Κάνες 2001: Υιέ μου, υιέ μου
Με μεγάλο νικητή το ευρωπαϊκό σινεμά έκλεισαν την αυλαία τους οι Κάνες, γεγονός που επιβεβαιώνει την "γραμμή" της προέδρου Λίβ Ούλμαν. Τον περιώνυμο Χρυσό Φοίνικα κατέκτησε τελικά ο ιταλός Nanni Moretti με το οικογενειακό δράμα "Το δωμάτιο του γιου" (La stanza del figlio), που περιγράφει πως μια φαμίλια αντιμετωπίζει τον θάνατο του παιδιού της. Βλέπουμε μια πολύ αγαπημένη τετραμελή οικογένεια σε κάποια πόλη του βορά. Ο μπαμπάς Τζιοβάνι (ο ίδιος ο σκηνοθέτης) είναι ψυχαναλυτής. Οι ασθενείς του εμπιστεύονται τις ψυχώσεις τους, που έρχονται σε τέλεια αντίθεση με τη δική του εσωτερική ηρεμία. Μια Κυριακή πρωί, προκείπτει ένα έκτακτο περιστατικό και πρέπει να επισκεφθεί έναν από τους ασθενείς του. Έτσι δεν θα πάει για τζόκινγκ με τον γιο του, τον Αντρέα. Αυτός θα πάει για καταδύσεις με τους φίλους του και δεν θα ξαναγυρίσει ποτέ απ' το βυθό.
Ο Μορέτι καταπιάνεται με ένα θέμα κοινωνικό και τρέχον, δείγμα της δικής του οικογενειακής ωριμότητας, κρατώντας παράλληλα τις απαραίτητες αποστάσεις από την παρακμή της πολιτικής στασιμότητας στη χώρα του. Το επάγγελμα του πατέρα είναι διαλεγμένο επίτηδες, για να δείξει πως μπορεί να αντιμετωπίσει τη δική του θλίψη, κάποιος που ασχολείται με τις δυστυχίες των άλλων. Η πρωταγωνίστρια Λάουρα Μοράντε (η μητέρα) εξήγησε ότι είναι μια ιστορία πόνου και συντριβής που δεν ενώνει αλλά διχάζει, και δείχνει πως καθένας ακολουθεί έναν ξεχωριστό δρόμο για να επιβιώσει. Αυτή ήταν η τέταρτη φορά που συμμετείχε στο επίσημο διαγωνιστικό τμήμα (Αγαπημένο μου ημερολόγιο, Απρίλης, Ecce Bombo). Έχει έρθει για πρώτη φορά ως ηθοποιός στον "Πατέρα Αφέντη" των αφών Ταβιάνι (που πήρε και τον Φοίνικα το 1977).
Περισσότερο κερδισμένος στάθηκε ο αυστριακός Michael Haneke. "Η πιανίστα" του δεν πήρε μόνο το μεγάλο βραβείο της επιτροπής, αλλά και τα δυο βραβεία ερμηνείας, γυναικείο για την θαυμάσια Isabelle Huppert, ανδρικό για τον επίσης γάλλο Benoit Magimel (Το Μίσος). Η Erika Kohut (Υπέρ) είναι μια ώριμη δασκάλα του πιάνου στο Ωδείο της Βιέννης και ζει μαζί με την τυραννική μητέρα της (Ανί Ζιραρντό), ερμητικά κλεισμένη σ' ένα φαύλο κύκλο αγάπης-μίσους. Οι άντρες κρατιούνται μακριά από την ζηλόφθονη μαμά. Η σεξουαλική της ζωή είναι μοιρασμένη ανάμεσα στην ηδονοβλεψία και στους μαζοχιστικούς αυτοτραυματισμούς. Ο κύκλος θα σπάσει όταν κάποιος μαθητής της αποφασίζει να την σαγηνεύει και να την αποπλανήσει.
Η έκτη αυτή δουλειά του ιδιόρρυθμου και ιδιοφυούς Χάνεκε (βλέπε ανασκόπηση στο έργο του) βασίζεται σε μυθιστόρημα της Ελφρίντε Γιέλινεκ, της διασημότερης αυστριακής συγγραφέως μετά τον Τόμας Μπέρνχαρτ. "Η καταπιεσμένη σεξουαλικότητά της εκφράζεται ηδονοβλεπτικά, αρνούμενη το μερίδιό της στη ζωή και στον πόθο. Ακόμα και το δικαίωμα στην παρακολούθηση είναι αντρικό, αν σκεφτούμε ότι συνήθως η γυναίκα είναι το οπτικό αντικείμενο μιας τέτοιας πράξης. Βλέποντάς το ψυχαναλυτικά, έχουμε μπροστά μας μια φαλλική γυναίκα, που σφετερίζεται το δικαίωμα στο μπανιστήρι και πληρώνει ακριβά το ανάλογο τίμημα". Έτσι σχολιάζει η βραβευμένη πρωταγωνίστρια τον χαρακτήρα που ενσαρκώνει.
Το βραβείο σκηνοθεσίας μοιράστηκαν δυο παλιοί γνώριμοι του θεσμού, δυο ανένταχτοι αμερικανοί. Ο εις είναι ο διόσκουρος Τζόελ Κοέν (Ω αδελφέ που είσαι; θα είπε την ώρα που ανέβαινε στο πόντιουμ), σκηνοθέτης του "Ανθρώπου που δεν ήταν εκεί" (The Man Who Wasn't There). Οι αδελφοί Κοέν είναι σαν μια καλολαδωμένη μηχανή: σενάριο από κοινού, σκηνοθεσία ο Τζόελ, παραγωγή ο Ήθαν. Η Φράνσις ΜακΝτόρμαντ μόνιμη στο καστ (και λόγω συγγενείας), ο Roger Deakins αποκλειστικός φωτογράφος και ο Michael Badalucco να βοηθάει όποτε χρειάζεται. Έχουν διεκδικήσει άλλους τέσσερις φοίνικες ως τώρα, στόχο που κατέκτησαν μόνο με το "Barton Fink" (1991).
Εδώ διηγούνται μια σκοτεινή ιστορία απιστίας μετά φόνου. Έγκλημα και τιμωρία γυρισμένα σε ασπρόμαυρο. Καλοκαίρι του 1949. Ο Ed Crane (Billy Bob Thornton) είναι μπαρμπέρης σε μια ασφυκτική κωμόπολη της Καλιφόρνια. Οι απιστίες της γυναίκας του (Frances McDormand), του δίνουν την ευκαιρία ν' ασχοληθεί με τον εκβιασμό και να τα κονομήσει. Η μηχανή που στήνει όμως, ξεσκεπάζει άθελά του, μυστικά ακόμα πιο σκοτεινά και επικίνδυνα. Με μια θεματική που φαίνεται να επιστρέφει στην πρώτη τους δουλειά, το σατανικό "Blood Simple" (Μόνον αίμα), που διαθέτει επίσης κάτι από το ανεξερεύνητο και ανεξιχνίαστο μυστήριο των διηγημάτων του Λάβκραφτ (ως ατμόσφαιρα).
Ο έτερος καππαδόκης του σκηνοθετικού βραβείου είναι ο πάντα καλοδεχούμενος στην Κρουαζέτ (από το Eraserhead ακόμα) David Lynch, που υπογράφει το "Mulholland Drive", μια ιστορία αγάπης στην πόλη των ονείρων. Κι αυτός βασίζεται ξανά στους μόνιμους συνεργάτες του: τον φοβερό συνθέτη Angelo Badalamenti, τον σχεδιαστή παραγωγής Jack Fisk και την μοντέρ Mary Sweeney. Κι αυτός κέρδισε άπαξ στο παρελθόν την μέγιστη διάκριση, με το αμφίσημο "Wild at Heart" (1990). Ο αρχικός σχεδιασμός προέβλεπε μια τηλεσειρά, αλλά τελικά προέκυψε ταινία, αντιστρέφοντας το παιχνίδι που έκανε με το "Twin Peaks". Ο γνώριμος-αγνώριμος κόσμος του Λιντς ανοίγεται και πάλι εμπρός μας, γεμάτος καταθλιπτικά σκηνικά και αλλόκοσμους επιβάτες.
Μια μελαχρινή γυναίκα (Laura Elena Harring) παθαίνει αμνησία μετά από ένα αυτοκινητιστικό. Η περιπλάνησή της στο Λος Άντζελες την οδηγεί εξ αδοκήτω σε κάποιο διαμέρισμα. Εκεί την βρίσκει μια μεσοδυτική ξανθιά (Naomi Watts), που ήρθε στην πόλη των αγγέλων για να διαπρέψει στην υποκριτική. Μαζί θα προσπαθήσουν να ξαναβρούν την χαμένη ταυτότητα της πρώτης. Όλ' αυτά λαμβάνουν χώρα σ' ένα ιδανικό LA, χωρίς αυτοκίνητα και νέφος. Οι δημιουργικές ενεργειακές πηγές του Λιντς ανασυντάσσονται σε ένα αίσθημα επαπειλούμενης καταστροφής. Μια ταινία που ξεκινάει φυσιολογικά και περιελίσσεται αργά σε μια παρανοϊκή, τραγελαφική μαρμίτα ετερόκλιτων προσώπων και εσώτερων διαπλοκών. Υπάρχει βέβαια και ο ανάλογος δαιμόνιος ντεντέκτιβ (Robert Forster).
Στο σενάριο είχαμε την έκπληξη από τον βόσνιο ντοκιμαντερίστα Danis Tanovic για την αντιπολεμική σάτιρα "No Man's Land", την πρώτη μεγάλου μήκους δουλειά του. Η μαύρη τρέλα του πολέμου, οι συνέπειες των συρράξεων στην Βοσνιά του 1993, παρουσιάζονται τραγικωμικά σε αυτήν την πολυεθνική παραγωγή, όπου συμμετέχουν Γαλλία, Βέλγιο, Ιταλία και Σλοβενία. Δυο αντίπαλοι στρατιώτες εγκλωβίζονται στην αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη. Ένας γενναίος λοχίας των Ηνωμένων Εθνών (ο έλληνας Georges Siatidis) σπεύδει προς βοήθεια, αψηφώντας τις αντίθετες διαταγές, αλλά ακολουθείται από τον παγκόσμιο τύπο και το συμβάν γίνεται διεθνές πρωτοσέλιδο. Οι κακόμοιροι φαντάροι προσπαθούν με διαπραγματεύσεις να σώσουν τη ζωούλα τους μέσα σ' αυτό το πολεμοκαπηλευτικό αλαλούμ.
Τη χρυσή κάμερα πρωτοεμφανιζόμενου σκηνοθέτη απέσπασε ο Zacharias Kunuk με την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία στην ιστορία του εσκιμώικου σινεμά. Ναι, είναι γεγονός!!! Οι Ινουί έχουν πλέον εθνική κινηματογραφία, που 
ξεκίνησε μάλιστα δυναμικά, αφού ο "Atanarjuat, The Fast Runner" απέσπασε πολύ καλές κριτικές. Το κακό με τη μορφή ενός σαμάνου, εισβάλλει σε μια μικρή κοινότητα Ινουί, ανατάρασσοντες πνεύματα και ισορροπίες. Είκοσι χρόνια μετά, δυο αδέλφια, ο Amaqjuaq ο ρωμαλέος και ο Atanarjuat ο γρήγορος δρομέας, έρχονται να αποτάξουν τα κακά πνεύματα. Ο Atanarjuat κερδίζει το χέρι της όμορφης Atuat, αλλά ο γιος του αρχηγού, ο Oki, θυμώνει και καιροφυλακτεί. Επιτίθεται άνανδρα στους δυο αδελφούς, ενώ αυτοί κοιμούνται, σκοτώνοντας τον δυνατό Amaqjuaq. Ο ήρωάς μας γλυτώνει ως εκ θαύματος, τρέχοντας πάνω στον πάγο της άνοιξης. Θα καταφέρει όμως να ξεφύγει από τον κύκλο της εκδίκησης; Ίδωμεν (άμποτε θα ίδωμεν).
Οι απωανατολίτες απέτυχαν ολοκληρωτικά στην κούρσα των επάθλων (ας όψεται η Ούλμαν), περιοριζόμενοι στο τεχνικό βραβείο που δόθηκε στον Tuu Duu-Chih για τις ταϊβανέζικες ταινίες "Millenium Mambo" του Hou Hsiao-Hsien και "Ni Nei Pien Chi Tien" (Τι ώρα έχετε εκεί;) του Tsai Ming-Liang. Το σινεμά του μικρού αυτού ειρηνικού νησιού είναι ιδιαίτερα ανθηρό και οι δύο προαναφερθέντες σκηνοθέτες θεωρούνται πρωτεργάτες του λεγόμενου "ασιατικού νέου κύματος". Ο πλουραλισμός δικαιώθηκε στις μικρές ταινίες. Τον Χρυσό Φοίνικα μικρού μήκους κέρδισε ο αμερικανόςDavid Greenspan για την γιαπωνέζικη παραγωγή "Been Cake". Το δεύτερο βραβείο πήρε η κουκλίστικη "Pizza Passionata" του φιλανδού Kari Juusonen και ειδική μνεία απέσπασε το "Daddy's Girl" του σκοτσέζου Irvine Allan.
Το τμήμα Cinefondation βραβεύει μικρές δημιουργίες σπουδαστών σε σχολές κινηματογράφου και τηλεόρασης. Στην φετινή επιτροπή πρόεδρος ήταν ο Erick Zonca (Η ονειρεμένη ζωή των αγγέλων) και μέλη η ιρανή Samira Makhmalbaf (της γνωστής οικογενείας), η Lynne Ramsay (σκηνοθέτης του Ratcatcher), ο καμποτζιανός Rithy Panh και η ηθοποιός Valeria Bruni-Tedeschi. Πρώτο βραβείο πήρε η ταινία "Portrait" του ουκρανού Sergei Luchishin, από το περίφημο VGIK (Κρατικό Ινστιτούτο Σινεμά της Ρωσίας). Δεύτερο βραβείο δόθηκε στη σουηδική "Reparation" του Jens Jonsson, από το Dramatiska Institutet. Και τρίτο βραβείο πήραν εξ ημισείας οι ταινίες "Dai Bi" (Run Away) του κινέζου Yang Chao, από την Κινηματογραφική Ακαδημία του Πεκίνου, και "Crow Stone" της βρετανίδας Alicia Duffy, από το Εθνική Σχολή Σινεμά και Τηλεόρασης της γηραιάς αλβιόνος.
Τέλος, έτσι για την ιστορία, ν' αναφέρω ότι είχαμε και δυο ελληνικές συμμετοχές. Την ποιητική, ελαφρώς αγγελοπουλική "Εφήμερη πόλη" του Γιώργου Ζαφείρη που προβλήθηκε στα πλαίσια της εβδομάδας κριτικής. Και την ταινιούλα του Σύλλα Τζουμέρκα "Τα μάτια που τρώνε", που διαγωνίστηκε στην μικρομηκάδικη Cinefondation, ως τελειόφοιτος της Σχολής Σταυράκου. Και που θα θυμούνται καλά οι φανατικοί καλτ σινεφίλ του φεστιβάλ Δράμας.
Αναβλύζουσα πηγή: τα βραβεία στην επίσημη σελίδα των Κανών
ΥΓ: Ανέκδοτο από την ταινία "No Man's Land". "Ξέρεις τη διαφορά ανάμεσα σ' έναν απαισιόδοξο κι έναν αισιόδοξο;" ρωτάει ο ένας στρατιώτης τον άλλο. Ο άλλος γνέφει αδιάφορα. "Ο απαισιόδοξος πιστεύει ότι τα πράματα δεν θα μπορούσαν να είναι χειρότερα. Ο αισιόδοξος ξέρει ότι μπορεί να χειροτερέψουν κι άλλο."
