John le Carre, ο πατέρας του αγέλαστου Smiley
"Ένας καλός συγγραφέας για το μόνο θέμα που έχει βαθιά γνώση είναι ο εαυτός του. Και γι' αυτό ακόμα [το θέμα] μετράει τα λόγια του, αν είναι αρκετά σοφός." - John le Carre
Αυτή η δήλωση εμμέσως υπονοεί [εκτός από το ξέρε-εκατό-γράφε-τα-πέντε] ότι για να γράψεις για κατασκόπους πρέπει να είσαι κατάσκοπος. Γεγονός είναι ότι η καριέρα του David John Moore Cornwell [το πραγματικό όνομα του Τζον λε Καρέ] στην MI6 του Αμβούργου τερματίστηκε απότομα όταν ο διαβόητος διπλός πράκτορας Kim Philby κατέφυγε στους ρώσους παραδίδοντάς τους έναν κατάλογο βρετανών πρακτόρων. Γεγονός δεύτερον ότι ο λε Καρέ ανέβασε δραματικά τη φήμη του κατασκοπικού μυθιστορήματος, που μεταμορφώθηκε από παλπ βιβλίο τσέπης σε μοσχοπούλητο λογοτεχνικό είδος.
"Αυτά που γράφω δεν είναι πραγματικά ούτε αυθεντικά γεγονότα, είναι όλα αποκυήματα ονείρων. Κι όμως πολλοί δημοσιογράφοι τα έχουν βαφτίσει εγχειρίδια κατασκοπείας."
Το μεγαλύτερο και διασημότερο αποκύημα του συγγραφέα ήταν και παραμένει ο μυστικός πράκτορας Τζορτζ Σμάιλι. Τον υποδύεται ο Gary Oldman στην επερχόμενη διασκευή Κι ο κλήρος έπεσε στον Σμάιλι [2011] του Τόμας Άλφρεντσον, ο οποίος παλιότερα μας είχε χαρίσει τον ορίτζιναλ εφιάλτη Άσε το κακό να μπει [2008]. Στη νέα αυτή ταινία του Σμάιλι κάνει έκτακτη εμφάνιση κι ο ίδιος ο, 80χρονος πλέον, συγγραφέας ως καλεσμένος σε κάποιο χριστουγεννιάτικο πάρτι.
Χρονικά η παρθενική εμφάνιση του Σμάιλι έγινε στην πρώτη-πρώτη ταινία που βασίστηκε σε αφήγημα του λε Καρέ. Δεν είναι άλλη από το διάσημο ψυχροπολεμικό δράμα Ο κατάσκοπος που γύρισε απ' το κρύο [1965] του Μάρτιν Ριτ. Ο ρόλος του είναι δευτερεύων και τον ενσαρκώνει ο Rupert Davies [ο επιθεωρητής Maigret του BBC]. Ακολούθως εμφανίζεται δια του James Mason αλλά με άλλο όνομα στην Κατάσκοπο του Λονδίνου [1966] του Σίντεϊ Λιούμετ. Στην Ώρα των κατασκόπων [Μυστική Βάση Πυραύλων, 1969] εξαφανίζεται από το σενάριο αν και υπάρχει στο μυθιστόρημα [The Looking Glass War, 1965].
Η κυριαρχία του κατασκοπικού ήρωα εδραιώνεται μέσα από την Τριλογία του Κάρλα [The Karla Trilogy, 1974: Tinker, Tailor, Soldier, Spy (Κι ο κλήρος έπεσε στον Σμάιλι) / 1977: The Honourable Schoolboy (Ο εντιμότατος μαθητής) / 1979: Smiley's People (Οι άνθρωποι του Σμάιλι)]. Το πρώτο μυθιστόρημα μεταφέρεται στο βρετανικό τηλεοπτικό BBC το 1979 και το τρίτο το 1982 [στο ρόλο ο sir Alec Guinness]. Καταλαβαίνετε επομένως ότι ο αγαπημένος μας Γκάρι Όλντμαν έχει να συγκριθεί με έναν ογκόλιθο της παγκόσμιας δραματουργίας.
Το πνεύμα του Σμάιλι πλανάται [όπως το φάντασμα του Ροζ Πάνθηρα] στην ατμόσφαιρα του αμερικανοστραφούς θρίλερ Ρώσικη Εστία [1990] του Φρεντ Σκεπίζι, διαμέσου του Νεντ / James Fox. Το 1991 η αγγλική τηλεόραση θυμάται το αστυνομικό μυθιστόρημα Ο ποιοτικός φόνος [A Murder of Quality, 1962] και ο Σμάιλι μεταμορφώνεται ιδανικά σε Σέρλοκ Χόλμς στο πρόσωπο του Denholm Elliott.
"Εκτός από κατασκοπεία, κατά καιρούς έχω πουλήσει πετσέτες μπάνιου, πήρα διαζύγιο, έπλυνα ελέφαντες, απέδρασα απ' το σχολείο, αποδεκάτισα ένα κοπάδι ουαλικά πρόβατα όντας αδύνατο να καταλάβω τις οδηγίες του εγχειριδίου βαρέων όπλων, και δίδαξα σε κάποιο καλό κολέγιο."
Μετά τον σουηδό Άλφρεντσον ο επόμενος που σαγηνεύτηκε από τον Τζον λε Καρέ είναι ο ολλανδός Άντον Κορμπίιν, γνωστός κυρίως από τις συνεργασίες του με μεγάλα μουσικά συγκροτήματα [U2, Depeche Mode, Metallica] αλλά και τη βιογραφική ταινία για τον Ian Curtis [Control, 2007]. Η ταινία που ετοιμάζει τώρα βασίζεται στο μυθιστόρημα Ο Νο 1 καταζητούμενος [A Most Wanted Man που εκδόθηκε το 2008] και διαδραματίζεται στο Αμβούργο ανάμεσα σε έναν θεοσεβούμενο μουσουλμάνο και μια ιδεαλίστρια δικηγόρο. Ψιθυρίζεται ότι μεταξύ των αλληλοσυγκρουόμενων γερμανών, άγγλων και αμερικανών κατασκόπων βρίσκεται κι ο Τζορτζ Σμάιλι.
ΥΓ: "Τη μητέρα μου τη γνώρισα όταν έκλεισα τα 21. Μπορεί να φέρομαι σαν τζέντλεμαν αλλά ευτυχώς γεννήθηκα σε ευεργετικά κακό περιβάλλον. Ο πατέρας μου ήταν απατεώνας και αρκετές φορές κατάδικος. Διάβαζε Ένας Τέλειος Κατάσκοπος." Το βιβλίο του εξομολογουμένου λε Καρέ A Perfect Spy [1986] καθώς και η ομώνυμη τηλεσειρά [1987] αναφέρονται στη σχέση με τον πατέρα του, ανακατεύοντας μέσα τον Φίλμπι και τους συνεργάτες του. Κατά μάνα, κατά κύρη, κατά γιο και θυγατέρα θα μπορούσε να αποδοθεί στα ελληνικά το Tinker, Tailor, Soldier, Spy.
κινηματοκατασκοπεία
* Ο κατάσκοπος που γύρισε απ' το κρύο /The Spy Who Came in from the Cold [1965] του Martin Ritt
Του θρήνου και του οδυρμού /Dare I Weep, Dare I Mourn [TV 1966] του Ted Kotcheff
* Η κατάσκοπος του Λονδίνου /The Deadly Affair [1966] του Sidney Lumet
** Η ώρα των κατασκόπων /The Looking Glass War [1969] του Frank Pierson
Τερματικός σταθμός /Endstation [γερμανική TV 1973] του Ludwig Cremer
* Ντάμα, Ρήγας, Άσος, Κατάσκοπος /Tinker, Tailor, Soldier, Spy [TV 1979] του John Irvin
* Οι άνθρωποι του Σμάιλι /Smiley's People [TV 1982] του Simon Langton
Η μικρή τυμπανίστρια /The Little Drummer Girl [1984] του George Roy Hill
Ένας τέλειος κατάσκοπος /A Perfect Spy [TV 1987] του Peter Smith
** Ρώσικη εστία /The Russia House [1990] του Fred Schepisi
* Φόνος ποιότητας /A Murder of Quality [TV 1991] του Gavin Millar
Ο Ράφτης του Παναμά /The Tailor of Panama [1983] του John Boorman
Ο επίμονος κηπουρός /The Constant Gardener [2005] Fernando Meirelles
* Κι ο κλήρος έπεσε στον Σμάιλι /Tinker Tailor Soldier Spy [2011] του Tomas Alfredson
* Ο υπ' αριθμόν 1 καταζητούμενος /A Most Wanted Man [2012] του Anton Corbijn
