Καμιά πατρίδα για τους μελλοθάνατους

[No Country for Old Men, ΗΠ 2007, 122'] των αφών Κοέν

"Αυτή η χώρα μπορεί να σε πεθάνει ανά πάσα στιγμή κι όμως οι άνθρωποι την αγαπάνε ακόμα."

Το ποίημα αυτό του Γέητς, δημοσιευμένο το 1928 στη συλλογή The Tower [ο πύργος], μας παραπέμπει ευθέως στην "Ιθάκη" [1911] του Καβάφη. Ο συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας Robert Silverberg το έκανε διήγημα. Η Lisa Gerrard [στο Immortal Memory] και οι Liars [στο ομότιτλο Liars] το κάνανε τραγούδι τους. Ο John Austin το έκανε δίσκο [Byzantium]. Ο συγγραφέας Guy Gavriel Kay το μεταποίησε ως Sailing to Sarantium. Οι συνάδελφοί του Philip Roth [The Dying Animal, από την τρίτη στροφή] και Cormac McCarthy [No Country for Old Men, από την πρώτη στροφή] δανείστηκαν από έναν στίχο και τον κάνανε τίτλο του βιβλίου τους.

Οι Joel & Ethan Coen πήραν το βιβλίο του ΜακΚάρθι και του κάνανε μια ελλειπτική κινηματογραφική προσαρμογή, όπως είχε κάνει το 1991 ο Jonathan Demme με το Silence of the Lambs [Η σιωπή των αμνών] του Thomas Harris. Από τότε, από την εποχή του Χάνιμπαλ Λέκτερ [Anthony Hopkins], έχουμε να δούμε τέτοιον ψυχάκια σαν τον αδίστακτο και άτυπτο Anton Chigurh [Xavier Bardem]. Που μοιάζει πολύ με νταβατζή της δεκαετίας του '80. Έτσι τον κούρεψαν οι στιλίστες του, οι Κοέν. Οι οποίοι μοντάρουν ψηφιακά σε Final Cut Studio και υπογράφουν το μοντάζ με ψευδώνυμο [από το Fargo ακόμη].

Ο Roger Deakins φωτογραφίζει μια σκοτεινή ιστορία σα να την τραβάει κρυφά ερασιτέχνης βιντεολήπτης. Μας δείχνει μια χώρα έρημον, αμοραλιστική και κρύα, μηδενιστική και "άδεια", όπου μόνο τρελοί για δέσιμο αισθάνονται οικεία. Ο Carter Burwell υπογράφει τη μουσική αλλά την παράσταση κλέβουν οι παρακμιακοί Norteno Band που τραγουδάνε "Puno de tierra" στον αναίσθητο Moss. Ο Josh Brolin, βαρύς κι ασήκωτος ως Llewelyn Moss, θυμίζει πολύ τον καουμπόη των τσιγαροδιαφημίσεων [να γέρνει σαν τον Nick Nolte] και έχει αφήσει πολύ πίσω του τον γελοίο ρόλο του στα Goonies.

Τα όσκαρ γίνονται τέσσερα: καλύτερης ταινίας, σκηνοθεσίας, διασκευασμένου σεναρίου και 2ου ρόλου για τον Μπάρδεμ. Ο οποίος τους είπε "δεν οδηγώ, δεν μιλάω αγγλικά και σιχαίνομαι τη βία" κι έτσι πήρε το ρόλο. Ο πατέρας του Woody Harrelson [παίζει έναν πυροβολημένο Carson Wells] σκότωσε με καραμπίνα έναν ομοσπονδιακό δικαστή στο Σαν Αντόνιο του Τέξας. Το γεγονός αυτό μνημονεύεται στο βιβλίο από τον σερίφη Ed Tom Bell [στην ταινία ο Tommy Lee Jones] αλλά έμεινε έξω από την ταινία. Ο Tommy Lee είναι η ήρεμη δύναμη. Η θυμοσοφία του ακριτοφύλακα σερίφη δεν παίζεται και το ξέπνοο χιούμορ του είναι η μόνη ανάσα που παίρνουν οι θεατές.

Οι μικροί μικρούληδες χαρακτήρες είναι εξίσου καλά αναπτυγμένοι. Kelly Macdonald [η γυναίκα του Moss], Beth Grant [η γκρινιάρα πεθερά του Moss], Tess Harper [η γυναίκα του σερίφη Bell], Garret Dillahunt [ο κουτορνίθης βοηθός του], Barry Corbin [ο θείος Ellis] και Stephen Root [η αρχή του κακού], αλλά και όλοι οι υπόλοιποι που κάνουν απλά ένα πέρασμα [προς το θάνατο ή τη ζωή], είναι όλοι τους εξαίρετα και υπέροχα μονάχοι. Ο θείος Έλλις είναι αυτός που λέει κι εκείνη τη φοβερή φράση που διαβάσατε στην αρχή, σαν τσιτάτο, σαν κατάρα, σαν αφορισμό, σαν εξορκισμό.

Τι μένει ακόμη; Οι αναφορές στον Σαμ Πέκινπα, το σπάσιμο του κώδικα των μονομάχων στα κλασικά γουέστερν, το αεροβόλο σφαγείου, η μετα-αποκαλυπτική αισθητική, το τυχαίο συμβάν που βλέπουμε στο τέλος και το(α) μοιραίο(α) που δε βλέπουμε. Η Mike Zoss Productions, το φαρμακείο και τα ντραγκς, κάπου στη Μιννεάπολη. Το εξακολουθητικό ξεβόλεμα από την θέση σας, κάθε λεπτό σε κάθε σκηνή. Τα εκτός πεδίου μυστήρια και εκτός πλάνου υπονοούμενα που παραπέμπουν στο ξεκίνημα των Κοέν.

Προβλέπω να ξύσετε πολλές φορές το κεφάλι σας και να βγείτε γεμάτοι απορίες για την κατάληξη.

Κι αν πτωχική την βρεις, η ταινία δεν σε γέλασε. Έτσι σοφός που έγινες, με τόση πείρα, ήδη θα το κατάλαβες οι ταινίες τι σημαίνουν.

Έναν αιώνα πίσω

Οι Coen brothers ειν' εδώ, σαν τη Χαλιμά  
Ο άνθρωπος που δεν... ήταν εκεί  
Όλο... Για το Βυζάντιο έκανα πανιά