λοφία, άρχισε να χοροπηδάει από τον κλασικό καρτουνίστα Τεξ Άβερι ως τον κλασικό νευρόσπαστο Τζέρι Λιούις. Ουδεμία σχέσις! προτρέχω να είπω. Ο άνθρωπος-αίνιγμα του "Μπάτμαν για πάντα" [Batman Forever, 1995] είναι άλλος ένας πράσινος κακός. Κι ενώ τα κονόμαγε ένοιωθε παράλληλα το βρόγχο της μανιέρας να τον πνίγει. Οι γκριμάτσες δεν έλεγαν να τελειώσουν και το πρόσωπό του εσυσπάτο εξακολουθητικώς και κάποιες φορές ακουσίως. Οι ρόλοι του ήταν και είναι όλοι τους ανθρωπάκια, συνήθως γεννημένα να χάνουν, που μεταμορφώνονται όταν τα αγγίξουν κάποιες υπερφυσικές δυνάμεις. Δυνάμεις που εντέλει τα κάνουν σοφότερα και ωριμότερα. Παραμύθια δηλαδή.
Μέγα ορόσημο στην καριέρα του στάθηκε η ερμηνεία του στο "Truman Show" [1998] του Πήτερ Γουίαρ. Ένας ψεύτικος και φαύλος τηλεοπτικός κόσμος, γραμμένος και ραμμένος στα μέτρα του. Ένα ριάλιτι απ' τα γεννοφάσκια του μέχρι την τελική του έξοδο στον αβέβαιο πραγματικό κόσμο. Ένα απόλυτα ελεγχόμενο περιβάλλον που κουμαντάρεται από τον 'θεό' τηλεσκηνοθέτη και σεναριοπλάστη, τον Φώσκολο απάντων των Φώσκολων, τον οποίο ενσαρκώνει τέλεια ο Εντ Χάρις. Κάποτε πίστευα ότι δεν μας αφορά η περίπτωσή του. Σήμερα εύχομαι νά 'ταν έτσι όλα τα ριάλιτι. Ο εφιάλτης ξεπεράστηκε από άλλους, πιο πολλούς και πιο 'προχωρημένους'.
Ο Γουίαρ μεταμόρφωσε τον Τζιμ σε προφήτη δεινών. Ο ήρωας σηκώνει όλο το βάρος του πλασματικού αυτού κόσμου στους ώμους του. Είναι ένας Άτλαντας άνευ χαρτοφυλακίου. Δεν ξέρει ότι γεννήθηκε για να εκτεθεί επ' αορίστω στα όμματα των θεατών του καλωδιακού δικτύου όλης της αμέρικας. Δεν αντιλαμβάνεται ότι παρακολουθείται άγρυπνα από χιλιάδες, εκατομμύρια μάτια. Κάποτε τυχαία ξυπνάει απ' τον λήθαργό του. Ένας προβολέας πέφτει σαν άστρο απ' τον ουρανό και του χαρίζει την επιφοίτηση. Ένας όμορφος κόσμος, αγγελικά πλασμένος, γκρεμίζεται στα μάτια του κι ο ίδιος αγωνίζεται να ξεφύγει.
Οι θεατές συγκινούνται. Η συμπόνια είναι ένα αίσθημα ανωτέρου προς κατώτερο. Συμπονώντας και συμπάσχοντας νοιώθουμε ανώτεροι, ανεβαίνουμε βλέποντας κάποιον να πέφτει ολοένα και χαμηλότερα. Ακόμη κι αν δεν κάνουμε βήμα από τον καναπέ μας, ακόμη κι αν λαγοκοιμόμαστε απ' την κούραση μιας ακόμη πιο άχαρης μέρας. Άλλης μιας μέρας δίχως σκοπό. Βλέπουμε κάποιον που χορεύει το σκοπό του αρκουδιάρη και ξεχνάμε ότι κι εμείς υπηρετούμε έναν σκοπό που τον υπαγορεύουν άλλοι. Κι ύστερα τον βλέπουμε να σπάει τις αλυσίδες κι εφησυχάζουμε πιστεύοντας ότι κάποια μέρα θα σπάσουμε κι εμείς τις δικές μας. Έπειτα έρχεται ο ύπνος του δικαίου. Κι οι άδικοι όμως κοιμούνται, πιθανώς το ίδιο καλά πιθανώς ίσως και καλύτερα.
Ο ρόλος απογειώνει τον Κάρεϊ. Ο Elton John τον χρησιμοποιεί ως άνθρωπο ρουκέτα σε μια συναυλιακή του περιοδεία την ίδια εκείνη χρονιά. Ακολουθεί η προσσελήνωση, "Ο άνθρωπος στο φεγγάρι" [Man on the Moon, 1999] του Μίλος Φόρμαν. Ο Τζιμ μετενσαρκώνει τον αμφί-αντί-διπλό-κωμικό Άντι Κάουφμαν, με τον οποίο μάλιστα μοιράζεται την ίδια ημερομηνία γέννησης [όχι όμως και την ίδια χρονιά]. Ο ρόλος τον κεντρίζει σαν αλογόμυγα, το ίνδαλμά του τον ιντριγκάρει κι αυτός παλεύει να ανταποκριθεί στην εκκεντρικότητα και τις ιδιαιτερότητες του απρόβλεπτου Άντι. Πα μαλ αλλά μάλλον νορμάλ. Και σίγουρα πολύ αμερικανικό το θέμα και η ανάπτυξή του. Ο Φόρμαν λατρεύει τους αντικονφορμιστές: Λάρι Φλιντ, κόμης Βαλμόν, Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ και ο παλαβιάρης κούκος Τζακ Νίκολσον που πετάει στη "Φωλιά του..." Εδώ όμως η ζυγαριά τρελαίνεται. Φευ.
Ο χρόνος γυρίζει πίσω κατά 50 έτη. "Ο κινηματογράφος Ματζέστικ" [The Majestic, 2001] χαρίζει στο Κάρεϊ μια διπλή ευκαιρία, έναν ρόλο διπλό, αρκούντως αβανταδόρικο, κινηματογραφοφιλικό και δήθεν εξτρεμιστικό. Ο Φρανκ Ντάραμποντ φτιάχνει έναν ήρωα που γυρίζει αγνώριστος στην ιδιαίτερη πατρίδα του. Η αμνησία τον μεταμορφώνει και τον στέλνει στη χώρα του πουθενά. Το "Τρούμαν σόου" αντιστρέφεται. Το "Σινεμά ο Παράδεισος" αντιγράφεται ασύστολα. Ο τρομονόμος και η εποχή του Μαρκάρθι γίνονται τσίχλα δίχως ζάχαρη. Η εκ του ασφαλούς αντίσταση μου δίνει στα νεύρα. Οι φανφαρόνικες αβάντες και οι εκ των υστέρων δημοκρατικές κορώνες με βγάζουν απ' τα ρούχα μου. Μια όντως αμφιλεγόμενη εποχή όπου πολλοί άνθρωποι κράτησαν αμφίβολη στάση και τό 'χουν κρυφό μαράζι, γίνεται γαϊτανάκι στα δάκτυλα του mister adventure. Ουστ!
Ο "Bruce Almighty" [2003] παίζει με τον πλανήτη σαν ένα τεράστιο γιο-γιο με τη βοήθεια του θεού. Και θέλει να μας κάνει να γελάσουμε. Ούτε η ιδέα είναι πρωτότυπη [οι ουρανοκατέβατοι και οι άγγελοι είναι ουκ ολίγοι στο σινεμά] ούτε κι ο Τομ Σάντιακ φημίζεται για τις σκηνοθετικές του επιδόσεις. Έλα όμως που έχουν κάνει μαζί κι άλλα σουξέ στο παρελθόν: "Liar Liar" [1997] και "Ace Ventura: Pet Detective" [1994]. Βοήθειά τους! Και οι φατσούλες, φατσούλες.
Αρκετά από τα παραπάνω θα μπορούσα ίσως να τα παραλείψω. Θα μπορούσα και να τα περάσω στο σβηστό και στο ντούκου. Όπως επίσης και το γεγονός ότι η κόρη του από τον πρώτο του γάμο θέλει να μοιάσει του μπαμπά και να γίνει σταρ, κριθάρ ή ότι άλλο προκύψει. Εξαιτίας των υψηλών της απαιτήσεων, η μαμά της σέρνει τον Τζιμ στα δικαστήρια γιατί λέει ότι 10.000 δολάρια το μήνα δεν είναι αρκετά για το παιδί που έχει φιλοδοξίες. Αχ βρε παλιομισοφόρια... που τραβάτε τα βαπόρια. Άλλο ένα σχετικό άσχετο γεγονός είναι η ιδιωτική συναυλία των Phish [America's greatest jam band σύμφωνα με το Rolling Stone] όπου ο Κάρεϊ τραγούδησε μαζί τους "Hey You" και "Come Together". Τες πα. Η ηρεμία πάει περίπατο.
Κι όλα θα ήταν μάταια και φρούδα αν δεν προέκυπτε η "Αιώνια λιακάδα ενός καθαρού μυαλού" [Eternal Sunshine of the Spotless Mind, 2004] του Michel Gondry. Ο Γκοντρί είναι ένα μοσχαναθρεμμένο γαλλάκι που κάποτε υπήρξε ντράμερ των Oui-Oui. Όταν μεγάλωσε αποφάσισε να γίνει σκηνοθέτης αλλά δεν ξέχασε το πάθος του για τη μουσική. Έτσι τό 'ριξε στα σποτ και τα βιντεοκλίπ. Bjork, Massive Attack, Chemical Bros, Daft Punk, Gap, Smirnoff, Air France, Nike, Coca Cola, Adidas, Polaroid και Levi's είναι μερικοί απ' του πελάτες του. Το 2001 έκανε την πρώτη του ταινία "Human Nature" σε σενάριο του Charlie Kaufman [Confessions of a Dangerous Mind, Adaptation, Being John Malkovich]. Έτσι έμπλεξε με την παλιοπαρέα του Τσάρλι, της Σοφίας Κόπολα, του Σπάικ Γιόνζι, του Paul-Thomas Anderson και του Jon Brion [Punch-Drunk Love, Magnolia].
Εδώ πια μοιάζουν όλα με ψηφίδες ενός μισοαρχινημένου παζλ. Ο Κάουφμαν χαράζει τη φανταστική διαδρομή, ο Μπράιον διευθύνει την ορχήστρα, ο Γκοντρί κρατάει το τιμόνι κι ο Κάρεϊ παριστάνει άλλο ένα εξωφρενικό 'εγώ' του δαιμόνιου Τσάρλι. Γύρω του πλειάδα αστερίσκων και αστερισμών: Kate Winslet, Elijah Wood, Mark Ruffalo, Jane Adams, Kirsten Dunst και Tom Wilkinson. Η ιδέα στέκει μετέωρη έξω απ' τα σώματα. Είναι εντυπωσιακή. Είναι διαβρωτική. Είναι τόσο εφιαλτικά εφικτή όσο και θεωρητικά απορριπτέα. Δεν είναι "1984" ούτε "Απόλυτη διαγραφή" ούτε "Ολική επαναφορά". Είναι κάτι ακόμη πιο ριψοκίνδυνο. Είναι η επιλεκτική απαλοιφή ενός προσώπου από τη μνήμη ενός άλλου κατόπιν παραγγελίας.
Γιατί όμως θεωρώ την ταινία ως ένα δεύτερο σημείο καμπής στην καριέρα του Τζιμ; Γιατί εδώ προσπαθεί απεγνωσμένα ν' αποτινάξει τις γκριμάτσες απ' το πρόσωπό του. Επιτέλους! Ο αγώνας του είναι τιτάνιος. Το δέρμα τσιτώνεται σχεδόν αφύσικα για να μην συσπαστεί. Τα νεύρα παίζουν μαντολίνο κάτω απ' τα ρούχα. Και οι καχύποπτοι θεατές [εγώ] τον περιμένουν με το δίκαννο γεμάτο. Η υπερβολική προσπάθεια που καταβάλλει φαίνεται. Η απουσία είναι οιωνεί παρουσία. Άλλοτε λίγο κι άλλοτε περισσότερο. Κάπως έτσι παλεύει να ξεδιπλώσει δειλά το υποκριτικό του ταλέντο. Και για να το αποδείξει φτάνει στο άλλο άκρο. Τελικά τα καταφέρνει με κάποιες απώλειες. Η χαλαρή σκηνή του τέλους αντικατοπτρίζει ιδανικά την εσωτερική του ανακούφιση. Η λιακάδα βρήκε ξέφωτο.
Let the sunshine in
Ο JC φοράει το φράκο του
JC lonely hearts φαν κλαμπ
Φαν υπάρχουν και στη Δανιμαρκία
Ο Truman είναι πάντα αληθινός
Σβήνουμε όποιον θέλετε όποτε θέλετε
Ο ήλιος λάμπει μες στα μάτια της
Κόμης Όλαφ & ατυχή περιστατικά
Το στριπ κόμικ Over the Hedge
